Γιατί σάρωσαν οι δύο αντισυστημικές εκδοχές στην ανατολική Γερμανία

Αναμφισβήτητα, ο μεγάλος νικητής των χτεσινών εκλογών είναι η Εναλλακτική Γερμανία. Το ακροδεξιό κόμμα, για το οποίο η πρώην καγκελάριος Μέρκελ είχε εκτιμήσει πως πρόκειται για “φούσκα”, έχει πλέον θηριώδη ποσοστά στην πρώην κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία. Ενδεικτικά και τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών όπου κατήλθε δεύτερο, με ποσοστό κοντά στο 16%.

Ήταν ακριβώς στην Θουριγγία, τον Φεβρουάριο του 2020, όταν η Εναλλακτική είχε καταφέρει να προκαλέσει κρίση ταυτότητας στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα: Η πρώην επικεφαλής του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και εκλεκτή της Μέρκελ, Άνεγκρετ Κραμπ Καρενμπάουερ, υποχρεώθηκε να παραιτηθεί, όταν τοπικά στελέχη του CDU είχαν ψηφίσει από κοινού για πρωθυπουργό του κρατιδίου με την Εναλλακτική και τους Φιλελεύθερους, σπάζοντας το μεταπολεμικό ταμπού. Βέβαια, ο χτεσινός πολιτικός σεισμός αφορά κυρίως τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού: Το σοσιαλδημοκρατικό SPD, τους Πράσινους και το Φιλελεύθερο FDP που κυριολεκτικά καταποντίστηκαν, με το CDU να διασώζεται.

Για να επιστρέψουμε στο AfD, πρόκειται για ένα κόμμα που το Ομοσπονδιακό Γραφείο Προστασίας Συντάγματος χαρακτηρίζει «εξτρεμιστικό», θεωρείται αποσυνάγωγος για το παραδοσιακό γερμανικό πολιτικό σύστημα και ο επικεφαλής του στην Θουριγγία, Μπγιορν Χέκε, έχει καταδικαστεί ως «φασίστας» από την ίδια την γερμανική Δικαιοσύνη. Να υπενθυμίσουμε ότι η Μαρίν Λεπέν απέβαλε το AfD από τις τάξεις της ευρωομάδας της, λόγω των απολογητικών δηλώσεων για τον ναζισμό που προβαίνουν κατά καιρούς στελέχη της.

Αν και ο Χέκε επικρίνεται ότι χρησιμοποιεί ναζιστικά συνθήματα στις ομιλίες του και για τις “σκοτεινές” του επαφές με διαβόητους Γερμανούς νεοναζί, το προφίλ του απέχει κατά πολύ από το “λουμπενοποιημένο” προσωπείο του πρώτου κύματος της γερμανικής ακροδεξιάς, που είχε έρθει βίαια στο προσκήνιο μετά την Πτώση του Τείχους: Ήταν η περίοδος που το NPD, μετατράπηκε σε “πολιτική στέγη” των γερμανικών νεοναζιστικών συμμοριών που είχαν ανοιχτά βίαιη δράση.

Το μοντέρνο πρόσωπο του AfD

Ο Χέκε, διπλωματούχος καθηγητής Ιστορίας και επί χρόνια διδάσκων, όπως και γενικότερα το AfD, περισσότερο μοιάζουν με τους Γερμανούς Ρεπουμπλικάνους, τους πραγματικούς προγόνους της Εναλλακτικής. Με “αστικό” προφίλ, οι Γερμανοί Ρεπουμπλικάνοι δήλωναν σεβασμό στο γερμανικό Σύνταγμα και καταδίκαζαν την χρήση βίας. Μη έχοντας όμως επιρροή στα λαϊκά στρώματα, όπως για παράδειγμα ο Ζαν Μαρίν Λεπέν, γρήγορα εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο. Όπως και το AfD, έτσι και οι Ρεπουμπλικάνοι εξέφραζαν αναθεωρητικές απόψεις για τον ναζισμό – ο επικεφαλής τους εξάλλου είχε υπηρετήσει στα SS – αν και ο αναθεωρητισμός αυτός αποτελεί σε κάποιο βαθμό την συνέχεια μίας επιστημονικής συζήτησης που έχει ξεκινήσει στην Γερμανία από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, με τον λεγόμενο “πόλεμο των ιστορικών”.

