Έκθεση Ντράγκι: Καταλύτης πολιτικής ενοποίησης ή διάλυσης;

Δεν ήταν τόσο το βάρος του πακέτου των τομεακών προτάσεων στην Έκθεση Ντράγκι που ούτως ή άλλως είχε διαρρεύσει εδώ και μήνες, αλλά μερικά νέα νούμερα που ήρθαν να εκθέσουν τις ηγεσίες των “27” στα μάτια των πολιτών τους, όχι μόνο γιατί καταγράφουν την δραματική υποχώρηση της ΕΕ σε όλα τα πεδία, αλλά και γιατί η αδράνεια θα φέρει κι άλλη φτώχια και δραματική υποχώρηση στον παγκόσμιο στίβο.

Η Έκθεση Ντράγκι είναι ένα κείμενο οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής 69+328 σελίδων, το οποίο έχει βαρυσήμαντο πολιτικό υπόβαθρο, γιατί ενεργοποιεί υποδόρια τις απονευρωμένες ενοποιητικές δυνάμεις της ΕΕ τη στιγμή που αυτές δοκιμάζονται μέχρι διαρρήξεως από τις συνέπειες της αμερικάνικης πολιτικής στην Ευρώπη. Το κρίσιμο αυτό κείμενο, που θυμίζει το Σύνταγμα της Ευρώπης το οποίο ελαφρά τη καρδία τίναξαν το 2005 στον αέρα οι εθνικοί εγωϊσμοί της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας, βρίσκει τη Γαλλία και τη Γερμανία στην “εντατική” και τη Βρετανία εκτός.

Η συγκυρία αυτή ενδέχεται να αποδειχθεί σωτήρια για το σχέδιο που είχε παραγγείλει πέρσι η φον ντερ Λάιεν. Ο μεν καγκελάριος Σολτς έχει τεράστια εσωτερική πολιτική πίεση σε σημείο που βάζει στο ράφι τη Συνθήκη Σένγκεν, εκνευρίζοντας τους γείτονές του, αντιμετωπίζει μηδενική ανάπτυξη και τη Volkswagen, που κλείνει εργοστάσιο με 10.000 και υπαλλήλους. Ο δε Μακρόν εκδήλωσε έναν πολιτικό αυταρχισμό τόσο με τη σύλληψη του κ. Telegram, όσο και με τον διορισμό –με την άδεια της Λεπέν– του Μισέλ Μπαρνιέ στην πρωθυπουργία για να ψηφισθεί ο προϋπολογισμός και να αρχίσουν οι απελάσεις μεταναστών, για όσο χρόνο επιτρέψει το Rassemblement National.

Η υπαρξιακή κρίση και οι λύσεις

Εννοείται ότι κάποιος Γερμανός υπουργός είπε πως η Γερμανία δεν συμφωνεί, αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει. Ο Σαντζέθ κάνει εξαιρετικές συνομιλίες στο Πεκίνο για τις σχέσεις ΕΕ-Κίνας, ο Όρμπαν προκαλεί υστερία στις ευρωπαϊκές ελίτ του “κόμματος του πολέμου”, ο Τουσκ τα βάζει με το Βερολίνο κ.ο.κ. Συνεπώς, η Έκθεση Ντράγκι δεν μπορεί να μπει εύκολα στο ράφι των χαμένων ευκαιριών της Ευρώπης, διότι η αλήθεια δεν κρύβεται πια και οι Μακρόν και Σολτς θα χρειαστεί να βάλουν πολύ νερό στο κρασί τους.

Το πολιτικό μήνυμα που εκπέμπει η Έκθεση Ντράγκι είναι ξεκάθαρο: χρειάζονται επιπλέον 800 δισ. ευρώ το χρόνο για να αποτραπεί η κατάρρευση της ΕΕ και να αυξηθεί η παραγωγή της. Αυτό είναι υπαρξιακή πρόκληση που αν δεν ικανοποιηθεί η Ευρώπη κινδυνεύει να δει το βιοτικό της επίπεδο να μειώνεται αισθητά. Πώς φτάσαμε έως εδώ; Μα από την ανεπάρκεια της ηγεσίας, καθώς η κατακερματισμένη και εύθραυστη πολιτική κατάσταση στα κράτη-μέλη καθιστά δύσκολη την απόκτηση της απαραίτητης πολιτικής υποστήριξης στις αποφάσεις.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει μια γνήσια εξωτερική οικονομική πολιτική που θα συντονίζει τις προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες και τις άμεσες επενδύσεις με χώρες πλούσιες σε πόρους. Σκοπός η δημιουργία αποθεμάτων σε επιλεγμένους κρίσιμους τομείς, όπως και η δημιουργία βιομηχανικών εταιρικών σχέσεων για την εξασφάλιση της εφοδιαστικής αλυσίδας σε βασικές τεχνολογίες. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι δεν μπορεί ο καγκελάριος να πηγαίνει στο Πεκίνο να υπογράφει προτιμησιακές συμφωνίες και μετά στο Συμβούλιο Κορυφής να υπονομεύει και να μπλοκάρει την κοινή πολιτική αν δεν τον συμφέρει.

