Έλληνες πολιτικοί και TikTok – Σχέση αγάπης, cringe και δυσπιστίας

Η αλήθεια όμως, κατά τη γνώμη μου, είναι αρκετά πιο περίπλοκη. Ναι, πράγματι, είναι εύλογο κανείς να υποθέσει ότι το 27,7% των νέων 17-34 ετών που ψήφισε τη Νέα Δημοκρατία στις εκλογές του Ιουνίου ενδεχομένως να συνδέεται σε κάποιο βαθμό με την αποτελεσματική χρήση του TikTok από τον Μητσοτάκη. Δεν μπορεί, το νεανικό κοινό όλο και κάπου θα τον είχε πετύχει καθώς σκρόλαρε στην εφαρμογή!

Είναι επίσης εύλογο να υποθέσει κανείς ότι η δημοσκοπική αύξηση που παρουσιάζουν τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ το τελευταίο διάστημα, οφείλονται εν μέρει και στην αποτελεσματική και “ψυχαγωγική” χρήση της πλατφόρμας από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο οποίος στον τομέα αυτό, αναμφισβήτητα, “το ‘χει”.

Θα μπορούσε κάποιος επιπλέον να υποθέσει ότι τα υψηλά ποσοστά του ΚΚΕ (9,5%) στους 17-34 ετών στις εκλογές του Ιουνίου, αλλά και η αυξανόμενη δημοτικότητα του Δημήτρη Κουτσούμπα, οφείλονται σε ένα βαθμό στο δημοφιλές διαδικτυακό κανάλι Luben, που έκανε viral την ατάκα του “αυτοί είστε”.

Η “πολιτική του TikTok”

Σίγουρα όμως, η παρατήρηση ενός φαινομένου διαφέρει αρκετά από την προσπάθεια εξήγησης/ανάλυσης του. Ο πρώην πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, δήλωσε στο πλαίσιο του Φόρουμ των Δελφών πως «δεν είναι μόνο το TikTok πολιτική. Πρέπει (οι πολιτικοί) να εμπνεύσουμε οράματα, ιδέες, αξίες» (ο Κασσελάκης απάντησε σε συνέντευξη του στον Ευαγγελάτο ότι «λόγω της μονομέρειας των περισσότερων ΜΜΕ», θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί το TikTok). Τι συνέβη λοιπόν και η πολιτική μεταφέρθηκε στο… TikTok και κατ’ επέκταση στο Luben,  ενώ βλέπουμε όλο και συχνότερα συνεντεύξεις πολιτικών αρχηγών σε “πρωϊνάδικα”;

Ας ξεκινήσουμε από μια αλήθεια που είναι (σχεδόν) καθολική: (Σχεδόν) κανείς δεν εμπιστεύεται τους πολιτικούς. Τα ποσοστά εμπιστοσύνης προς τα κόμματα, τους πολιτικούς (και τα ΜΜΕ) είναι εξαιρετικά χαμηλά, όπως δείχνουν δεκάδες έρευνες τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, καθ’ όλη τη διάρκεια του εκλογικού 2023, δύο λέξεις χαρακτήριζαν τα συναισθήματα των Ελλήνων/Ελληνίδων (και πριν το έγκλημα των Τεμπών) στις έρευνες κοινής γνώμης: Θυμός και απογοήτευση. Τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι πολίτες νιώθουν ότι τα αιτήματα τους δεν εισακούγονται από τις πολιτικές ηγεσίες (όπως επίσης έχουν δείξει δεκάδες έρευνες σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο).

Το “κοινωνικό συμβόλαιο” της Δύσης

Θα έλεγε με ασφάλεια λοιπόν κανείς ότι το “κοινωνικό συμβόλαιο” των κοινωνιών της Δύσης, το οποίο χτιζόταν επιμελώς από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, και το οποίο είχε ως βασικό του άξονα την έννοια της “Δημοκρατίας” απέναντι στον “Αυταρχισμό”, έχει διαρραγεί. Γεγονός που μάλλον είναι… λογικό, από τη στιγμή που μόλις 19 χώρες σε ολόκληρο τον Κόσμο (4,5% του παγκόσμιου πληθυσμού) απολαμβάνουν καθεστώς “πλήρους δημοκρατίας” (σύμφωνα με το World Values System 7).

Συγχρόνως με τα παραπάνω, μια –σχετικά– νέα τάση που ονομάζεται “news avoidance”, δηλαδή η τάση των πολιτών να αποφεύγουν συνειδητά την έκθεση τους σε ειδήσεις, έχει κάνει την εμφάνιση της και δείχνει με τον πιο φανερό τρόπο πως οι πολίτες έχουν “μπουχτίσει” τόσο από πολιτικούς που “δεν τους ακούν”, όσο και από ΜΜΕ τα οποία δεν εμπιστεύονται.

Καθώς όμως η ανάγκη του ανθρώπου για ενημέρωση είναι έμφυτη, τελικά ο/η πολίτης τείνει να καταφεύγει σε πιο “εύπεπτες” λύσεις. Και εδώ  έρχεται το TikTok, το οποίο, σε μια κλασική σχέση προσφοράς και ζήτησης, προσφέρει ακριβώς ό,τι ζητάει ο καταναλωτής: “Εύπεπτο”, “ψυχαγωγικό” και όχι “βαρύ” περιεχόμενο. Με άλλα λόγια, περιεχόμενο που δεν απαιτεί νοητική διεργασία κατά την παρακολούθηση του. Όπως πάντα βέβαια στον καπιταλισμό, παρότι επιφανειακά προσφορά και ζήτηση συνυπάρχουν και όλα λειτουργούν αρμονικά, στην πραγματικότητα χρειάζεται… ρύθμιση.

Και όσο οι πολιτικοί – τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και επίπεδο ΕΕ– συνεχίζουν να δίνουν λόγους στους πολίτες ώστε να μην τους εμπιστεύονται και αδυνατούν να παρέχουν ουσιαστικές λύσεις, η λογική του “πολιτικής του TikTok” μάλλον θα συνεχίσει να μεσουρανεί. Και αυτό, μακροπρόθεσμα, δεν είναι και το καλύτερο σενάριο, ιδίως όταν υπάρχει επιτακτική ανάγκη για πολιτικές με επίκεντρο τον πολίτη και όχι την επικοινωνία.