Για ένα άλλο πολιτικό σύστημα – Άλλο κυβέρνηση και άλλο Βουλή

Προσανατολισμένοι στην ανάγκη σοβαρής δημόσιας συζήτησης, για την αντιμετώπιση του κατά την γνώμη μας βασικού προβλήματος της κοινοβουλευτικής μας Δημοκρατίας, δηλαδή της ανυπαρξίας στην πράξη της συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξαρτησίας μεταξύ των βασικών λειτουργιών του πολιτεύματος, διατυπώνουμε εδώ προβληματισμούς και προτάσεις, για μία από τις λειτουργίες (εξουσίες) αυτές: Την εκτελεστική εξουσία, δηλαδή την Κυβέρνηση.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι, ότι η Κυβέρνηση “διαπλέκεται” με την Βουλή. Και ο Πρωθυπουργός, που είναι συνήθως ο αρχηγός του κόμματος που κερδίζει τις εκλογές, όχι μόνο διορίζει τους υπουργούς του αλλά ελέγχει και την πλειοψηφία των βουλευτών. Τους οποίους ο ίδιος και οι στενοί συνεργάτες του έχουν (δι)ορίσει ως υποψήφιους βουλευτές. Και μπορεί να διαγράφει όποιους εξ αυτών διαφωνούν, αντιδρούν και καταψηφίζουν σημαντικά νομοθετήματα, υποτάσσοντάς τους στην περιβόητη κομματική πειθαρχία.

Δουλειά της Κυβέρνησης είναι να κυβερνά την χώρα και να προτείνει νομοσχέδια, για κρίση και ψήφιση από την Βουλή. Και δουλειά της Βουλής είναι να νομοθετεί και να ασκεί κριτική. Δηλαδή να κάνει νόμους τα νομοσχέδια που προτείνει η Κυβέρνηση ή να τα απορρίπτει ή να τα διορθώνει. Και να ασκεί έλεγχο και κριτική τόσο στα νομοσχέδια αυτά όσο και στο κυβερνητικό έργο γενικότερα. Έχετε δει να συμβαίνουν αυτά και κάθε μία από τις δύο αυτές λειτουργίες (εξουσίες) να κάνει την κατά το Σύνταγμα δουλειά της, ανεξάρτητα από την άλλη; Ή μήπως στην πραγματικότητα η Κυβέρνηση είναι η “ελεγχόμενη” εξουσία που επιβάλλεται στην “ελέγχουσα” Βουλή;

Χαρακτηριστικό στοιχείο της αλληλεξάρτησης Κυβέρνησης και Βουλής ( ή μάλλον της επιβολής της πρώτης στην δεύτερη ) είναι το ότι οι περισσότεροι υπουργοί της Κυβέρνησης είναι βουλευτές. Δηλαδή ελέγχοντες και ελεγχόμενοι ίδια πρόσωπα. Μάλιστα η υπουργοποίηση και η σχετική προοπτική και υπόσχεση η έστω η εκ νέου υποψηφιότητα για την Βουλή είναι κίνητρο για πολλούς βουλευτές να είναι “γιέσμεν” της Κυβέρνησης και αντικίνητρο να την ελέγχουν αυστηρά.

Άρα, αντί της ανεξαρτησίας μεταξύ τους, δηλαδή της συνταγματικής διάκρισης των εξουσιών, έχουμε την πλειοψηφία της Βουλής υποκείμενη στην Κυβέρνηση και τις δύο (Κυβέρνηση και Βουλή) υποκείμενες στον κομματικό αρχηγό και πρωθυπουργό και το στενό περιβάλλον του. Μιλάμε για δημοκρατική (με εκλογές εκλέγονται όλοι) απολυταρχία.

Πως γίνεται αλλιώς;

Και πως μπορεί να γίνει αλλιώς, είναι το λογικοφανές ερώτημα. Μπορεί η Κυβέρνηση, δηλαδή οι υπουργοί, να μην είναι της επιλογής του Πρωθυπουργού; Και μπορεί η Κυβέρνηση να κυβερνά εάν δεν στηρίζεται από την πλειοψηφία της Βουλής; Η απάντηση και στα δύο είναι όχι.