Προτάσεις στην Έκθεση Ντράγκι

• Για να αντιμετωπισθεί το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ΕΕ χρειάζονται επιπλέον επενδύσεις 750-800 δισ. ευρώ ήτοι 4,4-4,7% του ΑΕΠ της ΕΕ.
• Γι’ αυτό χρειάζεται κοινή χρηματοδότηση για επενδύσεις σε “ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά”, όπως η κοινή ενεργειακή υποδομή, η πρωτοποριακή καινοτομία και οι κοινές αμυντικές προμήθειες, καθώς και νέες εισφορές σε επίπεδο ΕΕ για τη χρηματοδότηση πιο αποτελεσματικών δαπανών μέσω του κοινού προϋπολογισμού.
• Για την κινητοποίηση της ιδιωτικής χρηματοδότησης, η έκθεση προτείνει τη μετάβαση της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) από συντονιστή των εθνικών ρυθμιστικών αρχών σε μια ενιαία ρυθμιστική αρχή για όλες τις αγορές κινητών αξιών της ΕΕ, ικανή να επικεντρωθεί σε πρωταρχικούς στόχους, παρόμοιους με τους τίτλους των ΗΠΑ.
• Απαιτείται πλήρης εφαρμογή της ενιαίας αγοράς, η οποία περιλαμβάνει 440 εκατομμύρια καταναλωτές και 23 εκατομμύρια εταιρείες, με τη μείωση των εμπορικών τριβών.
• Μέσα από αυτές τις χρηματοδοτήσεις να απαντηθούν οι προκλήσεις για ενίσχυση της γεωπολιτικής σημασίας, της κοινωνικής ισότητας και της απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα.
• Χρειάζεται η ΕΕ να αποκτήσει αυτονομία της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς το 40% των εισαγωγών της Ευρώπης προέρχεται από μικρό αριθμό προμηθευτών που είναι δύσκολο να αντικατασταθούν, και περίπου το ήμισυ αυτού του όγκου προέρχεται από χώρες με τις οποίες η Ένωση δεν είναι “στρατηγικά ευθυγραμμισμένη”.

Έκθεση Ντράγκι και πολιτική επίπτωση

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και καθημερινά υβριδικό πόλεμο παντού. Η αμυντική της χειραφέτηση είναι προϋπόθεση. Τον Ιούνιο του 2024, η Κομισιόν εκτίμησε ότι απαιτούνται πρόσθετες αμυντικές επενδύσεις ύψους περίπου 500 δισ. την επόμενη δεκαετία. Αν τα μέλη του ΝΑΤΟ έπιαναν τον στόχο του 2% του ΑΕΠ οι αμυντικές δαπάνες θα αυξάνονταν κατά 60 δισ. ευρώ ετησίως. Το 2023 οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ ήταν 916 δισ. δολάρια, ενώ των 27 της ΕΕ 313 δισ. δολάρια και της Κίνας 296 . Η ΕΕ πρέπει επίσης να αποκτήσει ανεξάρτητη παρουσία στο διάστημα.

Η αξιοποίηση των οικονομιών κλίμακας, η άρση των εμποδίων στις κεφαλαιαγορές, η ενεργειακή απεξάρτηση θα οδηγήσει στη μείωση των τιμών της ενέργειας, η ενοποίηση του κλάδου των επικοινωνιών και της συνδεσιμότητας θα επιφέρουν την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση των αμυντικών επενδύσεων. Οι προτάσεις έρχονται λίγο πριν το 2025, τη χρονιά επιστροφής στη δημοσιονομική προσαρμογή.

Η Έκθεση Ντράγκι υπονοεί ευθέως πως η Ένωση πρέπει να μάθει να ξοδεύει και να είναι πιο ανεκτική στις κρατικές δαπάνες. Προτείνει οι δαπάνες για την άμυνα να είναι εκτός. Μένει να δούμε πως η φον ντερ Λάιεν θα χειριστεί την έκθεση που η ίδια παρήγγειλε. Όταν και εφόσον η νέα Κομισιόν αρχίσει να λειτουργεί κανονικά θα αρχίσει η πολιτική συζήτηση, η οποία θα είναι δύσκολη.

Κι αυτό, γιατί για να επιτευχθούν όλα αυτά δεν φτάνει η κοινή χρηματοδότηση, αλλά και μια νέα βιομηχανική στρατηγική και ριζικές και γρήγορες μεταρρυθμίσεις για να σταματήσει η ΕΕ να μένει πίσω από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Δηλαδή, να χαλαρώσουν οι κανόνες ανταγωνισμού για να καταστεί δυνατή η ενοποίηση της αγοράς σε τομείς, όπως οι τηλεπικοινωνίες, η ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών μέσω της κεντρικής εποπτείας της αγοράς, η μεγαλύτερη χρήση των κοινών προμηθειών στον αμυντικό τομέα και μια νέα εμπορική ατζέντα για την ενίσχυση της οικονομικής ανεξαρτησίας της ΕΕ. Αυτό σημαίνει καίριες αποφάσεις πιο γρήγορα και πιο εύκολα με λιγότερα “όργανα” και λιγότερα βέτο. Δηλαδή να αρχίσει να δουλεύει η “ΕΕ των 27” σαν ένα κράτος!