Διχασμένοι οι Ευρωπαίοι με την πρόταση Μπάιντεν – Παρασκήνιο στη Σύνοδο Κορυφής

Η πρόταση Μπάιντεν για την άρση της πατέντας στα εμβόλια κατά της Covid κυριάρχησε στην Κοινωνική Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, που διεξάγεται στο Πόρτο της Πορτογαλίας. Αντικείμενο της Συνόδου είναι βέβαια οι προσπάθειες για την οικοδόμηση μιας περισσότερο κοινωνικής Ευρώπης μετά την πανδημία. Ένα θέμα για το οποίο υπάρχουν έντονες διαφωνίες ανάμεσα στους 27, όπως άλλωστε και για την απελευθέρωση της τεχνογνωσίας παραγωγής των εμβολίων.

Ήδη, όπως έγινε γνωστό πέντε ευρωπαϊκές χώρες πήραν αποστάσεις από την πρόταση για άρση της πατέντας στα εμβόλια κατά της Covid-19, υποστηρίζοντας ότι αυτό που προέχει είναι να παρασκευαστούν γρήγορα περισσότερα εμβόλια. Η συζήτηση γίνεται μετά τη γενναία πρόταση του Αμερικανού προέδρου, την οποία αρκετοί Ευρωπαίοι επιχειρούν ήδη να αποδομήσουν σε ό,τι αφορά την χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητά της.

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που υπάρχουν διαμετρικά αντίθετες απόψεις για κάποιο θέμα μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών. Πανομοιότυπο είναι ωστόσο το γεγονός, ότι από τη μία πλευρά είναι η Γερμανία, από την άλλη οι μικροί, και στη μέση ο Μακρόν που επιχειρεί να κοντρολάρει τους διαφωνούντες και να τους φέρει όσο πιο κοντά γίνεται στις  γερμανικές θέσεις.

Ο Μακρόν και το παρασκήνιο

Μία ημέρα άλλωστε, μετά την αντίθεσή του Βερολίνου στην άρση των πατεντών, ο Γάλλος πρόεδρος, η χώρα του οποίοι δεν τρέχει κάποιο “εθνικό” εμβόλιο αλλά φαρμακοβιομηχανίες της έχουν υπογράψει συνεργασίες με άλλες εταιρίες, διερωτήθηκε στη Σύνοδο «ποιο είναι τελικά το τρέχον ζήτημα», για να απαντήσει ότι αυτό «δεν αφορά στην πραγματικότητα την πνευματική ιδιοκτησία».

«Το βασικό ζήτημα για την αλληλεγγύη είναι η διανομή των δόσεων» υποστήριξε, προσερχόμενος ο Μακρόν, πριν προσθέσει ότι η  Γαλλία συνεργάζεται στενά με τη Γερμανία σε αυτό το θέμα. Διερωτήθηκε επίσης αν «είναι δυνατόν να δώσουμε πνευματική ιδιοκτησία σε εργαστήρια που δεν γνωρίζουν πώς να παρασκευάσουν (τα εμβόλια) και δεν θα τα παρασκευάσουν αύριο».

Ο Γάλλος πρόεδρος εμφανίστηκε έτσι να υιοθετεί πλήρως την άποψη μιας μερίδας τεχνοκρατών, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ενδέχεται να χρειαστούν χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση του θέματος (η πρόταση Μπάιντεν για άρση της πατέντας). Και αυτό, όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν, θα οδηγήσει πιθανότατα στο να μην αντιμετωπιστεί η άμεση ανάγκη για την παρασκευή περισσότερων δόσεων με γρηγορότερους ρυθμούς.

Αυτή είναι πιθανότατα η άποψη που υποστηρίζει και η Κομισιόν, ότι δηλαδή η άρση της πατέντας δεν θα βοηθούσε να αυξηθεί η παραγωγή, ιδίως στις φτωχότερες χώρες, καθώς η διαδικασία απαιτεί προηγμένες τεχνολογίες και εγκαταστάσεις. Το αίτημα, ωστόσο, τέθηκε από την Ινδία και τη Νότια Αφρική, χώρες που αντιμετωπίζουν μεταλλαγμένα στελέχη, με την πρώτη μάλιστα να αποτελεί και τον μεγαλύτερο παραγωγό εμβολίων στον κόσμο.