Tο AfD, που ξεκίνησε ως κόμμα νοσταλγών του μάρκου, παρουσιάζει ένα πιο μοντέρνο πρόσωπο και εμφανίζεται να αποστασιοποιείται από τον αντισημιτισμό και από την ομοφοβία. Ηγετικό του στέλεχος υπήρξε μία ομοφυλόφιλη, πρώην τραπεζικός της Goldman Sachs, που συζεί εδώ και χρόνια με την σύντροφο της από την Σρι Λάνκα, ενώ το κόμμα διαθέτει μέχρι και “Εβραϊκή Ομάδα” στις τάξεις του. Η πολιτική ανοιχτών θυρών της Μέρκελ στο μεταναστευτικό ήταν που εκτίναξε τα ποσοστά του, ενώ την περίοδο του Covid μετατόπισε την ατζέντα του από το μεταναστευτικό, αντιτασσόμενο σε αυτό που αποκαλούσε «δικτατορία του κορονοϊού», δηλαδή στα lockdown και τον υποχρεωτικό εμβολιασμό.

Είναι αξιοσημείωτη η αντοχή του κόμματος, παρά τις σφοδρές εσωκομματικές συγκρούσεις που το ταλανίζουν, τις πολλαπλές διώξεις που αντιμετωπίζει από την γερμανική Δικαιοσύνη και την “γκετοποίηση” του από το παραδοσιακό γερμανικό κατεστημένο. Η δε επιλογή του Βερολίνου να συνταχθεί με την Ουάσιγκτον στην επιβολή κυρώσεων στην Μόσχα μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία – που μετέτρεψε την Γερμανία σε οικονομικό “μεγάλο ασθενή” της ΕΕ – αλλά η επαναφορά του μεταναστευτικού στην γερμανική δημόσια σφαίρα – με τις αιματηρές επιθέσεις μουσουλμάνων μεταναστών να πολλαπλασιάζονται το τελευταίο διάστημα – εξηγούν την χτεσινό του θρίαμβο. Το δε κατεστημένο, εκτός από το να το αφορίζει ως “ακροδεξιό”, το κατηγορεί και ως «όργανο του Πούτιν».

Το φαινόμενο Βάγκενκνεχτ στην Γερμανία

Την ίδια στιγμή, τα ίδια αίτια που εξηγούν την εκτίναξη του AfD, εξηγούν και την ραγδαία άνοδο του κόμματος της Σάρας Βάγκενκνεχτ, ένα κόμμα που έχει διάρκεια ζωής λιγότερο από ένα έτος. Η σύζυγος του Όσκαρ Λαφοντέν, ιστορικού στελέχους των Σοσιαλδημοκρατών, ίδρυσε το BSW, διασπώντας το παραδοσιακό κόμμα της γερμανικής Αριστεράς Dei Linke, το οποίο πλέον βρίσκεται στα όρια της ανυποληψίας. Κατέκτησε την τρίτη θέση στην Θουριγγία και την Σαξονία, με 16 και 12% αντίστοιχα, πίσω από το AfD και τους Χριστιανοδημοκράτες.

Περιττό να αναφέρουμε πως αν δεν υπήρχε το κόμμα της, το ποσοστό του AfD θα ήταν πολύ μεγαλύτερο. Η επιτυχία του ακροδεξιού κόμματος οφείλεται σε έναν βαθμό και στο χάσμα που υπάρχει μεταξύ της πρώην κομμουνιστικής Ανατολικής Γερμανίας και της Δυτικής, ένα χάσμα που ακόμα δεν έχει γεφυρωθεί, ακόμα και αν έχουν περάσει 35 χρόνια μετά την Πτώση του Τείχους. Το μόνο κόμμα που κατάφερε να “διαρρήξει” την επιρροή του AfD είναι αυτό της Βάγκενκνεχτ, η οποία να σημειωθεί πως υπήρξε στα νιάτα της κομμουνίστρια.

«Η Συμμαχία της Βάγκενκνεχτ κάλυψε ένα κενό: Μια αριστερή πολιτική δημόσιας πρόνοιας με μια δεξιά κοινωνική πολιτική», ανέφερε ο πολιτικός επιστήμονας Jan Philipp Thomeczek, συνοψίζοντας εύστοχα την επιτυχία της Βάγκενκνεχτ, που ήταν για χρόνια το “αστέρι” του Dei Linke. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως αποτελεί πρότυπο μίμησης για την ευρωπαϊκή Αριστερά και – γιατί όχι – την ελληνική ειδικότερα, όπου ένα αριστερό κόμμα ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας, για να εμφανίζεται σήμερα παλεύει με το 10% στις δημοσκοπήσεις.

