Για ένα άλλο πολιτικό σύστημα – Κόμματα και δημοκρατία

Η δημοκρατία, ως πολίτευμα και ως τρόπος οργάνωσης της κοινωνικής οικονομικής, πολιτιστικής και οικολογικής ζωής των πολιτών, λειτουργεί στηριγμένη σε δημόσιους θεσμούς. Δηλαδή σε συμφωνημένα από τους περισσότερους πλαίσια, στοιχεία, όρους δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Που θεσμίζονται με το Σύνταγμα κάθε χώρας και τους νόμους της. Και επιβάλλονται σε όλους, με την δύναμη της πλειοψηφίας.

Στο πολιτικό μας σύστημα, που εδώ εξετάζουμε την αναγκαιότητα και τους τρόπους ανασυγκρότησης του, έχει τους δικούς του θεσμούς. Όπως η Προεδρία της Δημοκρατίας, η Κυβέρνηση, η Βουλή, η Δικαιοσύνη, οι Ανεξάρτητες Αρχές. Όλοι αυτοί και άλλοι θεσμοί οφείλουν να λειτουργούν με βάση τα προβλεπόμενα από το Σύνταγμα και τους νόμους. Και απολύτως δημοκρατικά, αφού συγκροτούν το πολιτικό σύστημα, στο πλαίσιο του πολιτεύματος της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Στη συγκρότηση και λειτουργία της κυβέρνησης και της βουλής και στην ανάδειξη του Προέδρου της Δημοκρατίας, αποφασιστικό ρόλο μαζικών αντιπροσωπευτικών φορέων έχουν τα πολιτικά κόμματα. Που καθώς αναφέρονται στο Σύνταγμα και κυριαρχούν στην πολιτική ζωή, εκλαμβάνονται και αυτά ως δημόσιοι θεσμοί. Ενώ δεν είναι τέτοιοι.

Τα πολιτικά πόμματα είναι ιδιωτικές ενώσεις προσώπων με πολιτικούς σκοπούς. Με υπέρτατο να μπορέσουν, με βάση αυτά που πρεσβεύουν και προτείνουν, να κυβερνήσουν την χώρα ή να συμβάλουν σε αυτό. Αλλά καθώς αναφέρονται στο Σύνταγμα και έχουν κυρίαρχη πολιτική δράση στην κοινωνία, στην κυβέρνηση και στην βουλή και τα εκπροσωπούμενα στην βουλή χρηματοδοτούνται από το δημόσιο, έχουν αποκτήσει την νομική αποδοχή sui generis νομικών προσώπων. Ούτε δημόσια, γιατί τότε θα έπρεπε να ελέγχονται από το δημόσιο η λειτουργία τους και τα οικονομικά τους. Ούτε ιδιωτικά, γιατί τότε δεν θα έπρεπε να χρηματοδοτούνται από το δημόσιο.

Ερμαφρόδιτη νομική προσωπικότητα

Κάθε πολιτικό κόμμα ιδρύεται, με κατάθεση στον Άρειο Πάγο, με υπογραφές 200 πολιτών, του καταστατικού του. Που δηλώνει σεβασμό στο Πολίτευμα και το Σύνταγμα. Αλλά οργανώνει την λειτουργία του όπως επιθυμούν τα μέλη του. Από πουθενά αλλού δεν ελέγχεται η προβλεπόμενη από το καταστατικό εσωτερική δημοκρατική λειτουργία του. Και μόλις πρόσφατα επιβλήθηκε να τηρούν λογιστικά βιβλία και να δημοσιεύουν ισολογισμούς, όπως οι εταιρίες. Και όμως χρηματοδοτούνται από το δημόσιο. Όχι όλα, αλλά μόνο όσα μπαίνουν στην βουλή και για όσο είναι εκεί.

Αυτή η ερμαφρόδιτη νομική προσωπικότητα των κομμάτων (sui generis) πρέπει να λήξει. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και να ορίζεται η λειτουργία τους από το κράτος. Γιατί τότε θα είχαμε κρατικά κόμματα και θα στερούσαμε το δικαίωμα σε πολίτες να συγκροτούν ελεύθερα ενώσεις με πολιτικούς σκοπούς. Τα κόμματα πρέπει να περιορισθούν στην σωστή νομική τους προσωπικότητα, αυτήν της ιδιωτικής ένωσης προσώπων με πολιτικούς σκοπούς. Άρα δεν πρέπει να χρηματοδοτούνται, κανένα και καθόλου, από τα δημόσια ταμεία. Αλλά από τα μέλη τους και εμφανείς χορηγούς.