Πως ο Μπάιντεν τάραξε τα νερά 

Η πρόταση της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής περνούσε σχεδόν απαρατήρητη μέχρι την στιγμή που ο Αμερικανός πρόεδρος εξέφρασε την στήριξή του σε αυτήν Το γεγονός αυτό προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των φαρμακοβιομηχανιών, κάποιες από τις οποίες ήταν οργισμένες. Την ίδια ώρα, η πρόεδρος της Κομισιόν εξέφρασε μεν την ετοιμότητα της ΕΕ να συζητήσει την πρόταση Μπάιντεν, τόνισε όμως παραλλήλως ότι το ευρωπαϊκό μπλοκ είναι αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος εξαγωγέας εμβολίων.

Παραλλήλως αναπτύχθηκε και η επιχειρηματολογία της χρονοβόρας διαδικασίας για την άρση των πατεντών, την ώρα που η αμερικανική Moderna έχει παραιτηθεί τα πνευματικά δικαιώματα για το εμβόλιό της ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο. Καμία άλλη φαρμακευτική εταιρία ωστόσο, δεν ανακοίνωσε ότι θα αντιγράψει το σκεύασμα της Moderna, η οποία χρησιμοποιεί την τεχνολογία του “αγγελιαφόρου RNA”. Μια τεχνολογία που χρησιμοποιεί και η γερμανική εταιρία BioNTech, η οποία ανέπτυξε το δεύτερο εμβόλιο “αγγελιαφόρου RNA” σε συνεργασία με την αμερικανική Pfizer.

Η Γερμανία είναι αντίθετη με την άρση της πατέντας και η Γαλλία, όπως είπε ο ίδιος ο Μακρόν, συνεργάζεται στενά με το Βερολίνο σε αυτό το θέμα. Την ίδια ώρα, ο Γάλλος πρόεδρος συνυπογράφει με τους ηγέτες του Βελγίου, της Σουηδίας, της Δανίας και της Ισπανίας, κοινή επιστολή προς την Κομισιόν, στην οποία τονίζεται ότι η ΕΕ δεν μπορεί να υστερεί και ότι «βασική προτεραιότητα είναι η αύξηση της ικανότητας παραγωγής εμβολίων στην Ευρώπη».

Η κίνηση των πέντε 

Οι πέντε ηγέτες αποφεύγουν να τοποθετηθούν ευθέως στην πρόταση Μπάιντεν, την οποία, ωστόσο, απορρίπτουν εμμέσως, προτάσσοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο που πρέπει να παίξει η Ευρώπη και προτείνοντας την «ενεργοποίηση ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού ανταλλαγής εμβολίων», ο οποίος θα παρέχει στις ευρωπαϊκές χώρες, μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, πολύ περισσότερα εμβόλια από αυτά που χρειάζονται για την προστασία των πληθυσμών του. Σε ό,τι αφορά πάντως την τεχνογνωσία αναφέρουν απλώς ότι «σε πνεύμα συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα, οι γνώσεις και οι τεχνολογίες που σχετίζονται με τα εμβόλια πρέπει να κοινοποιούνται προληπτικά».

Παραλλήλως, οι πέντε Ευρωπαίοι ηγέτες επισημαίνουν ότι «εκτός από τον παγκόσμιο μηχανισμό κοινής χρήσης COVAX, πρέπει να αναπτυχθεί και ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός κατανομής», για να μπορεί να μοιραστεί η ΕΕΕ εμβόλια με γειτονικές χώρες στην Ευρώπη και την Αφρική. Η Covax όμως, όπως δήλωσε σήμερα από τη Γενεύη εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Συμμαχίας για τα Εμβόλια (Gavi) δεν περιμένει πλέον την παράδοση δόσεων από το Ινστιτούτο Serum της Ινδίας για τον Μάιο, καθώς μετά την καταστροφική κρίση στη χώρα το Νέο Δελχί διεκδικεί την παραγωγή. Η εξέλιξη αυτή έχει τεράστιες συνέπειες, καθώς η Covax έχει παραγγείλει σε αυτό το Ινστιτούτο το μεγαλύτερο μέρος των εμβολίων που προτίθεται να διαθέσει στις  φτωχές χώρες.

Η ΕΕ έχει όμως και τα δίκια της, καθώς εκτός από ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς εμβολίων στον κόσμο, είναι και ο κύριος εξαγωγέας, έχοντας αποστείλει ήδη σε άλλες χώρες 200 εκατομμύρια δόσεις. Και αυτό, την ώρα που οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν εξάγει κανένα από τα εμβόλια που παρασκευάζονται στο έδαφός τους.