ΕΕ μεταναστευτικό: Από το “όποιος τρυπώσει” στο “ο σώζων εαυτόν σωθήτω”

Είναι προφανές ότι εάν το Βερολίνο κάνει πράξη την απόφασή του, η Ελλάδα, στην οποία συνεχίζουν να εισέρχονται σχεδόν καθημερινά παράνομοι μετανάστες από Ασία και Αφρική, θα δεχτεί πίσω δεκάδες χιλιάδες με ό,τι αυτό συνεπάγεται στο επίπεδο των εθνικών και κοινωνικών παρενεργειών. Αυτά, όμως, συμβαίνουν όταν στην ΕΕ κυριαρχούν φιλελέ ιδεοληψίες για το μεταναστευτικό, σε συνδυασμό με οικονομίστικες σκοπιμότητες για φτηνό εργατικό δυναμικό.

Σε παλαιότερο άρθρο μου είχα αναφερθεί στην εθνοκτόνα φιλελέ ιδεοληψία ότι οι μουσουλμάνοι παράνομοι μετανάστες θα λύσουν το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας. Στο σημερινό εξετάζω τον καιροσκοπικό και αναποτελεσματικό τρόπο με τον οποίον οι άρχουσες ελίτ της ΕΕ αντιμετωπίζουν το προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα προς την Ευρώπη που κλιμακώθηκε μετά το 2001.

Οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Δύσης στο Αφγανιστάν και λίγο αργότερα στο Ιράκ προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές και αναμφίβολα τροφοδότησαν τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Θα ήταν, ωστόσο, λάθος να θεωρηθεί πως αυτές οι ροές προκλήθηκαν αποκλειστικά από τις εν λόγω επεμβάσεις. Τα κύματα των παράνομων μεταναστών που διεισδύουν από κάθε ρωγμή στις ανεπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης δεν είναι τίποτα άλλο από τη σύγχρονη εκδοχή της εισβολής των βαρβαρικών φυλών στις αυτοκρατορίες της αρχαιότητας και του Μεσαίωνα. Τότε, είχαμε τις επιδρομές άγριων ιππέων, που αναζητούσαν πλούσιο έδαφος και πιο φιλικό περιβάλλον για να εγκατασταθούν. Σήμερα, έχουμε ταλαίπωρους ανθρώπους που με κίνδυνο της ζωής τους αναζητούν μια θέση στον ευρωπαϊκό “ήλιο”.

Τις ροές από τη ζώνη της υπανάπτυξης στη ζώνη της ανάπτυξης προκαλεί η μεγάλη διαφορά βιοτικού επιπέδου και ειδικότερα τα επιδόματα, που στη Γερμανία είναι κατά παράδοση γενναιόδωρα. Η παγκοσμιοποίηση ήταν ο καταλύτης για να ισχύσει η μεταφορά στο κοινωνικό επίπεδο της αρχής των συγκοινωνούντων δοχείων. Η διεύρυνση του χάσματος στην κατανομή του πλούτου, η δημογραφική έκρηξη στον Τρίτο Κόσμο και η υπογεννητικότητα στις αναπτυγμένες χώρες οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη διόγκωση της παράνομης μετανάστευσης.

Όποιος τρυπώσει!

Πριν 16 χρόνια έγραφα: «Τα ευρωπαϊκά κράτη ακολουθούν μία υποκριτική πολιτική ημιμέτρων. Εμποδίζουν την παράνομη είσοδο, αλλά στην πράξη ανέχονται όσους παράνομους μετανάστες καταφέρουν να εγκατασταθούν στην επικράτειά τους. Η αντιφατική αυτή πολιτική τροφοδοτεί το φαινόμενο. Το γεγονός ότι αρκετοί καταφέρνουν να εγκατασταθούν στη “Γη της Επαγγελίας” διατηρεί ζωντανό το όνειρο μίας νέας ζωής και σ’ όσους μένουν πίσω. Το αποτέλεσμα είναι ότι έτσι ωθούνται ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι του Τρίτου Κόσμου να επιχειρήσουν το άλμα, τροφοδοτώντας τα κυκλώματα των δουλεμπόρων» (Καθημερινή, 23 Οκτωβρίου 2008).