Η άποψη, ότι τα μεγαλύτερα κόμματα και δη αυτά που είναι στη βουλή έχουν μεγάλα έξοδα και πρέπει να ενισχύονται οικονομικά για να τα αντιμετωπίζουν, δεν έχουν βάση. Αλλά οδηγούν σε σύγχυση μεταξύ οικονομικής νοικοκυροσύνης και οικονομικής βουλιμίας. Και τελικώς σε αεριτζίδικους δανεισμούς και υπέρογκα χρέη. Κάτι που δεν αποτελεί βεβαίως πρόθεση των απλών μελών τους. Αλλά επιλογή της κομματικής γραφειοκρατίας και των ηγετικών κλιμακίων κάποιων κομμάτων. Που χρησιμοποιούν το κρατικό χρήμα των επιδοτήσεων, για να επικρατήσουν των άλλων κομμάτων. Από που και ως που;

Φορολογούμενοι είναι όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως ιδεολογικής αναφοράς. Ρωτήθηκαν οι πολίτες που ψηφίζουν ΚΚΕ αν θέλουν από τους φόρους που πληρώνουν να χρηματοδοτείται η Χρυσή Αυγή και αντιστρόφως; Και οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ να χρηματοδοτούν με τους φόρους τους την ΝΔ και αντιστρόφως;

Τα καλύτερα αναγκαία

Με βάση όλα τα παραπάνω, μπορούμε να δούμε τα εξής, ως καλύτερα αναγκαία, για την σωστή λειτουργία των πολιτικών κομμάτων:

• Δεν είναι δημόσιοι θεσμοί ούτε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και πρέπει να πάψουν να θεωρούνται sui generis νομικά πρόσωπα. Είναι ενώσεις προσώπων με πολιτικούς σκοπούς, άρα μη κερδοσκοπικά Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου.
• Η οργάνωση και λειτουργία τους είναι θέμα όχι του κράτους αλλά των μελών τους, βάσει του καταστατικού τους, που τα μέλη τους ψηφίζουν. Και η εσωκομματική δημοκρατική λειτουργία πρέπει επίσης να ελέγχεται από τα μέλη τους, τα οποία μπορούν να έχουν δικαίωμα είτε δικαστικής προσφυγής, για μη τήρηση του καταστατικού είτε αποχώρησης από ένα κόμμα που δεν τους εκφράζει.
• Δεν πρέπει να χρηματοδοτούνται από τα δημόσια ταμεία ούτε τα κόμματα της Βουλής. Μόνο από τα μέλη τους και εμφανείς χορηγούς.
• Για τα κόμματα της βουλής μπορεί να προβλεφθεί να φιλοξενούνται σε μικρά κτίρια νοικιασμένα από την βουλή, να τους χορηγούνται τα αναγκαία μηχανήματα και αναλώσιμα, πάλι με έξοδα της βουλής, και μικρός αριθμός αποσπασμένων δημοσίων υπαλλήλων της επιλογής τους, με φροντίδα της βουλής, για τις γραφειοκρατικές ανάγκες τους. Όπως συμβαίνει με τις δημοτικές παρατάξεις. Βλάπτεται η δημοκρατική λειτουργία των δήμων από αυτό;
• Πρέπει να απαγορεύεται η δανειοδότηση κομμάτων από τράπεζες, με ενεχυρίαση της κρατικής επιδότησης τους (αυτό μέχρι να πάψουν να παίρνουν επιχορήγηση).
• Πρέπει, για λόγους διαφάνειας, να τηρούν λογιστικά βιβλία και να ελέγχονται για την οικονομική τους λειτουργία όπως όλες οι ενώσεις προσώπων, οι σύλλογοι και οι μη κερδοσκοπικές εταιρίες. Σε αντιστάθμισμα αυτής της διαφάνειας και σε αναγνώριση της συμβολής τους στην λειτουργία του πολιτεύματος, μπορεί να επιτραπεί, με ειδικό νόμο, η μειωμένη ή και η μηδενική φορολογία των κομμάτων.