Έξω από τα Μνημόνια, αλλά μέσα σε παγίδα “αργού θανάτου”

Μπορεί η Ελλάδα να βγήκε από τα Μνημόνια, αλλά δεν έχει εξέλθει από την παγίδα “αργού θανάτου”. Κι αυτό, παρότι η κοινωνία έχει πληρώσει τα προηγούμενα οκτώμισι χρόνια βαρύτατο τίμημα. Παρά την προηγηθείσα πρωτοφανή ύφεση, η οικονομία δεν μπορεί να απογειωθεί. Η αύξηση του ΑΕΠ είναι υποτονική. Το ίδιο και όλοι οι άλλοι δείκτες. Στην πραγματικότητα, η οικονομία παραμένει εγκλωβισμένη σε στασιμότητα. Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι πλέον απομονωμένη, είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη για να ξεφύγει από την παγίδα και να μετατραπεί σε κανονική χώρα.

Τα “αφεντικά” της Ευρωζώνης “αγάπησαν” τον Τσίπρα, επειδή αυτός εφάρμοσε με επιμονή και συνέπεια το 3ο Μνημόνιο. Τον “αγάπησαν”, γιατί υποκύπτοντας και προσαρμοζόμενος τους προσέφερε -στο επίπεδο του πολιτικού συμβολισμού- μία μεγάλη νίκη. Προσέδωσε εμπράκτως εμβέλεια στην προσπάθεια του ευρωιερατείου να πείσει τους ευρωπαϊκούς λαούς πως η γερμανικού τύπου νεοφιλελεύθερη συνταγή του είναι μονόδρομος, πως δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.

Έτσι, μετά τα μνημονιακά βάσανα, φθάσαμε στην -κατά πάσα πιθανότητα- ακύρωση της δέσμευσης για μείωση των συντάξεων και ενδεχομένως στην ακύρωση και της δέσμευσης για μείωση του αφορολόγητου. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι υπάκουοι ανταμείβονται, οι ανυπάκουοι τιμωρούνται. Το μήνυμα απευθύνεται πρωτίστως στην αντισυστημική κυβέρνηση της Ιταλίας, η οποία αρνείται -τουλάχιστον προς το παρόν- να υποκύψει, αλλά και σε όσα κόμματα εξουσίας με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εκδηλώνουν τάσεις αμφισβήτησης.

Το διπλό πρόβλημα του ευρωιερατείου

Το πρόβλημα του ευρωιερατείου, όμως, είναι διπλό:

• Πρώτον, η Ιταλία δεν είναι Ελλάδα. Είναι πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει, χωρίς καταστροφικές επιπτώσεις για το σύνολο της Ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, αν την σπρώξουν στον γκρεμό θα πέσουν και οι ίδιοι μέσα.
• Δεύτερον, η πολιτική συγκυρία έχει αλλάξει. Το 2018 δεν είναι 2015. Τότε, η Ελλάδα ήταν μόνη, απομονωμένη και έρμαιο των εκ Βρυξελλών εκβιασμών. Τώρα, η ιταλική “ανταρσία” λαμβάνει χώρα σε μία περίοδο που το αντισυστημικό κύμα έχει διογκωθεί τόσο που θεωρείται δεδομένο πως στις ευρωεκλογές του ερχόμενου Μαΐου θα ανατρέψει τους παραδοσιακούς συσχετισμούς στο Ευρωκοινοβούλιο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ακόμα και εάν το ήθελε, το ευρωιερατείο δεν έχει πλέον τα περιθώρια να παίξει σκληρά την Ελλάδα. Το συμφέρει να δείξει ότι τα Μνημόνια ήταν success story. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που επιδεικνύει ευελιξία έναντι της κυβέρνησης Τσίπρα. Η στάση αυτή μπορεί να διευκολύνει την κυβέρνηση, αλλά και τη χώρα, σε ορισμένα ζητήματα, αλλά δεν λύνει το βασικό πρόβλημα, που είναι η παγίδα “αργού θανάτου”, στην οποία έχει εγκλωβισθεί.

Και μετά την έξοδο από τα Μνημόνια, η Ελλάδα παραμένει εξαρτημένη από την πολιτική βούληση του ευρωιερατείου, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται σε αποφασιστικό βαθμό από την πολιτική βούληση του Βερολίνου. Μέσα στην τοξική ατμόσφαιρα, που διαμορφώνουν όλα τα παραπάνω, ο πρωθυπουργός κάνει ό,τι μπορεί για να περάσει στην εγχώρια κοινή γνώμη ότι η οικονομία σταθεροποιείται και εισέρχεται σε τροχιά ανάπτυξης, πως τώρα που τα Μνημόνια είναι παρελθόν η θετική πορεία θα επιταχυνθεί.

Η καλλιέργεια θετικών προσδοκιών, όμως, προσκρούει στην υπαρκτή αβεβαιότητα που κυριαρχεί στην ελληνική οικονομία και κατ’ επέκτασιν στην εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν επιχειρήσεις και μικρομεσαία νοικοκυριά. Η διόγκωση των κόκκινων δανείων είναι η μεγαλύτερη απόδειξη, αλλά και μία ωρολογιακή βόμβα, η οποία απειλεί να τινάξει στον αέρα το τραπεζικό σύστημα και κατ’ επέκτασιν την οικονομία και την πολιτική σταθερότητα.