Έξαρση αντισημιτισμού ή εκδήλωση δικαιολογημένου αντισιωνισμού;

Η ταχεία ανάπτυξη των τεχνολογικών μέσων στον χώρο της επικοινωνίας και της πληροφορίας από τις απαρχές του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα στην μεταψυχροπολεμική εποχή –με αποκορύφωμα την εποχή του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων– έφερε στο προσκήνιο τον όλο και σημαντικότερο ρόλο που διαδραματίζει η ειδησεογραφική κάλυψη μίας πολεμικής επιχείρησης, καθιστώντας την σημαντικό τμήμα των ψυχολογικών επιχειρήσεων που γίνονται στο πλαίσιο της. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις εκατόμβες που επέφερε στον άμαχο πληθυσμό, καθιερώθηκε στην συνείδηση των ανθρώπων η έννοια του Δικαίου του Πολέμου. Δηλαδή, η ανάγκη ύπαρξης ενός νομικού κώδικα που να ρυθμίζει τα όρια χρήσης βίας σε μία πολεμική αναμέτρηση, ώστε αυτή να μην μετατρέπεται σε βαρβαρότητα και να αποτρέπει την ηθελημένη ή αθέλητη εμπλοκή των αμάχων σε αυτή.

Η παράμετρος αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να καταστήσει το κοινό πιο ευάλωτο στην παραπληροφόρηση και την χρήση της προπαγάνδας από τους εμπλεκόμενους, οι οποίοι προσπαθούν να νομιμοποιήσουν ηθικά τον πόλεμο που διεξάγουν. Η γέννηση του όρου “ψυχολογικές επιχειρήσεις” ή “ψυχολογικός πόλεμος” αποδίδεται στον δημοσιογράφο των Chicago Tribune’s Edmond Taylor. Μετά την κατάληψη της Γαλλίας από τους Ναζί το καλοκαίρι του 1940, μιλώντας για τον ψυχολογικό πόλεμο ανέφερε ότι σε αυτόν το πεδίο της μάχης είναι ο ανθρώπινος νους, οι ιδέες, οι ιδεολογίες και η προπαγάνδα και τα συναισθήματα που αυτός προκαλεί σε μία διαρκή εσωτερική νοητική σύγκρουση. Χαρακτηριστικά ο Taylor αναφέρει: «Είσαι η κοινή γνώμη, επομένως είσαι εχθρικός στόχος».

Οι ψυχολογικές επιχειρήσεις αποτελούν επομένως ένα στρατηγικό όπλο, αλλά και έναν πολλαπλασιαστή ισχύος, καθώς η πλευρά που χρησιμοποιεί πιο αποτελεσματικά τις τεχνικές αυτές αποκτά ένα ξεχωριστό πλεονέκτημα έναντι του εχθρού. Τρείς είναι οι σημαντικοί στόχοι. Ο πρώτος αποσκοπεί στη κάμψη του ηθικού του εχθρικού κοινού. Ο δεύτερος στοχεύει στην εσωτερική κοινή γνώμη αρχικά με τη κατανόηση του δίκαιου χαρακτήρα της πολεμικής διαμάχης και συνέχεια στην απόσπαση της συναίνεσής της για τη διεξαγωγή του. Ο τρίτος αποσκοπεί στην κατάκτηση ενός “ηθικού” πλεονεκτήματος απέναντι στον αντίπαλο που σκοπό έχει τον προσεταιρισμό της διεθνούς κοινής γνώμης με αποτέλεσμα τη “νομιμοποίηση” του.

Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη

Στην περίπτωση της σύγκρουσης που εξετάζουμε βλέπουμε ότι ο δεύτερος στόχος έχει επιτευχθεί. Η ισραηλινή κοινή γνώμη αποδεικνύεται ιδιαίτερα πολεμοχαρής σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Time, παρόλη την έλλειψη εμπιστοσύνης που δείχνει στο πρόσωπο του πρωθυπουργού Νετανιάχου το 75.8% των ερωτώμενων – σύμφωνα πάλι με την ίδια έρευνα. Σε αυτή το 57,5% της ισραηλινής κοινής γνώμης θεωρεί ότι ο ισραηλινός στρατός χρησιμοποιεί ελάχιστη δύναμη πυρός, το 36,6% την ανάλογη με την περίσταση και με μόλις το 1,8% να θεωρεί ότι η αντίδραση του Ισραήλ είναι δυσανάλογη.

