Ευρωπαϊκή πολιτική για το μεταναστευτικό, ή αλλιώς ό,τι θέλει η Τουρκία

Ψηλά στην ατζέντα βάζει το μεταναστευτικό η Κομισιόν με το προωθούμενο νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, με το οποίο ελπίζει να ξεπεραστούν οι έντονες διαφωνίες που σημειώθηκαν μεταξύ των εταίρων όλα τα προηγούμενα χρόνια. Το θέμα ήταν άλλωστε ένα από εκείνα, στα οποία το Βερολίνο επεδίωκε μία λύση, αν και δεν τα κατάφερε, στο πλαίσιο της όχι και τόσο επιτυχημένης γερμανικής προεδρίας, το προηγούμενο εξάμηνο.

Δέκα ημέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου, συγκλήθηκε σήμερα Δευτέρα, για πρώτη φορά εδώ και έξι χρόνια, κοινή τηλεδιάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ. Αντικείμενο ήταν το μεταναστευτικό, το οποίο θα συζητηθεί στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και ως επιμέρους θέμα των ευρωτουρκικών σχέσεων.

Προσερχόμενος μάλιστα στην τηλεδιάσκεψη, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, τόνισε ότι το θέμα της μετανάστευσης βρίσκεται στον πυρήνα των εξωτερικών σχέσεων της Ένωσης, αλλά και στον πυρήνα της εξωτερικής συμμαχίας της με τρίτες χώρες. Ο Μπορέλ τόνισε την ανάγκη να υπάρξει συντονισμός στην «εσωτερική και εξωτερική διάσταση του νέου Συμφώνου», διευκρινίζοντας ότι το συγκεκριμένο ζήτημα «δεν είναι μόνο θέμα του ελέγχου των μεταναστών, αλλά και αντιμετώπισης των αιτιών που προκαλούν τη μετανάστευση». Ανέφερε δε ως τέτοια την υπανάπτυξη, την δημογραφική πίεση, καθώς και τις ανισορροπίες στο εμπόριο, τονίζοντας ότι «τα πάντα είναι μαζί».

Το νέο Σύμφωνο

Από την πλευρά του, ο αρμόδιος Επίτροπος, Μαργαρίτης Σχοινάς, τόνισε ότι το Σύμφωνο αποτελεί νέα αρχή και επισήμανε την «σημαντική εξωτερική διάσταση» που περιέχεται σε αυτό. «Δεν θα είμαστε ικανοί να διαχειριστούμε εσωτερικά την μετανάστευση, εάν δεν μπορούμε να τη διαχειριστούμε εξωτερικά επίσης» είπε ο Έλληνας Επίτροπος.

Για να υπάρχει δηλαδή εσωτερική αλληλεγγύη στην ΕΕ σχετικά με την κατανομή των προσφύγων και των παράτυπων μεταναστών θα πρέπει να υπάρχει μια συνολική αντιμετώπιση, η οποία θα περιλαμβάνει και πολιτικές για τις χώρες προέλευσης που θα αποτρέπουν τη μετανάστευση. Η αποτροπή στην είσοδο έχει, άλλωστε, τις δυσκολίες της, καθώς οφείλει να ακροβατεί ανάμεσα στην προστασία των συνόρων και τον σεβασμό των ευρωπαϊκών αρχών σε ό,τι αφορά την επαναπροώθηση. Το θέμα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, όταν πρόκειται για θαλάσσιες διασώσεις, καθώς εκεί υπεισέρχονται και άλλες διαστάσεις και παράγοντες.

Εξειδικεύοντας την εξωτερική διάσταση του νέου Συμφώνου, ο κ. Σχοινάς είπε ότι η ΕΕ θα πρέπει να προχωρήσει σε συμμαχίες win-win με τους γείτονες και τις χώρες προέλευσης και ενδιάμεσης στάσης των μεταναστευτικών ροών (χώρες διέλευσης). Μόνο έτσι η Ευρώπη θα πετύχει τον διπλό στόχο της, όπως είπε. Και ποιος είναι αυτός; Σύμφωνα με τον κ. Σχοινά «πρώτον να δημιουργήσουμε καλύτερες ζωές για τους ανθρώπους στις χώρες τους», ώστε να μην βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους στα χέρια των διακινητών στη Μεσόγειο ή το Αιγαίο, και «δεύτερον να βοηθήσουμε τις τρίτες χώρες να δημιουργήσουν καλύτερα συστήματα ασύλου και να δεσμευτούν για επανεισδοχή και επιστροφές».

