Γιατί ο Μητσοτάκης επιτέθηκε τώρα στον Καραμανλή

Για πρώτη φορά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης απάντησε ευθέως (αν και με τρόπο υπαινικτικό) στον πρώην πρωθυπουργό, Κώστα Καραμανλή, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι “δεν θυμάμαι κάποια σοβαρή διπλωματική επιτυχία της χώρας” κατά την περίοδο 2004–2009.

“Θα μου θυμίσετε μεταξύ του 2004 και 2009 ποια σημαντική πρωτοβουλία ανελήφθη στα ελληνοτουρκικά, γιατί εγώ δεν θυμάμαι κάποια. Όπως θυμάμαι, η τότε κυβέρνηση προσπάθησε να οριοθετήσει θαλάσσιες ζώνες με τη Λιβύη και δεν τα κατάφερε”, είπε, προσθέτοντας πως “είναι εύκολη η διπλωματία του Twitter, αλλά ειδικά αυτοί που έχουν ασκήσει εξωτερική πολιτική και δεν έχουν να δείξουν κάτι συγκεκριμένο ως αποτέλεσμα, θα συνιστούσα να είναι πιο προσεκτικοί και να μη μεταμορφώνονται, όταν αφήνουν τα οφίτσια και τη δυσκολία της άσκησης της πολιτικής, σε επικριτές από την ασφάλεια και την απόσταση του πληκτρολογίου”, μια αναφορά που φωτογράφιζε τον Γιάννη Βαληνάκη που έχει εντείνει τις επικρίσεις του για την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης.

Η αποστροφή αυτή δεν ήταν τυχαία. Πρόκειται για μια απολύτως συνειδητή στρατηγική επιλογή, η οποία υπηρετεί πολλαπλούς στόχους, αλλά ταυτόχρονα εγκυμονεί κινδύνους για την εικόνα της κυβέρνησης και του ίδιου του πρωθυπουργού.

Ένα ρήγμα που δεν είναι “στιγμιαίο”

Η απάντηση Μητσοτάκη στον Καραμανλή δεν έρχεται εν κενώ. Το τελευταίο διάστημα, ο πρώην πρωθυπουργός έχει ασκήσει, αν και με φειδώ, σκληρή κριτική στην εξωτερική πολιτική της σημερινής κυβέρνησης. Τοποθετήσεις όπως εκείνες για τα ελληνοτουρκικά ή για τις εσωτερικές δημοκρατικές λειτουργίες του κράτους έχουν προκαλέσει ενόχληση στο Μέγαρο Μαξίμου, κυρίως γιατί προέρχονται από έναν πρώην αρχηγό του κόμματος, με διαχρονικά ισχυρό ακροατήριο στη βάση της ΝΔ.

Η επιλογή Μητσοτάκη να απαντήσει αυτή τη φορά, και μάλιστα με τρόπο που αμφισβητεί έμμεσα το πολιτικό αποτύπωμα της κυβέρνησης Καραμανλή, συνιστά ένα ρήγμα. Δεν πρόκειται για ένα στιγμιαίο ξέσπασμα «εξαντλημένης υπομονής», αλλά για πολιτική κίνηση υψηλής σημειολογίας.

Πλέον, η κυβέρνηση δείχνει να ποντάρει ολοένα και περισσότερο στη λογική της επίδειξης ισχύος. Ο πρωθυπουργός δεν απαντά απλώς στην κριτική, αλλά επιδιώκει να εμφανιστεί ως ο ηγέτης που δεν λογοδοτεί σε κανέναν, ούτε εντός, ούτε εκτός του κόμματός του. Η ρητορική “μόνος μου και όλοι σας” επιχειρεί να ενισχύσει την εικόνα ενός πολιτικού που λειτουργεί υπεράνω των εσωκομματικών μηχανισμών και των πολιτικών ισορροπιών του παρελθόντος.

Ωστόσο, το πολιτικό ρίσκο είναι ορατό. Η υπέρμετρη προβολή ισχύος ενδέχεται να εκληφθεί ως αλαζονεία, ειδικά σε μια περίοδο κατά την οποία η κυβέρνηση δείχνει να απομακρύνεται από τον μέσο πολίτη, τόσο σε επίπεδο ύφους όσο και σε ουσία πολιτικής. Η κοινή γνώμη δεν συγχωρεί εύκολα την υπεροψία.

Στροφή προς το Κέντρο και τους “σημιτικούς”

Η κριτική στον Κώστα Καραμανλή, όμως, έχει και ιδεολογικό βάθος. Ουσιαστικά σηματοδοτεί την απομάκρυνση της σημερινής ΝΔ από την καραμανλική σχολή πολιτικής σκέψης. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εδώ και καιρό οικοδομεί μια νέα ταυτότητα για τη Νέα Δημοκρατία, που κινείται πιο κοντά στο φιλελεύθερο, τεχνοκρατικό κέντρο.

Η στόχευση είναι εμφανής: Προσέλκυση ψηφοφόρων από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ και ιδιαίτερα από το “εκσυγχρονιστικό” μπλοκ που σχηματίστηκε επί Σημίτη. Δεν είναι τυχαία η επιλογή προσώπων με σαφή πολιτική προέλευση από εκείνον τον χώρο, ούτε η γενικότερη ρητορική περί “μεταρρυθμίσεων”, “αριστείας” και “ευρωπαϊκής κανονικότητας”. Η επίθεση στον Κώστα Καραμανλή λειτουργεί και ως έμμεσο μήνυμα: Η σημερινή ΝΔ έχει αφήσει πίσω της τις παραδοσιακές συντεταγμένες της Δεξιάς.

Ερωτηματικά για το “άγνωστο” των αντιδράσεων

Το μεγάλο ερώτημα πλέον είναι πώς θα αντιδράσει το καραμανλικό στρατόπεδο. Μέχρι τώρα, οι περισσότεροι διατηρούν στάση αναμονής, αλλά το υπονοούμενο Μητσοτάκη δημιουργεί πολιτικό προηγούμενο. Αν τα “παραδοσιακά” στελέχη νιώσουν πως υποτιμάται ή παραποιείται η ιστορική συμβολή της περιόδου 2004–2009, η εσωκομματική συνοχή ίσως δοκιμαστεί.

Ο ίδιος ο Καραμανλής, αν και σπάνια παρεμβαίνει, έχει δείξει ότι επιλέγει τα σημεία τομής με προσοχή. Εάν θεωρήσει πως θίγεται το πολιτικό του κύρος ή το αποτύπωμα της διακυβέρνησής του, μια πιο άμεση αντίδραση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί. Σε κάθε περίπτωση, το επεισόδιο αυτό φανερώνει ότι οι ισορροπίες στο εσωτερικό της ΝΔ μόνο δεδομένες δεν είναι.

Τέλος οφείλουμε να σημειώσουμε πως η κίνηση Μητσοτάκη να επιτεθεί στον πρώην πρωθυπουργό, επί τους ουσίας εξωθεί τον Κώστα Καραμανλή προς την πλευρά του Αντώνη Σαμαρά. Όλα δείχνουν πως το κόμμα του Μεσσήνιου πολιτικού βρίσκεται προ των πυλών, με τον Κώστα Καραμανλή να σχεδίαζε να κρατήσει μία ουδέτερη στάση. Ωστόσο, η επιλογή Μητσοτάκη για πόλωση, αλλάζει άρδην τα δεδομένα και φέρνει ακόμα πιο κοντά τους δύο πρώην πρωθυπουργούς.