Η πρακτική να γίνεται ανεκτός στο κοινωνικό περιθώριο όποιος παράνομος μετανάστης καταφέρνει να τρυπώσει στην Ευρώπη ήταν για μια περίοδο βολική για τις άρχουσες ελίτ. Είναι, όμως, ασύμβατη με το Κράτος Δικαίου και τον ανθρωπισμό, αφού παραπέμπει σ’ ένα είδος φυσικής επιλογής. Με τη διφορούμενη αυτή πολιτική στο μεταναστευτικό, οι ευρωπαϊκές άρχουσες ελίτ εξασφάλιζαν ελεγχόμενες εισροές με δύο στόχους:

• Πρώτον, την κάλυψη θέσεων εργασίας που δεν θέλουν οι Ευρωπαίοι.
• Δεύτερον, τη συμπίεση του ευρύτερου κόστους της ανειδίκευτης εργασίας.
• Τρίτον, την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος με σταδιακή ενσωμάτωση στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες νέου πληθυσμιακού δυναμικού.

Με την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης και την αύξηση της ανεργίας, η ανοχή των δυτικών κοινωνιών και των αντίστοιχων κυβερνήσεων έναντι της παράνομης μετανάστευσης άρχισε να συρρικνώνεται. Σ’ αυτό συνέβαλε αποφασιστικά και η πολιτισμική ασυμβατότητα των νέων –κυρίως μουσουλμάνων– μεταναστών με τα δυτικά ήθη, η οποία παρήγαγε πλήθος κοινωνικών παρενεργειών.

Ο σώζων εαυτόν σωθήτω

Είναι, ωστόσο, άδικο για τους μετανάστες, ακόμα και για τους παράνομους, να αντιμετωπίζονται με συγκυριακούς όρους. Από ηθικής και πολιτικής απόψεως, καθαρή λύση είναι η νόμιμη μετανάστευση. Εάν κάποιες χώρες-μέλη της ΕΕ θεωρούν ότι χρειάζονται εργατικό δυναμικό και ευρύτερα πληθυσμιακή ένεση, ας εφαρμόσουν μια πολιτική οργανωμένης νόμιμης μετανάστευσης, η οποία θα αποτρέψει τα φαινόμενα υπερεκμετάλλευσης και μαύρης εργασίας και ενδεχομένως να μείωνε κάπως τις κοινωνικές παρενέργειες. Η νόμιμη μετανάστευση, βεβαίως, δεν θα εξαφάνιζε τις παράνομες ροές, αλλά θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με ταυτόχρονη πολιτική μηδενικής ανοχής.

Μόνο μετά την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης η ΕΕ και την εκδήλωση αντιδράσεων από τις ίδιες τις δυτικές κοινωνίες, άρχισε να κινείται για τη λήψη κάποιων δειλών μέτρων εναντίον της παράνομης μετανάστευσης. Το φθινόπωρο του 2008 κατέληξε σ’ ένα σύμφωνο μεταναστευτικής πολιτικής, πολύ κατώτερο των αναγκών. Τον Ιούνιο του 2009 έγινε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ένα ακόμα ανεπαρκές βήμα, δεδομένου ότι το σύμφωνο του 2008 έθετε μόνο τις βασικές αρχές και δεν προέβλεπε πρακτικά μέτρα. Την πρωτοβουλία είχαν λάβει τέσσερις χώρες-μέλη της ευρωπαϊκής περιφέρειας οι οποίες ήταν πύλες εισόδου (Ελλάδα, Ιταλία, Κύπρος και Μάλτα) και την είχαν υποστηρίξει όχι μόνο η Ισπανία και η Πορτογαλία, αλλά εν μέρει και η Γαλλία και η Βρετανία.

Το 2009 διαπίστωνα: «Η παράνομη μετανάστευση είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα. Οι χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή υφίστανται τη μεγαλύτερη πίεση, αλλά ο τελικός προορισμός των παράνομων μεταναστών είναι οι πλουσιότερες χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης. Οι κυβερνήσεις αυτών των χωρών είναι απρόθυμες να πληρώσουν το οικονομικό κόστος για τη λήψη δραστικών μέτρων, επειδή το βαρύ φορτίο πέφτει σε ξένες πλάτες. Η στάση αυτή, όμως, είναι πολιτικά κοντόθωρη.