Σε ό,τι αφορά το πρώτο πάντως, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να υπάρξουν άμεσα αποτελέσματα. Πως θα καλυτερεύσει η ΕΕ τη ζωή των πολιτών στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής ή της Μέσης Ανατολής που αποτελούν τις κύριες εστίες δημιουργίας μεταναστευτικών ροών; Παρεμβαίνοντας σε όλες τις ενεργές σε αυτές τις χώρες διαμάχες ή προωθώντας επενδύσεις, εάν η αιτία είναι το βιωτικό επίπεδο και όχι η ασφάλεια; Και πόσες επενδύσεις μπορεί να κάνει η ΕΕ σε αυτές τις περιοχές;

Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν τη δυσκολία του πρώτου σκέλους και, όπως φαίνεται ρίχνουν το βάρος στο δεύτερο. Στην βοήθεια δηλαδή τρίτων χωρών να δημιουργήσουν καλύτερα συστήματα ασύλου και να δεσμευτούν για επιστροφές. Ποιες είναι όμως αυτές οι τρίτες χώρες; Θεωρητικά πρόκειται για το Μαρόκο, τη Λιβύη και την Τουρκία, ουσιαστικά όμως, αμιγώς τρίτη χώρα είναι μόνον η Τουρκία και το επιδιώκει κιόλας, αλλιώς δεν εξηγείται η ανοιχτή γραμμή Μογκαντίσου (Σομαλία) – Κωνσταντινούπολης, μέσω της οποίας μεταφέρονται χιλιάδες Αφρικανοί.

Τουρκία και μεταναστευτικό

Ουσιαστικά δηλαδή συζητάμε για το πώς θα δοθούν περισσότεροι πόροι στην Τουρκία  για να κρατήσει τις μεταναστευτικές ροές, που η ίδια προκαλεί και με την τριπλή εισβολή της στη Συρία. Και αυτό, γνωρίζοντας τις μεθοδεύσεις της Άγκυρας, η οποία εξαπέλυσε, τον περασμένο Μάρτιο, επίθεση στα ελληνικά και ευρωπαϊκά σύνορα, με όχημα τους μετανάστες.

Όπως μάλιστα αποκάλυψε η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt η επέκταση της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, την οποία επιμόνως ζητά η τουρκική πλευρά, υπήρξε αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην Άγκυρα και το Βερολίνο, ερήμην της Αθήνας. Η Γερμανία ήταν άλλωστε πάντα υπέρ αυτής της συμφωνίας, κάτι που επανέλαβε σήμερα και ο εκπρόσωπος της Μέρκελ.

Ο Ζάιμπερτ τόνισε ότι «η συμφωνία είναι προς όφελος και των δύο πλευρών» (ΕΕ-Τουρκία), προσθέτοντας ότι αποσκοπεί στο «να εγγυηθεί στους πρόσφυγες στην Τουρκία κατάλληλη προστασία και να δημιουργηθούν εκεί προοπτικές ζωής ώστε να μην έχουν αφορμή να μεταναστεύουν παράνομα στην ΕΕ». Ότι είπε δηλαδή και ο Σχοινάς για το Σύμφωνο.

Σε ό,τι αφορά όμως την μυστική από την Αθήνα διαβούλευση, ο εκπρόσωπος της Μέρκελ είπε ότι οι διαπραγματεύσεις «είναι υπόθεση της ΕΕ για όλα τα κράτη- μέλη και σε αυτό το πλαίσιο η Κομισιόν βρίσκεται σε επαφή με την Τουρκία». Μόνο που η  διαπραγμάτευση για την οποία ρωτήθηκε δεν ήταν αυτή που έκανε η Κομισιόν, αλλά εκείνη που έκανε το Βερολίνο.

Τα συμπεράσματα της τηλεδιάσκεψης

Μετά την σημερινή τηλεδιάσκεψη ο Μπορέλ επανέλαβε ότι η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για το μεταναστευτικό παραμένει σε ισχύ και ότι «πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζεται και να είναι το πλαίσιο-κλειδί για τη συνεργασία και τη μετανάστευση». Από την πλευρά της, η  επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ύλβα Γιόχανσον, ανέφερε ότι «υπάρχει συμφωνία, βάση της οποίας γίνεται μετεγκατάσταση προσφύγων από την Τουρκία σε κράτη της ΕΕ και η Τουρκία παίρνει πίσω μετανάστες που έφτασαν στα ελληνικά νησιά». Πρόσθεσε όμως  ότι αυτό σταμάτησε εδώ και έναν χρόνο λόγο της πανδημίας.

Στο θέμα αναφέρθηκε και ο υπουργός Μετανάστευσης, υπενθυμίζοντας ότι η Ελλάδα αναμένει ακόμα την απάντηση της Τουρκίας στο αίτημα για επιστροφή 1.453 μεταναστών. Ο Νότης Μηταράκης, όπως αναφέρεται στην κοινή ανακοίνωση των υπουργείων Μετανάστευσης και Εξωτερικών υπογράμμισε ότι το κλειδί είναι η Τουρκία να τηρήσει τις υποχρεώσεις της, όπως απορρέουν από την Κοινή Δήλωση, και τόνισε εμφατικά ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα για όλους τους πρόσφυγες. Η διάσταση αυτή είναι σημαντική, καθώς η αναγνώριση της Τουρκίας ως “ασφαλούς τρίτης χώρας” καθιστά αυτομάτως όσους εισέρχονται παράνομα στην Ελλάδα παράνομους μετανάστες.