Γαλλογερμανική υπόθεση το σχέδιο Ανάκαμψης – Κοινή πρόταση Μέρκελ-Μακρόν για το Ταμείο

Ένα ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ εισηγούνται η Μέρκελ και ο Μακρόν για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Οι ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας κατέληξαν σε συμφωνία κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης με το πέρας της οποίας ανακοίνωσαν την γερμανογαλλική πρωτοβουλία.

Στην διάρκεια  της συνέντευξης Τύπου που δόθηκε αμέσως μετά, επίσης με τηλεδιάσκεψη, η Μέρκελ ζήτησε να υπάρξει μια «εξαιρετική, εφάπαξ προσπάθεια», για την οποία, όπως είπε, η Γερμανία και η Γαλλία είναι πρόθυμες. Σημείωσε επίσης ότι η κρίση έθεσε σε κίνδυνο την συνοχή της ΕΕ και επισήμανε ότι το Ταμείο που προτείνει από κοινού με τον Μακρόν «θα διαθέσει χρήματα για τους τομείς και τις περιοχές που έχουν πληγεί βαρύτερα». Για κρίση, η έκταση της οποίας δεν έχει προηγούμενο στην Ευρώπη, έκανε λόγο ο Γάλλος πρόεδρος και εξέφρασε την ελπίδα η κοινή γαλλογερμανική πρόταση να γίνει δεκτή και να υποστηριχθεί από την Κομισιόν! Τι περιλαμβάνει όμως η κοινή πρόταση Μέρκελ-Μακρόν;

Σύμφωνα με την Sueddeutsche Zeitung, η πρόταση Μέρκελ-Μακρόν προβλέπει ότι η Κομισιόν θα αντλήσει 500 δισεκατομμύρια ευρώ από τις αγορές, εντός ενός πλαισίου, το οποίο παραμένει ασαφές, καθώς αναμένεται να διαμορφωθεί τις επόμενες ημέρες από την ίδια την Επιτροπή. Σαφές είναι ωστόσο, ότι τα ποσά που θα αντληθούν θα διατεθούν, ως επιχορηγήσεις και όχι ως δάνεια, μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, «σε τομείς και περιοχές που πλήττονται από την κρίση».

Αυτό όμως το «σε τομείς και περιοχές» και μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού σημαίνει ότι παρακάμπτονται οι κρατικοί προϋπολογισμοί και ότι η χρηματοδότηση θα αφορά προγράμματα και όχι κράτη. Πρόκειται για μια υποχώρηση του Παρισιού, η οποία απομακρύνει παραλλήλως τους φόβους, κυρίως των Γερμανών και των Ολλανδών, ότι τα ποσά αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από κάποια κράτη-μέλη για την πληρωμή παλαιότερων χρεών.

Πως όμως και με ποιες εγγυήσεις θα δανειστεί από τις αγορές η Κομισιόν; Σύμφωνα με την Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), «το γερμανογαλλικό σχέδιο θα απαιτούσε την αύξηση του ανώτατου ορίου συνεισφοράς στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό για δύο έως τρία χρόνια» και αυτό θα σήμαινε  δέσμευση επιπλέον κεφαλαίων των κρατών-μελών. «Αυτά τα χρήματα όμως», αναφέρει στην ανάλυσή της η FAZ «δεν θα κατατεθούν άμεσα, αλλά θα χρησιμοποιηθούν ως εγγύηση, προκειμένου να αντληθούν πόροι από τις αγορές και να αυξηθεί με αυτόν τον τρόπο δραστικά ο προϋπολογισμός της ΕΕ για περιορισμένο χρονικό διάστημα».

Πίσω το Παρίσι, αριστερά το Βερολίνο

Η γαλλική οπισθοχώρηση, όπως αυτή εκφράζεται με την αποδοχή του Παρισιού να διατεθούν τα ποσά μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, έφερε όμως και μια γερμανική μετατόπιση θέσης σε ότι αφορά τον “κοινό δανεισμό”. Το Βερολίνο ήταν κάθετα αντίθετο στη διάθεση, με τη μορφή επιχορήγησης, χρημάτων που προέρχονται από δανεισμό, επειδή, με αυτόν τον τρόπο, το “ευρωπαϊκό χρέος” δεν θα αποπληρωνόταν από το κράτος που ωφελείται, αλλά από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ή από έσοδα της Κομισιόν.

