Για ένα άλλο πολιτικό σύστημα – Πρόεδρος Δημοκρατίας

Βάση των προβληματισμών μας, για όσους διάβασαν τις προηγούμενες αναρτήσεις μας, ή θα θελήσουν να ανατρέξουν σε εκείνες, είναι πως η Κοινοβουλευτική μας Δημοκρατία είναι “βραχυκυκλωμένη”. Διότι η οριζόμενη από το γράμμα του Συντάγματος ανεξαρτησία των τριών βασικών λειτουργιών (εξουσιών) του δεν ισχύει στην πράξη.

Αφού ο αρχηγός του κόμματος που κερδίζει τις εκλογές και γίνεται Πρωθυπουργός, εκτός από την Κυβέρνηση των υπουργών που διορίζει, ελέγχει την πλειοψηφία των βουλευτών, που διορίζει ως υποψήφιους και διαγράφει αν δεν “υπακούουν”. Και τέλος ελέγχει έμμεσα την Δικαιοσύνη, της οποίας διορίζει την ηγεσία.

Κορυφή της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας μας είναι ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας. Έχει ειδική αξία, η προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά του να δίνουν το μέγιστο παράδειγμα, για την αναγκαία ανεξαρτησία μεταξύ των βασικών λειτουργιών ( εξουσιών ) του πολιτεύματος. Και τούτο παρά το γεγονός, ότι ο ανώτατος άρχοντας της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας μας δεν είναι (ούτε πρέπει να είναι) ξεχωριστή εξουσία.

Κατά το Σύνταγμα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κυβερνά μαζί με την Κυβέρνηση (εγκρίνοντας τα διατάγματα που προτείνει εκείνη), νομοθετεί μαζί με την Βουλή (κυρώνοντας τους νόμους) και ελέγχει το έργο Κυβέρνησης και Βουλής, για την συνταγματικότητα του, ως κορυφαίος θεματοφύλακας εφαρμογής του Συντάγματος. Είναι ο ανώτατος άρχοντας της δημοκρατικής εξουσίας, είναι τυπικά επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων και συμβολίζει την ενότητα του Κράτους και του Έθνους.

Όμως, πόσο πειστικά μπορεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να ελέγχει την Κυβέρνηση που τον επιλέγει και την Βουλή που τον εκλέγει (δηλαδή τα κόμματα που τον ψηφίζουν); Και πόσο πολιτικά απροκατάληπτος μπορεί να είναι, όταν προέρχεται από κάποιο πολιτικό κόμμα, του οποίου συνήθως ήταν βουλευτής μέχρι και λίγο καιρό πριν εκλεγεί στο ύπατο αξίωμα;

Στην μεταπολιτευτική περίοδο, οι εξαιρέσεις του Μιχαήλ Στασινόπουλου και του Χρήστου Σαρτζετάκη υπογραμμίζουν τον κανόνα, που ενσάρκωσαν οι Κωνσταντίνος Τσάτσος, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Κωστής Στεφανόπουλος, Κάρολος Παπούλιας και Προκόπης Παυλόπουλος. Και οι πέντε ήταν πρώην βουλευτές και υπουργοί και ο ένας πρώην πρωθυπουργός.

Μπορεί όσοι διετέλεσαν Πρόεδροι της Δημοκρατίας να άσκησαν τα καθήκοντα τους με ηπιότητα, συνέπεια και τήρηση των συνταγματικών προβλέψεων. Αυτό, πέραν της προσωπικότητας τους, οφείλεται και στο ότι οι συνταγματικές πρόνοιες δεν επέτρεπαν έτσι κι αλλιώς διαφορετική συμπεριφορά τους. Κάτι που υπογραμμίζει μέχρι τώρα το ότι ο Πρόεδρος προεδρεύει και η Κυβέρνηση κυβερνά. Καλό είναι οι πρόνοιες αυτές να γίνουν περισσότερες και σαφέστερες, ώστε να περιορίζουν, χωρίς να αποκλείουν βεβαίως, τους πολιτικούς και πάντως τους κομματικούς χρωματισμούς στο πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Η ενίσχυση του ανώτατου άρχοντα

Γνώμη μας είναι, ότι, για την ενίσχυση του κύρους του και το απροκατάληπτο της λειτουργίας του ανώτατου άρχοντα, πρέπει :

• Υποψήφιοι για το αξίωμα του Προέδρου να προτείνονται από πολιτικά κόμματα, αλλά και από κοινωνικούς, επιστημονικούς, επαγγελματικούς και αυτοδιοικητικούς φορείς.
• Να μην μπορεί να είναι υποψήφιος πρόσωπο που ήταν βουλευτής κόμματος ή υπουργός κατά τα τρία τουλάχιστον προηγούμενα χρόνια. Κριτήρια για την υποψηφιότητά του μπορούν να είναι ασφαλώς και η προγενέστερη πολιτική του διαδρομή, αλλά κυρίως η κοινωνική, επιστημονική και επαγγελματική του παρουσία.
• Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται με καθολική ψηφοφορία απ’ ευθείας από το εκλογικό σώμα των πολιτών. Η αιτίαση, ότι έτσι δημιουργείται μια ακόμη βαθμίδα εξουσίας στο πολίτευμα, δεν ισχύει, εάν οι αρμοδιότητες του, καθορισμένες από το Σύνταγμα, δεν του παρέχουν τέτοια εξουσία. Αλλά η εκλογή του από τον λαό του παρέχει την αναγκαία ανεξαρτησία από κόμματα και πολιτική διαπάλη, για να επιτελεί απροκατάληπτα τον εθνικά ενοποιητικό θεσμικό ρόλο του. Και δεν θα τίθεται βεβαίως θέμα, όπως μέχρι σήμερα, διακοπής της θητείας της Βουλής και πρόωρων εκλογών, λόγω μη εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας.
• Οι αρμοδιότητες του Προέδρου να είναι οι σήμερα προβλεπόμενες, ίσως με κάποιες τροποποιήσεις που μπορούν να συμφωνηθούν στην Βουλή. Αλλά όχι να μπορεί να διαλύει την Βουλή, να διορίζει η να καταργεί την Κυβέρνηση, να αποφασίζει δημοψηφίσματα κόντρα στην βούληση της Κυβέρνησης και να ασκεί ενεργό πολιτική. Διότι τότε το πολίτευμα μετατρέπεται σε Προεδρική Δημοκρατία. Εκτός εάν κάτι τέτοιο επιλεγεί με συνταγματική αναθεώρηση ευρύτατης πλειοψηφίας και με δημοψήφισμα του λαού.
• Η θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας να παραμείνει μεγαλύτερη από την κανονική κοινοβουλευτική περίοδο.

Ένας ακομμάτιστος Πρόεδρος είναι ο πλέον αδέσμευτος. Και ο αδέσμευτος Πρόεδρος πείθει περισσότερο για το απροκατάληπτο της λειτουργίας του. Ας φανταστούμε π.χ. έναν αδέκαστο πρώην δικαστικό, έναν ή μία διεθνούς φήμης ακαδημαϊκό, έναν ή μία διαπρεπή επιστήμονα, έναν ή μία ιδιαίτερα επιτυχημένο επιχειρηματία κ.λ.π. Χωρίς να αποκλείεται ένας πολιτικός, που όμως να έχει μεγάλη χρονική απόσταση από την βουλευτική η υπουργική και κομματική δραστηριότητα του.