»Οι χώρες της πρώτης γραμμής (ειδικότερα η Ελλάδα με τα εκτεταμένα θαλάσσια σύνορα) είναι πρακτικά αδύνατο να αποτρέψουν την παράνομη είσοδο. Και βεβαίως δεν είναι διατεθειμένες να συγκρατούν στην επικράτειά τους έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό παράνομων μεταναστών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν δεν εφαρμοσθεί μία ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, αναπόφευκτα θα επικρατήσει η αρχή “ο σώζων εαυτόν σωθήτω”. Με άλλα λόγια, οι χώρες-πύλες θα σταματήσουν να εμποδίζουν τη μετάβαση των παράνομων μεταναστών που βρίσκονται στην επικράτειά τους στις χώρες τελικού προορισμού […] Έτσι, έγινε δεκτή η αρχή ότι πρέπει να ισχύσουν οι αρχές της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής βαρών» (Καθημερινή, 21 Ιουνίου 2009).

Κενό γράμμα αποφάσεις για μεταναστευτικό

Μόνο που οι αρχές αυτές έμειναν σε μεγάλο βαθμό κενό γράμμα. Λίγες ημέρες νωρίτερα, διαβλέποντας ότι η γεωπολιτική αστάθεια και οι ένοπλες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή δεν επρόκειτο να σταματήσουν, έγραφα: «Σε περιπτώσεις κρίσεων και πολέμων, η Δύση οφείλει να αναλάβει το κόστος κατασκευής και συντήρησης καταυλισμών για την υποδοχή και την ανακούφιση των προσφύγων στην περίμετρο της ανασφαλούς περιοχής. Γενικότερα, όμως, η πολιτική αναχαίτισης θα φέρει μόνο πρόσκαιρα αποτελέσματα, εάν δεν συνδυασθεί με την παροχή γενναίας αναπτυξιακής βοήθειας για την άμβλυνση των διαφορών. Αυτό επιβάλλει όχι μόνο ο ανθρωπισμός της Δύσης, αλλά και το ιδιοτελές συμφέρον της» (Καθημερινή, 18 Ιουνίου 2009).

Αν ληφθούν υπόψη οι αποφάσεις της ΕΕ, καθίσταται εξόφθαλμο ότι οι πολιτικοί ταγοί της παραμένουν μέχρι και σήμερα δραματικά κατώτεροι των περιστάσεων. Ανακυκλώνουν αλυσιτελείς φόρμουλες, οι οποίες το μόνο που καταφέρνουν είναι να εξοργίζουν τις δυτικές κοινωνίες και να τις στρέφουν προς αντιμεταναστευτική κατεύθυνση. Κι όμως, οι αρχές στις οποίες πρέπει να πατήσει μία αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική για το μεταναστευτικό είναι απλές:

• Πρώτον, άσυλο να δίνεται μόνο σε όσους το έχουν πραγματικά ανάγκη κι όχι με τα ξεχειλωμένα ασαφή κριτήρια με τα οποία δίνεται σήμερα.
• Δεύτερον, η εξέταση των αιτήσεων για παροχή ασύλου πρέπει να ολοκληρώνεται ταχύτατα. Όσοι το δικαιούνται να το λαμβάνουν, αλλά οι υπόλοιποι πρέπει να επαναπροωθούνται άμεσα στις πατρίδες τους.
• Τρίτον, να αξιοποιηθεί το πολιτικό-οικονομικό βάρος της ΕΕ για να εφαρμοστούν τρόποι επαναπροώθησης των παράνομων μεταναστών στις πατρίδες τους. Πρακτικοί τρόποι γι’ αυτό υπάρχουν, αν υπάρξει η πολιτική βούληση.
• Τέταρτον, όποιες χώρες έχουν ανάγκη εργατικό δυναμικό πρέπει να την καλύπτουν με διακρατικές συμφωνίες για προστατευμένη εποχική εργασία. Και όποιες χώρες έχουν ανάγκη δημογραφικές ενέσεις να την καλύπτουν αποκλειστικά με νόμιμη επιλεγμένη μετανάστευση, που προοπτικά θα συνοδεύεται με την παραχώρηση και ιθαγένειας.