Οι σημερινές τοποθετήσεις της Μέρκελ δείχνουν πάντως, όπως διαπιστώνει η FAZ, μια προφανή μετακίνηση της γερμανικής κυβέρνησης σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο θέμα. Και αυτό γιατί η λύση που προβλέπει να δανειστεί η Κομισιόν και να μοιράσει χρήμα μέσω προγραμμάτων και όχι μέσω κρατικών προϋπολογισμών, λειτουργεί ως η “χρυσή τομή” ανάμεσα στον ξεχωριστό δανεισμό που δεν ήθελαν οι φτωχές χώρες και στα “κορωνοομόλογα” που προκαλούν αλλεργία στους Γερμανούς και τους Ολλανδούς.

Άλλωστε, ο δανεισμός της Κομισιόν, όπως περιγράφεται από το γαλλογερμανικό σχέδιο, σε αντίθεση με τα “ευρωομόλογα”, περιορίζει την κοινή ανάληψη κινδύνου έναντι του χρέους «στον όγκο των εγγυήσεων στον προϋπολογισμό». Από αυτήν την άποψη ξεπερνά την ολλανδική πρόταση για μη δεσμευτικά “φιλοδωρήματα”, αν και την καλύπτει ως προς την προσωρινότητα. Παραλλήλως δείχνει να δικαιώνει τους Ιταλούς που δεν ήθελαν δάνεια, αλλά επιχορηγήσεις, ενώ βάζει οριστικά στην άκρη το θέμα των ευρωομολόγων. σε αυτά όμως είχαν “βάλει ταφόπλακα” οι Γάλλοι ήδη από το Eurogroup του προηγούμενου μήνα.

Η “δικαίωση” του Παπανδρέου 

Η πρόταση Μέρκελ-Μακρόν δεν παύει, ωστόσο, να είναι ένας κοινός δανεισμός και να αποτελεί ένα “είδος ευρωομολόγου”, έστω και αν δεν κατονομάζεται ως τέτοιο. Το ζήτημα είναι, αν θα γίνει δεκτή από όλα τα κράτη μέλη, αφού μια τέτοια απόφαση απαιτεί ομοφωνία, ενώ, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, υπήρχαν αρκετές αντιρρήσεις για οτιδήποτε προσομοιάζει σε κοινή ανάληψη ευθύνης έναντι χρέους.

Οι Βρυξέλλες εξέφρασαν ήδη την ικανοποίησή τους, με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να χαρακτηρίζει «εποικοδομητική πρόταση» την γαλλογερμανική πρωτοβουλία. Σημειώνει μάλιστα, ότι η Μέρκελ και ο Μακρόν εισηγήθηκαν ένα Ταμείο «για την αλληλεγγύη και την ανάπτυξη» στην ΕΕ. Την πρόταση χαιρέτισε και ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι, κάνοντας λόγο για «ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση».

«Φιλόδοξες, στοχευμένες και ευπρόσδεκτες» χαρακτήρισε τις προτάσεις Μέρκελ-Μακρόν η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, ενώ μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αντιδράσεις από κράτη μέλη. Αυτός όμως που μάλλον αισθάνεται δικαιωμένος και έσπευσε να βγάλει ανακοίνωση, πριν ακόμη τοποθετηθούν η ελληνική κυβέρνηση, το υπουργείο Οικονομικών και τα κόμματα, είναι ο Γιώργος Παπανδρέου.

Ο πρώην πρωθυπουργός, ο οποίος είχε προτείνει από το 2010 την έκδοση κοινών ευρωπαϊκών ομολόγων για την αντιμετώπισης της χρηματοοικονομικής κρίσης, υπογραμμίζει ότι χρειάστηκε «μία νέα παγκόσμια κρίση και πίεση ετών, για να δεχτούν την αναγκαιότητα για τέτοια θεσμικά εργαλεία κοινής ανάληψης χρέους, όπως προτείνονται σήμερα από τη Γερμανία και την Γαλλία».