Ο τρίτος στόχος που προανέφερα δεν φαίνεται να έχει την ίδια επιτυχία με τον δεύτερο, παρά την άνευ όρων υποστήριξη του Ισραήλ από τα περισσότερα μεγάλα δυτικά συστημικά ΜΜΕ. Αυτά υιοθέτησαν ακόμα και τις ακραίες μορφές μαύρης προπαγάνδας που χρησιμοποίησαν επίσημοι και ανεπίσημοι φορείς του ισραηλινού κράτους. Όμως η διεθνής κοινή γνώμη δεν φαίνεται να έχει την ίδια αντίδραση. Έρευνα στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 38% των Αμερικανών θεωρεί την ισραηλινή ανταπόδοση υπερβολική. Την ίδια στιγμή η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη φαίνεται να είναι σε δυσαρμονία με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες χαρακτηρίζουν την επίθεση του Ισραήλ δικαίωμα αυτοάμυνας. Πολλοί Ευρωπαίοι αντιδρούν στη δυσανάλογη χρήση βίας από το Ισραήλ, με μαζικές διαδηλώσεις υποστήριξης των Παλαιστινίων.

Στην Ελλάδα. στο πλαίσιο προσεταιρισμού της κοινής γνώμης από το Ισραήλ, διοργανώθηκαν από ομάδες συμφερόντων εκδηλώσεις ενημέρωσης δημοσιογράφων, σκηνοθετημένα happenings με επίκεντρο τους ομήρους της Χαμάς, φωταγωγήσεις κτηρίων με την ισραηλινή σημαία, με αποκορύφωμα την επίσκεψη συγγενών των ομήρων στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις έγιναν με την σύμφωνη γνώμη της πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας και έτυχαν ιδιαίτερης προβολής κυρίως από τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Αντίθετα μαζικές εκδηλώσεις κατά της ισραηλινής επέμβασης έτυχαν ελάχιστης προσοχής και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαμε και αδικαιολόγητη ποινικοποίηση διαμαρτυριών υπέρ των Παλαιστινίων .

Δυσαρμονία κυβερνήσεων και κοινής γνώμης

Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της MRB που διενεργήθηκε για το Open TV στις 30 Οκτωβρίου, μόνο το 10,1% των Ελλήνων δικαιολογεί την επίθεση του Ισραήλ, ενώ αντίθετα το 30,9% υποστηρίζει τις θέσεις των Παλαιστινίων. Και στην Ελλάδα, λοιπόν, παρατηρείται αντίθεση μεταξύ της επίσημης κυβερνητικής θέσης (δικαίωμα αυτοάμυνας) και της κοινής γνώμης, με το 46,3% των Ελλήνων να αξιολογεί αρνητικά τους χειρισμούς του κ. Μητσοτάκη στο θέμα αυτό – σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση. Η έντονη αντίδραση των Ευρωπαίων για τις ισραηλινές επιχειρήσεις στη Γάζα, μάλιστα, ερμηνεύτηκε σαν επανεμφάνιση του αντισημιτισμού, ενώ στην πραγματικότητα ήταν η έκφραση αποδοκιμασίας της ισραηλινής πολιτικής του apartheid που εφαρμόζεται στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα. Πολιτική, η οποία παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και αγνοεί επιδεικτικά όλες τις διεθνείς προσπάθειες επίλυσης του Παλαιστινιακού, σύμφωνα με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Σύμφωνα με την ΜΚΟ UN Watch μόνο το 2022 εκδόθηκαν από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ 16 ψηφίσματα κατά του Ισραήλ, όταν τα καταδικαστικά ψηφίσματα για το σύνολο των υπόλοιπων κρατών-μελών του οργανισμού ήταν μόλις 15! Επίσης, σύμφωνα με την αντιπροσωπεία του ΟΗΕ στη Γάζα 101 εργαζόμενοι σ’ αυτήν βρήκαν τον θάνατο από τις 7 Οκτωβρίου. Είναι μία απόδειξη της εγκληματικής αδιαφορίας που δείχνει το Ισραήλ στους υπαλλήλους του ΟΗΕ. Η απαξιωτική στάση που επιδεικνύει το Ισραήλ προς τους διεθνείς θεσμούς προκάλεσε την αγανάκτηση του Γενικού Γραμματέα António Guterres, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να κατηγορηθεί ακόμα και αυτός από την ισραηλινή αντιπροσωπεία για μεροληψία υπέρ των Παλαιστινίων.

Η υιοθέτηση από τα περισσότερα ευρωπαϊκά ΜΜΕ των ισραηλινών θέσεων και της προπαγάνδας που εκπορεύεται από το Τελ Αβίβ δεν διαμορφώνει ανάλογα την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη υπέρ αυτού. Η στάση των Ευρωπαίων αποδεικνύει την ισχύ της θεωρίας των “περιορισμένων επιδράσεων” στην επιστήμη της επικοινωνίας. Σύμφωνα με αυτή, η επίδραση των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης περιορίζεται από μεταβλητές, όπως η πολιτική στάση κάθε ατόμου. Συχνά, μάλιστα, τα ΜΜΕ με τη μονομέρειά τους ενισχύουν παρά αλλάζουν την αντίθεση με τη δική τους θέση, θέση του τηλεθεατή/ακροατή/αναγνώστη.