Το πρόγραμμα της Βάγκενκνεχτ έχει τις πάγιες θέσεις των ευρωπαϊκών αριστερών κομμάτων, όπως την ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, του κατώτατου μισθού, των συντάξεων, κτλ, αντιτασσόμενο στην νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση που έχει επιβληθεί από την παγκοσμιοποίηση και τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Επιπλέον, ζητά αλλαγή πλεύσης στο Ουκρανικό, υποστηρίζει την επανέναρξη εισαγωγών ενέργειας από την Ρωσία και αντιτάσσεται στην στάθμευση αμερικανικών πυραύλων στην Γερμανία. Ουσιαστικά έχει τις παραδοσιακές θέσεις του αντιπολεμικού κινήματος στην Γερμανία από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και δη των Πρασίνων, πριν οι τελευταίοι μετατραπούν σε απροκάλυπτους υποστηρικτές των ΗΠΑ.

Διαρρηγνύοντας το “ταμπού”

Όμως, η Βάγκενκνεχτ έκανε την διαφορά επειδή αντιτάσσεται και στις υπόλοιπες πτυχές της παγκοσμιοποίησης, διαρρηγνύοντας ένα “ταμπού” του μεγαλύτερου μέρους της ευρωπαϊκής Αριστεράς: Αντιτάσσεται στην αλόγιστη μετανάστευση, στην επιβολή της woke κουλτούρας και στην “πράσινη” πολιτική στην ενέργεια. Η ίδια αποκαλεί «lifystyle αριστερούς», τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Πράσινους, τους οποίους επικρίνει ότι έχουν εγκαταλείψει τα κοινωνικά ζητήματα, εστιάζοντας σε μία “μεταϋλιστική” ατζέντα. Μία ατζέντα που τους αποξενώνει από τα λαϊκά στρώματα και την εργατική τάξη. Στην πραγματικότητα το φαινόμενο Βάγκενκνεχτ, πρέπει να αποτελέσει την απαρχή για ένα πεδίο προβληματισμού για την ευρύτερη Αριστερά στην Ευρώπη, τόσο την ριζοσπαστική, όσο και την σοσιαλδημοκρατική.

Για να έρθουμε και στο εσωτερικό, οι ιδεοληψίες της ελληνικής Αριστεράς και δη του ΣΥΡΙΖΑ σε ζητήματα ασφάλειας, δημόσιας τάξης, μεταναστευτικού, όπως και ο συναγωνισμός της με τον Μητσοτάκη στην υιοθέτηση της woke ατζέντας – εδώ να εξαιρεθεί το ΚΚΕ που δεν ψήφισε τον γάμο των ομόφυλων – είναι αξιοσημείωτες. Ουσιαστικά η Βάγκενκνεχτ εκφράζει το ρεύμα της “πατριωτικής Αριστεράς”, το οποίο έχει περίοπτη θέση στην ρητορική του Στέφανου Κασσελάκη, χωρίς ο τελευταίος να καταφέρει τελικώς να το εκφράσει, για λόγους που έχουν πολλάκις αναλυθεί. Το ρεύμα αυτό εξέφρασαν στην χώρα μας ο Ανδρέας Παπανδρέου και την περίοδο του αντιμνημονίου ο Αλέξης Τσίπρας, πριν το “κάψει” εντελώς με τις Πρέσπες και την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στο μεταναστευτικό.

Σε ό,τι αφορά την επόμενη μέρα στην Γερμανία, το κόμμα της Βάγκενκνεχτ είναι κυριολεκτικά ο ρυθμιστής: Θα επιλέξει να συνεργαστεί με τους Χριστιανοδημοκράτες, για να κρατήσει εκτός το AfD; Μήπως θα επιδιώξει να τείνει χείρα συνεργασίας στο AfD, την συνεργασία με το οποίο να σημειωθεί ότι δεν έχει αποκλείσει, αποφεύγοντας τις αφοριστικές επιθέσεις έναντι του, φέρνοντας κοντά τις δύο πλευρές του αντισυστημισμού, εκ Δεξιάς και Αριστεράς, δημιουργώντας μία τομή στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό;