Είναι εφικτό ο δημοκρατικός πατριωτισμός να εκφρασθεί και πολιτικά;

Σε μια ιστορική συγκυρία που η παρακμή και ο αργόσυρτος θάνατος της μεταπολίτευσης προκαλεί αισθήματα πνιγμού στους περισσότερους Έλληνες, σε μία συγκυρία που η πανδημία έχει σπείρει την ανασφάλεια και τη σύγχυση στην ελληνική κοινωνία, είναι περισσότερο από ποτέ ανάγκη να αρχίσει να συγκροτείται και στο πολιτικό πεδίο μία νέα πρόταση. Μια πρόταση που θα αντιστρατεύεται τόσο τον κυρίαρχο εθνομηδενισμό και καθεστωτισμό όσο και τις φασίζουσες και πατριδοκαπηλικές αντιλήψεις και που άξονάς της θα είναι ο δημοκρατικός πατριωτισμός.

Εντούτοις, το πολιτικό κίνημα, που θα ήταν ικανό να σηματοδοτήσει θετικά, σε μεγάλη κλίμακα, μια νέα ιστορική περίοδο για την Ελλάδα, δεν έχει ακόμα συγκροτηθεί. Αρκετές προσπάθειες καταβάλλονται από διαφορετικές κατευθύνσεις, όμως αυτές παραμένουν ασυντόνιστες, και συχνά αλληλοσυγκρουόμενες, χωρίς να μπορούν να ενοποιηθούν σε ένα ενιαίο και διακριτό πολιτικό σχήμα πανελλαδικών διαστάσεων.

Βέβαια, δεν βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν. Εδώ και δεκαετίες, από μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες, άτομα και πρωτοβουλίες, επιχειρείται να διαμορφωθεί το απαραίτητο ιδεολογικό και οραματικό υπόστρωμα απέναντι στον κυρίαρχο εθνομηδενισμό. Μια τέτοια ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία ήταν και εξακολουθεί να παραμένει απαραίτητη. Διότι δεν μπορεί να ανατραπεί η πολιτική κυριαρχία του εκσυγχρονιστικού εθνομηδενισμού, που ηγεμονεύει από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, χωρίς να προηγηθεί μια μακρά και επίπονη ιδεολογική προετοιμασία.

Εξάλλου, η πολιτική κυριαρχία  του ίδιου του εθνομηδενισμού, με αποκορύφωμα την διακυβέρνηση από τον ΣΥΡΙΖΑ, προετοιμάστηκε επί δεκαετίες από ομάδες, έντυπα και άτομα, ανάμεσά τους και από τις ηγετικές ομάδες του τότε ΚΚΕεσωτ. Αυτή η προετοιμασία έλαβε πολλές μορφές. Μία από αυτές υπήρξε η έκδοση και η κυκλοφορία εκατοντάδων εντύπων και χιλιάδων βιβλίων, η δημιουργία ιστοσελίδων, οι παρεμβάσεις στα ΜΜΕ κ.λπ. Προσωπικά, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, συμμετέχω σε αυτή την ιδεολογική διαπάλη με έντυπα (Άρδην, Ρήξη, Λόγιος Ερμής), με την έκδοση εκατοντάδων βιβλίων, με παρεμβάσεις και εκδηλώσεις, από κοινού με εκατοντάδες ανθρώπους διαφορετικών προελεύσεων και ειδικοτήτων.

Ο δημοκρατικός πατριωτισμός ως χώρος

Μια άλλη, σημαντική πλευρά της περιόδου προετοιμασίας υπήρξε η επί δεκαετίες συμμετοχή του δημοκρατικού πατριωτικού χώρου σε κινητοποιήσεις για τα εθνικά θέματα – διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, παράδοση Οτσαλάν, Σχέδιο Ανάν, Μακεδονικό κ.λπ. Επίσης, η συμμετοχή σε μεγάλες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, όπως η σύγκρουση γύρω από την Ιστορία, με αφορμή το βιβλίο της κ. Ρεπούση. Τέλος, στην αντιμετώπιση της λαίλαπας των μνημονίων, με τη δημιουργία της “Σπίθας”, του Μίκη Θεοδωράκη, ή με το κίνημα των “Αγανακτισμένων”.

Στις δημοτικές εκλογές άρχισαν να εμφανίζονται ψηφοδέλτια του δημοκρατικού πατριωτικού χώρου που κατόρθωσαν να εισέλθουν στα δημοτικά συμβούλια προβάλλοντας μια νέα ατζέντα και ένα νέο ήθος. Τέλος, και στο πολιτικό πεδίο εμφανίστηκαν νέες κινήσεις, που προέκυψαν ή από τον ΣΥΡΙΖΑ μετά την “κωλοτούμπα” του 2015 ή από την πατριωτική κινητοποίηση ενάντια στη Συμφωνία των Πρεσπών. Δεν προέκυψε, όμως, η πρωτοβουλία που θα έκανε τη διαφορά και θα δημιουργούσε ευρεία πολιτική δυναμική.

Σήμερα εισερχόμαστε σε μια νέα περίοδο, όπου υπάρχει μεγάλη ανάγκη όλες αυτές οι ιδεολογικές και πολιτικές απόπειρες να αρχίσουν να αποκρυσταλλώνονται σε ένα ευρύτερο πολιτικό σχήμα. Εμπόδιο παραμένουν τόσο οι ιδεολογικές διαφορές, που συχνά έρχονται από το παρελθόν και τις διαφορετικές πολιτικές διαδρομές ανθρώπων και ομάδων και εμποδίζουν την διαμόρφωση ενός κοινού ιδεολογικού-πολιτικού τόπου, όσο και η απουσία αναγνωρίσιμης ηγεσίας. Εξάλλου, οι ξένες πρεσβείες, οι ολιγάρχες και τα συστημικά Μίντια κάνουν ό,τι μπορούν για να στρέψουν την προσοχή του κόσμου αλλού, έτσι ώστε να ελέγξουν την πολιτική σκηνή.

Ελπίζω ότι στο προσεχές μέλλον να προκύψει ένα πολιτικό big bang και σ’ αυτή τη διαδικασία οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις του δημοκρατικού πατριωτισμού να εκβάλουν σε μια κοινή κοίτη. Απέναντι στα κυρίαρχα ρεύματα πρέπει να αντιπαρατεθεί μια εναλλακτική πρόταση, που να συνδυάζει την εμμονή στην παράδοση και το ταυτόχρονο άνοιγμα στην ελληνική οικουμενικότητα, μια πρόταση που να συνδυάζει τον πατριωτισμό και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Δεν έχουμε πλέον άλλα περιθώρια ούτε άλλο δρόμο πέρα από τη μεταβολή του πολιτισμικού μας κεφαλαίου στο έσχατο όπλο για την επιβίωσή μας. Και η συνολική πρόταση του δημοκρατικού πατριωτισμού σε όλες τις αναμετρήσεις, σε όλα τα πεδία, καθώς εισήλθαμε στο 2022, δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτό που πολλές φορές έχω αποκαλέσει “εκσυγχρονισμό της παράδοσης”, δηλαδή έναν εκσυγχρονισμό και μια οικουμενικότητα στηριγμένους στη δική μας παράδοση.