Φυσικά ο Πρωθυπουργός πρέπει να επιλέγει τους υπουργούς του. Αλλά όχι κατ’ ανάγκην από τους βουλευτές. Και είναι άλλο πράγμα να στηρίζεται η Κυβέρνηση από πλειοψηφία βουλευτών του ίδιου η ιδεολογικά “συγγενών” κομμάτων, οι οποίοι να στηρίζουν όταν κρίνουν αλλά και να κρίνουν για να στηρίξουν. Και άλλο να επιβάλει η Κυβέρνηση και τελικά ο Πρωθυπουργός τις επιλογές τους στην πλειοψηφία των βουλευτών. Πολλοί από τους οποίους ελάχιστα ελέγχουν και πολλές φορές νομοθετούν πειθαναγκασμένοι, για να είναι αρεστοί αναμένοντας υπουργιλίκι και επανεκλογή.

Εάν αυτά τα “κίνητρα” και “αντικίνητρα” αφαιρεθούν, δεν θα πάψουν οι κομματικά “συγγενείς” βουλευτές να στηρίζουν κριτικά την Κυβέρνηση. Αλλά μη περιμένοντας υπουργιλίκι και εύνοια του κομματικού αρχηγού, δεν θα είναι εξαρτημένοι από την Κυβέρνηση, θα την ελέγχουν αυστηρά και θα νομοθετούν κατά το μάλλον απροκατάληπτα. Και από την άλλη θα σταματήσει το φαινόμενο υπουργών που φέρνουν στην Βουλή νομοσχέδια και τα ψηφίζουν οι ίδιοι ως βουλευτές. Άρα πρέπει οι υπουργοί να μην είναι βουλευτές.

Οι βουλευτές που γίνονται υπουργοί να παραιτούνται από την βουλευτική τους έδρα. Και σε ότι αφορά την κομματική πειθαρχία, είναι θέμα εσωτερικής δημοκρατικής λειτουργίας των κομμάτων ώστε οι υποψήφιοι βουλευτές να μην (δι)ορίζονται από τον κομματικό ηγέτη, εκτός ίσως ελαχίστων. Αλλά από συλλογικά όργανα της κομματικής βάσης. Και να προσδιοριστούν πολύ συγκεκριμένες συμπεριφορές-αντιθέσεις βουλευτών, για τις οποίες θα μπορούν να διαγραφούν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα ή και από το κόμμα. Όχι από τον αρχηγό αλλά από συλλογικά όργανα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας ή του κόμματος. Για να μην υπάρχει αυτή η “διαπλοκή” Κυβέρνησης και Βουλής, καλό είναι να εκλέγονται χωριστά και να λειτουργούν, κατά το δυνατόν, ανεξάρτητα η μία από την άλλη.

Προτάσεις εκλογής

Πάμε λοιπόν σε προτάσεις για τον τρόπο εκλογής, σύνθεσης και λειτουργίας της Κυβέρνησης.

1. Ξεχωριστές εκλογές, για την ανάδειξη Κυβέρνησης και για την εκλογή βουλευτών. Και όταν οι εκλογές αυτές συμπίπτουν χρονικά (κάθε τέσσερα χρόνια για Κυβέρνηση και κάθε δύο χρόνια για Βουλή ή την ανανέωση της), τότε ξεχωριστές κάλπες. Στην μία κάλπη οι πολίτες ψηφίζουν κόμμα επιλέγοντας τον από αυτό υποδεικνυόμενο Πρωθυπουργό και επομένως την Κυβέρνηση που αυτός θα σχηματίσει. Και στην άλλη κάλπη ψηφίζουν πάλι κόμμα επιλέγοντας βουλευτές μεταξύ των υποψηφίων του κόμματος αυτού.
2. Στις εκλογές (η την κάλπη) για την Κυβέρνηση, τα κόμματα διεκδικούν μόνο την Κυβέρνηση, όχι βουλευτικές έδρες. Οι αρχηγοί των κομμάτων και οι από αυτά υποδεικνυόμενοι υποψήφιοι Πρωθυπουργοί παρουσιάζουν προεκλογικά τα προγράμματα τους για την διακυβέρνηση της χώρας, τους στόχους που επιδιώκουν και τα πρόσωπα που προτίθενται να τοποθετήσουν ως Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης και ως υπουργούς στα βασικά υπουργεία. Τα πρόσωπα αυτά προφανώς παίζουν ρόλο στην δυναμική του αρχηγού τους και του κόμματος τους, για το καλύτερο δυνατό εκλογικό αποτέλεσμα.
3. Η εκλογή της Κυβέρνησης γίνεται σε δύο Κυριακές. Την πρώτη μεταξύ όλων των κομμάτων και την δεύτερη μεταξύ των δύο πρώτων της προηγούμενης σε ποσοστά. Εντολή σχηματισμού Κυβέρνησης παίρνει ο αρχηγός η υποψήφιος Πρωθυπουργός του κόμματος που κερδίζει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων, είτε ( σπάνια ) την πρώτη είτε (σίγουρα) τη δεύτερη Κυριακή.
4. Ο Πρωθυπουργός σχηματίζει την Κυβέρνηση του, προφανώς από τους βασικούς υπουργούς που έχει προεκλογικά
   παρουσιάσει και επί πλέον από σημαντικούς πολίτες της κοινωνίας και του κόμματος του. Εάν επιλέξει για υπουργό έναν βουλευτή και αυτός δεχτεί, πρέπει να παραιτηθεί από την βουλευτική του έδρα, την οποία καταλαμβάνει αναπληρωματικός του.
5. Ο Πρωθυπουργός και οι υπουργοί του, ως εκφραστές και διαχειριστές της Εκτελεστικής Εξουσίας, κυβερνούν αλλά δεν είναι βουλευτές και δεν ψηφίζουν στην Βουλή. Οι υποψήφιοι Πρωθυπουργοί των άλλων πέραν του πρώτου κομμάτων ανακηρύσσονται βουλευτές επικρατείας των κομμάτων τους και ηγούνται των κοινοβουλευτικών τους ομάδων. Επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του πρώτου κόμματος δεν είναι ο Πρωθυπουργός αλλά άλλο ηγετικό στέλεχος του κόμματος.
6. Η Κυβέρνηση συγκροτείται από τον Πρωθυπουργό, υπουργούς, υφυπουργούς και γενικούς γραμματείς. Γενικοί γραμματείς μπορούν να επιλέγονται και μεταξύ των ανώτατων στελεχών της δημοσιοϋπαλληλικής ιεραρχίας των υπουργείων. Νόμος ορίζει την αποζημίωση του Πρωθυπουργού και των άλλων μελών της Κυβέρνησης.
7. Η Κυβέρνηση κυβερνά βάσει του Συντάγματος και των νόμων. Ελέγχεται για το έργο της και τις πολιτικές της από την Βουλή και για την συνταγματικότητα και νομιμότητα των πράξεων και παραλείψεων της από την Δικαιοσύνη.
8. Η Κυβέρνηση διαμορφώνει νομοσχέδια, τα οποία προτείνει στην Βουλή, που τα εγκρίνει ή τα απορρίπτει ή ζητά την τροποποίηση τους. Η συνταγματικότητα και νομιμότητα των νομοσχεδίων κρίνεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και από την Δικαιοσύνη.
9. Η Κυβέρνηση μπορεί να αποφασίσει την διενέργεια εθνικού δημοψηφίσματος, για σημαντικά εθνικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα.
10. Η Κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να παραιτηθεί και να ζητήσει από τον ΠτΔ προκήρυξη πρόωρων εκλογών, είτε εάν η πλειοψηφία των βουλευτών υπερψηφίσει πρόταση μομφής εναντίον της είτε εάν ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής και δεν την λάβει από την πλειοψηφία των βουλευτών. Η Κυβέρνηση μπορεί να παραιτηθεί και να ζητήσει πρόωρες εκλογές σε συνθήκες μείζονος εθνικής κρίσης. Εάν παραιτηθεί η εκλείψει ο Πρωθυπουργός, διενεργούνται εθνικές εκλογές για νέα Κυβέρνηση.