Εκλογικός μετεωρισμός και κυβερνητική ευστάθεια

Παρά τους κατά καιρούς κλυδωνισμούς, με πιο πρόσφατο το σοκ από την φονική πυρκαγιά, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ παραμένει σε γενικές γραμμές ευσταθής. H εξαρχής τακτική του Μητσοτάκη να την ανατρέψει με “γιουρούσι”, προκαλώντας πρόωρες εκλογές, δεν είχε προϋποθέσεις επιτυχίας και τα γεγονότα το απέδειξαν. Η κυβέρνηση Τσίπρα ναι μεν χάνει εκλογικό έδαφος, αλλά δεν καταρρέει. Οι πολίτες είναι εδώ και καιρό σε πολύ μεγάλο βαθμό δυσαρεστημένοι μαζί της, αλλά στην πλειονότητά τους δεν ήθελαν εκλογές.

Η διαπίστωση αυτή, που με μικρές διαφοροποιήσεις καταγραφόταν στις δημοσκοπήσεις, σκιαγραφούσε και σκαιαγραφεί μία ασταθή πολιτική ισορροπία. Οι πολίτες, που δυσφορούν και παίρνουν αποστάσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν επεδίωκαν την άμεση ανατροπή της κυβέρνησης, επειδή δεν έβλεπαν ότι μία κυβερνητική αλλαγή θα άλλαζε τα πράγματα.

Η βασική αιτία της διάχυτης κοινωνικής δυσαρέσκειας ήταν τα αλλεπάλληλα επώδυνα μνημονιακά μέτρα (περικοπές, υπερφορολόγηση, πλειστηριασμοί κλπ). Πέρα από την οργή τους για τέτοιου είδους μέτρα, οι πολίτες έχουν συνείδηση πως η επάνοδος των “γαλάζιων” στην εξουσία δεν θα οδηγούσε έστω σε χαλάρωση της πίεσης που υφίσταντο. Κρίνοντας και από το παρελθόν και από τις διακηρύξεις του Μητσοτάκη θεωρούσαν ότι μία κυβέρνηση με κορμό τη ΝΔ θα συνέχιζε να βαδίζει στο ίδιο μνημονιακό μονοπάτι και ως εκ τούτου ουσιαστικά θα εφάρμοζε αυτά που εφάρμοζε και η κυβέρνηση Τσίπρα.

Εκλογικός μετεωρισμός

Το γεγονός αυτό ενίσχυε το φαινόμενο της φυσιολογικής εκλογικής αδράνειας. Εκτός αυτού, όμως, πρέπει να συνυπολογισθεί πως ένα μεγάλο ποσοστό του εκλογικού σώματος που κινείται στον χώρο της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς έχει ισχυρές ιδεολογικοπολιτικές αναστολές να ψηφίσει τη ΝΔ. Οι παλαιότερες γενιές, μάλιστα, έχουν και πρόσθετη αναστολή να ψηφίσουν έναν Μητσοτάκη.

Από την άλλη πλευρά, όσοι λόγω των Μνημονίων είχαν εγκαταλείψει εκλογικά το ΠΑΣΟΚ και είχαν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ το 2015 είναι τώρα κατά κανόνα από δυσαρεστημένοι έως εξοργισμένοι με την κυβέρνηση Τσίπρα. Για τον λόγο που προαναφέραμε, όμως, δεν επιστρέφουν στο ΠΑΣΟΚ και το εγχείρημα του ΚΙΝΑΛ δείχνει πως δεν έχει τις προϋποθέσεις να τους κάνει να αλλάξουν στάση.

Το αποτέλεσμα αυτής της ιδιότυπης πολιτικοεκλογικής αντίφασης είναι ένας μεγάλος αριθμός κεντροαριστερών ψηφοφόρων, λόγω και της ανυπαρξίας μίας αξιόπιστης αντιμνημονιακής πολιτικής δύναμης με προοπτική εξουσίας, εδώ και καιρό να έχει περιέλθει σε κατάσταση εκλογικού μετεωρισμού. Η ιδιότυπη αυτή πολιτική ατμόσφαιρα δημιούργησε μία μάλλον ασταθή ισορροπία, η οποία, ωστόσο, εκ των πραγμάτων εξασφάλισε χρόνο στην κυβέρνηση.

Προς την ίδια κατεύθυνση λειτούργησαν και δύο ακόμα παράγοντες. Ο πρώτος είναι ότι το κλείσιμο των αξιολογήσεων δημιούργησε ένα κλίμα σχετικής οικονομικής σταθεροποίησης, γεγονός που έδωσε ανάσες και τροφοδότησε προσδοκίες στον κόσμο της αγοράς. Τώρα πλέον που η Ελλάδα αφήνει πίσω της τα Μνημόνια (όχι όμως και τις μνημονιακές πολιτικές) η ελπίδα για την είσοδο σε ανοδική τροχιά έχει ενισχυθεί. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η ζωογόνα ένεση ρευστότητας που προσφέρει και φέτος στην πραγματική οικονομία η πολύ καλή τουριστική χρονιά.

Το ναυάγιο της “αριστερής παρένθεσης”

Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, όπως άλλωστε είχε φανεί σχεδόν εξαρχής, δεν είχε περιθώρια επιτυχίας η τακτική της ΝΔ να πιέζει για πρόωρες εκλογές, προσπαθώντας να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση. Υπενθυμίζουμε ότι από τα πρώτα βήματά του στην ηγεσία ο Κυριάκος είχε ουσιαστικά υιοθετήσει τη γραμμή της “αριστερής παρένθεσης”. Είχε ποντάρει στην εκτίμηση πως το ευρωιερατείο θα έβαζε τρικλοποδιά στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Τα γεγονότα τον διέψευσαν.

