Διαπραγμάτευση ΕΕ-Τουρκίας για μεταναστευτικό με την Ελλάδα απούσα

Λειτουργία “παράλληλης δομής” επικοινωνίας και διαπραγμάτευσης για το μεταναστευτικό έχουν ήδη συμφωνήσει η ηγεσία της ΕΕ και ο Τούρκος πρόεδρος, ήδη από την επίσκεψη του Ερντογάν στις Βρυξέλλες. Η συμφωνία, που περιήλθε σε γνώση της ελληνικής κυβέρνησης και προκάλεσε οργή σε στελέχη της διπλωματικής υπηρεσίας μας στις Βρυξέλλες και στην Αθήνα, επιτεύχθηκε κατά τη συνάντηση του Ερντογάν με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Αμφότερες οι πλευρές παρουσίασαν δημοσίως μόνο μία ανώδυνη εκδοχή των συμφωνηθέντων, καθώς ο Ερντογάν είχε κάνει αόριστα λόγο για συγκρότηση κοινής επιτροπής και ο Σαρλ Μισέλ είχε δηλώσει ότι ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ θα συνεργαστεί με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ώστε «να υπάρχει βεβαιότητα ότι βρισκόμαστε στην ίδια σελίδα και έχουμε την ίδια ερμηνεία ως προς το τι κάνουμε στην Τουρκία και στο επίπεδο της ΕΕ, ώστε να υλοποιήσουμε τη Συμφωνία (του 2016)».

Ωστόσο η συνεννόηση ΕΕ-Ερντογάν, αν και θεωρητικά χρήσιμη, επειδή διατηρεί ανοιχτά τα κανάλια επικοινωνίας με την Άγκυρα, όπως συμφέρει και την Ελλάδα ειδικά σε περιόδους κορύφωσης της τουρκικής επιθετικότητας, δημιουργεί και τρία πρακτικά –ίσως ανυπέρβλητα– προβλήματα.

Διάσταση απόψεων Μητσοτάκη-ΕΕ

Πρώτον, πρόκειται ουσιαστικά για πλήρη, παρασκηνιακό διάλογο των Μπορέλ και Τσαβούσογλου επί των περισσότερων πολιτικών, οικονομικών και άλλων πτυχών των σχέσεων Ευρώπης-Τουρκίας, χωρίς συμμετοχή της Αθήνας και με απλές υποσχέσεις μελλοντικής ενημέρωσης είτε της Μόνιμης Αντιπροσωπίας της Ελλάδας στην ΕΕ, είτε του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη από την Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν.

Δεύτερον, σε αντίθεση με την –ορθότατη– αξιολόγηση του Έλληνα πρωθυπουργού ότι η Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου 2016 (συγκράτηση μεταναστευτικών ροών σε αντάλλαγμα οικονομικής βοήθειας και φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος βίζας) «είναι νεκρή», επειδή την παραβίασε πλήρως η Άγκυρα, η ηγεσία της ΕΕ τη θεωρεί ισχύουσα.

Ο διάλογος Μπορέλ-Τσαβούσογλου γίνεται επί της Κοινής Δήλωσης και όχι για ευρεία αναθεώρηση ή αντικατάστασή της από νέα. Για την πληρότητα της εικόνας, βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά τη δήλωση στο CNN περί «νεκρής συμφωνίας» στις 6 Μαρτίου, έκανε λόγο ενώπιον της Άνγκελα Μέρκελ στις 9 Μαρτίου για «αναθεώρηση» της Συμφωνίας του 2016, χωρίς να διευκρινίσει αν εννοεί συνολική ή μερική αλλαγή των προβλέψεών της.

Τρίτον, προκαλείται μεγάλη πίεση στην ελληνική διπλωματία και προσωπικά στον πρωθυπουργό, ο οποίος –και πάλι ορθώς– έθεσε αυστηρούς όρους στον Ερντογάν για μια νέα συμφωνία. Μεταξύ αυτών, «να αποσύρει τους απελπισμένους στον Έβρο» και «να πάψει να διασπείρει fake news και προπαγάνδα». Επιπλέον ζήτησε να εξεταστούν πρόσθετα μέτρα, όπως οι κοινές περιπολίες για έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και στην τουρκική επικράτεια και οι επιστροφές-επανεισδοχές στην Τουρκία να αφορούν όλους τους μετανάστες και όχι μόνον όσους βρίσκονται στα νησιά (βάσει των όρων του 2016).

Μόνη η κυβέρνηση

Μολονότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έπραξε άριστα, ανεβάζοντας τον διαπραγματευτικό πήχη έναντι της Άγκυρας, ώστε να υπάρχει ευελιξία και η Αθήνα να εξασφαλίσει αργότερα ότι είναι εφικτό, θεωρείται μάλλον απίθανο ο Ερντογάν να δεχτεί κοινές περιπολίες και μαζικές επιστροφές. Η εκτόνωση δε της έντασης στον Έβρο είναι ασφαλώς επιθυμητή, αλλά πρόκειται μόνο για μία διάσταση της κρίσης που δεν θα λύσει το μεταναστευτικό.

Παράλληλα, με δεδομένη την αποδιάρθρωση της λειτουργίας της ΕΕ και των περισσότερων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων λόγω του κορονοϊού, είναι πια αμφίβολο κατά πόσον οι αποφάσεις για το μεταναστευτικό και ο διάλογος Μπορέλ-Τσαβούσογλου θα ωριμάσουν σύντομα. Το πιθανότερο είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση θα συνεχίσει να βρίσκεται ενώπιον διπλής (εσωτερικής και εξωτερικής) κρίσης τις επόμενες εβδομάδες, αντιμετωπίζοντας μόνη τα επικίνδυνα μέτωπα στον Έβρο, στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο.

Σύμφωνα με έγκυρες πηγές στις Βρυξέλλες, είναι αδύνατο να γίνει πρόβλεψη για τον χρόνο που οι Σαρλ Μισέλ, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και Ζοζέπ Μπορέλ θα καταθέσουν στους ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων τις προτάσεις τους για το μεταναστευτικό και την Τουρκία. Η πλέον απαισιόδοξη πρόβλεψη φτάνει ως τα τέλη Ιουνίου, όταν προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί η 4η Διάσκεψη των Βρυξελλών για τη Συρία, αφού το μεταναστευτικό-προσφυγικό συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τις εκεί εξελίξεις.