Όπως αποδείχθηκε και από τα γεγονότα, οι του ευρωιερατείου απέφυγαν να βάλουν τρικλοποδιά στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όσο εφάρμοζε το 3ο Μνημόνιο. Σύντομα, μάλιστα, διαπίστωσαν πως ο Τσίπρας ήταν αξιόπιστος όσον αφορά την υλοποίηση των δεσμεύσεων που είχε αναλάβει έναντι των δανειστών. Ο ίδιος και το επιτελείο του γρήγορα ασπάστηκαν το δόγμα ότι μόνο με φυγή προς τα εμπρός, δηλαδή με εφαρμογή του 3ου Μνημονίου, αφενός θα σταθεροποιούνταν στην εξουσία, αφετέρου θα έβγαζαν την Ελλάδα από τα Μνημόνια και την κρίση.

Διαπιστώνοντας την ουσιαστική αυτή στροφή του Έλληνα πρωθυπουργού, οι δανειστές δεν είχαν κανένα πρόβλημα να συνεργασθούν μαζί του, αφού πλέον θεωρούσαν δικαιολογημένα ότι βρίσκονταν στην ίδια πλευρά. Με άλλα λόγια, θεωρούσαν ότι έτσι όπως τελικώς διαμορφώθηκαν τα πράγματα (μετά το δημοψήφισμα, την υπογραφή του 3ου Μνημονίου, τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 και το κλείσιμο των αξιολογήσεων), ο Τσίπρας ήταν ο καταλληλότερος να φέρει σε πέρας τη δύσκολη αυτή αποστολή. Εξ ου και οι έπαινοι για τη στροφή του προς τον “ρεαλισμό”.

Ακόμα και στο Βερολίνο

Ακόμα και στο Βερολίνο τον προτιμούσαν:

• Πρώτον, επειδή θεωρούσαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε καλύτερες πολιτικές προϋποθέσεις για να περνάει τα πακέτο των επώδυνων μέτρων, χωρίς ισχυρές κοινωνικές αντιδράσεις.
• Δεύτερον, επειδή έτσι εδραιώθηκε στην ελληνική κοινή γνώμη το δόγμα ότι το Μνημόνιο είναι μονόδρομος. Γι’ αυτό και ο Σόιμπλε είχε φθάσει στο σημείο να δηλώσει πως εμπιστεύεται τον Τσιπρα.

Εκτός αυτού, η ΕΕ είναι τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπη με μείζονος σημασίας πολιτικές προκλήσεις και δεν είχε συμφέρον να αναζωπυρώσει την ελληνική κρίση. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος. Μετά το Brexit είχαμε μία αλυσίδα από κρούσματα αμφισβήτησης του ενοποιητικού οικοδομήματος. Τελευταίος κρίκος ο σχηματισμός της κυβέρνησης του Κινήματος 5 Αστέρων και της Λέγκας στην Ιταλία.

Το ευρωιερατείο δεν επιθυμούσε να τραβήξει το σκοινί με την Ελλάδα και λόγω της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης. Ο Τσίπρας έβαλε πλάτη για την πολιτική της Μέρκελ και του Γιούνκερ. Πρόσφατα, μάλιστα, υπέγραψε και συμφωνία για να δέχεται πίσω παράνομους μετανάστες που εισήλθαν στην ΕΕ από την Ελλάδα και έχουν υποβάλει εδώ αίτηση για άσυλο. Το αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα η Ελλάδα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα με τον εγκλωβισμό ενός μεγάλου πλήθους προσφύγων-μεταναστών. Αν και επισήμως κανείς δεν συνέδεσε την προσφυγική-μεταναστευτική κρίση με την εφαρμογή του 3ου Μνημονίου, ήταν κοινό μυστικό ότι κατά μία έννοια διασυνδέθηκαν.

“Καθαρή έξοδος”

Για όλους αυτούς τους λόγους, ακόμα και οι σκληροπυρηνικοί στο ευρωιερατείο θεωρούσαν ότι η κυβέρνηση Τσίπρα πρέπει να είναι συνεχώς υπό αυστηρή εποπτεία και υπό ισχυρή πίεση για να εφαρμόσει όλες τις μνημονιακές δεσμεύσεις, αλλά δεν επεδίωξαν την αποσταθεροποίησή της. Πολύ περισσότερο από τη στιγμή, που η Τουρκία άρχισε να παίρνει αποστάσεις από τη Δύση.

Από την άλλη πλευρά, όμως, το ευρωιερατείο επεδίωξε και επέβαλε μετά το πέρας του 3ου Μνημονίου ένα καθεστώς ενισχυμένης και αυστηρής εποπτείας, νοθεύοντας εκ των πραγμάτων το αφήγημα του Τσίπρα για καθαρή έξοδο από τα Μνημόνια και για αλλαγή σελίδας. Αλλά και σ’ αυτό το επίπεδο το Μαξίμου κατάφερε να περιορίσει την καθαρή έξοδο στην άρνηση της προληπτικής πιστωτικής γραμμής.

Το γεγονός ότι έχει τραυματισθεί και ότι η εκλογική προοπτική της είναι μάλλον σκοτεινή δεν σημαίνει πως η κυβέρνηση Τσίπρα είναι ετοιμόρροπη. Στην πραγματικότητα, εκτός απροόπτου, τον χρόνο των εκλογών θα τον επιλέξει ο Τσίπρας με βάση, βεβαίως, τη δική του εκτίμηση για τον καταλληλότερο πολιτικά χρόνο.