Γιατί υπέκυψαν και οι Σουηδοί στο ακροδεξιό κύμα (Μέρος 2ο)

Στην προεκλογική συζήτηση στη Σουηδία τα θέματα που κυριάρχησαν δεν ευνόησαν την Αριστερά στην ευρεία της μορφή, αλλά ούτε και η ευρεία Αριστερά κατόρθωσε να επιβάλει την ατζέντα της. Η συντηρητική, λοιπόν, ατζέντα κυριάρχησε. Και η ήττα του Κεντροαριστερού συνασπισμού της Άντερσον δεν προκάλεσε έκπληξη, παρά το γεγονός ότι στην Δεξιά κυριαρχούσε η παρουσία του ακροδεξιού Τζίμι Άκεσον. Υπέκυψαν και οι Σουηδοί, λοιπόν, στο ακροδεξιό κύμα.

Οι πρόσφυγες και η μετανάστευση, καθώς και τα όρια ενσωμάτωσης τους, το οργανωμένο έγκλημα (με μεγάλο αριθμό δολοφονιών να συμπίπτει με την προεκλογική εκστρατεία), οι συμμορίες και το κοινωνικό αίτημα για την πάταξη τους, όπως και οι ραγδαίες αυξήσεις των τιμών της βενζίνης, της ενέργειας και των επιπτώσεών τους, ήταν τα ζητήματα που κυριάρχησαν σ΄ όλη την προεκλογική περίοδο, με την σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση να δέχεται κύματα κριτικής, παρά την ευρύτερη συμφωνία της κοινωνίας για τις ευθύνες Πούτιν στην ενεργειακή κρίση.

Οι Σοσιαλδημοκράτες είχαν θέσει τρεις προτεραιότητες: Πρώτη, πολιτικές για την ανάκτηση της κοινωνικής ευημερίας και συνοχής, με ειδικότερο στόχο την απαγόρευση της ακραίας κερδοφορίας στα ιδιωτικά σχολεία. Δεύτερη, την προτεραιότητα στο περιβάλλον, μέσω μιας πολυτομεακής πολιτικής. Και, τρίτον, την «καταπολέμηση των συμμοριών», με σύνολο μέτρων. Ωστόσο, η εστίαση του κοινού ήταν στο οργανωμένο έγκλημα, στο προσφυγικό/μεταναστευτικό, στην υποβάθμιση των κοινωνικών δομών για τους Σουηδούς πολίτες και στις τιμές του ηλεκτρισμού, της ενέργειας και της βενζίνης.

Εν ολίγοις, οι Σοσιαλδημοκράτες δεν είχαν μεριμνήσει συστηματικά, αλλά και στην τρέχουσα εκλογική συζήτηση, δεν πέτυχαν να προβάλουν τα ζητήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ούτε όμως και οι ‘’Πράσινοι’’, κάτω από τις συνθήκες ενός πολέμου στη γειτονιά τους, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, που ανέτρεψε τους σχεδιασμούς για τα ορυκτά καύσιμα και την κλιματική κρίση κατόρθωσαν να αυξήσουν την προσοχή του κοινού για το κόμμα τους. Η συντηρητική, λοιπόν, ατζέντα κυριάρχησε.

Οριακή η επικράτηση του δεξιού μπλοκ

Η Σουηδία μια χώρα που υποδέχτηκε τη μετανάστευση, αισθάνεται τώρα τη μετανάστευση ως πρόβλημα. Μια μετανάστευση που τώρα έχει, ασφαλώς, άλλα χαρακτηριστικά ταυτότητας- προφίλ και άλλες δυναμικές στο εσωτερικό της κοινωνίας. Τα δεξιά κόμματα, προεξάρχοντος των ‘’Σουηδών Δημοκρατών’’ είχαν ένα πεδίο στα μέτρα τους. Η Σουηδία, στην οποία πριν από 15 χρόνια το 10% του πληθυσμού της προερχόταν από γονείς που είχαν γεννηθεί σε άλλη χώρα και σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 20%, συζητά περαιτέρω αυστηρούς περιορισμούς και μόνο αυτό.

Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο ότι οι Σοσιαλδημοκράτες αύξησαν τη δύναμή τους κατά δύο (2) ποσοστιαίες μονάδες, σπάζοντας έτσι μια πτωτική πορεία και ολοκληρώνοντας με πάνω από 30% (30,3% και 107 έδρες). Το κόμμα των Πρασίνων αύξησε επίσης το μερίδιό του (+2 έδρες). Και υπογραμμίζουμε ότι τα δύο αυτά κόμματα ήταν στην εξουσία για δύο θητείες, με τους Σοσιαλδημοκράτες μόνους το τελευταίο 9μηνο και με πολλά εμπόδια στο να προωθήσουν τις πολιτικές τους, λόγω της δεξιάς πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο.

Ταυτόχρονα, όμως, η Αριστερά και το κόμμα του Κέντρου έχασαν ψήφους. Το αποτέλεσμα ήταν η συμμαχία αυτή, Σοσιαλδημοκράτες -Πράσινοι -Κέντρο-Αριστερό κόμμα, να βρεθεί πίσω από το δεξιό μπλοκ και να χαθεί έτσι η δυνατότητα μιας νέας κυβέρνησης υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών. Έτσι η Μαγκνταλένα Άντερσον, ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών, παρέδωσε την κυβέρνηση στη συνασπισμένη δεξιά, ειδικότερα στους Moderates (‘’Μετριοπαθείς’’) και στον ηγέτη τους Ουλφ Κρίστερσον. Παράλληλα, τα τρία παραδοσιακά δεξιά κόμματα είδαν την υποστήριξή τους να μειώνεται, ενώ οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ αύξησαν την επιρροή του κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες (20,5% και 73 έδρες), κάτι που καθόρισε τελικά και το αποτέλεσμα των εκλογών!

Θα επανέλθουν οι Σοσιαλδημοκράτες;

Αν και οι Σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν να αντιστρέψουν την πτωτική τάση, απέχουν ακόμη πολύ από το ιστορικό υψηλό τους. Το κόμμα εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των εργαζομένων μελών των συνδικάτων, αλλά αν συμπεριληφθούν και οι εργαζόμενοι που δεν είναι μέλη συνδικάτων, η εικόνα είναι πολύ λιγότερο ρόδινη. Έχασε δυνάμεις σε προάστια μεγάλων πόλεων με υψηλές συγκεντρώσεις μεταναστών, όπου οι Σοσιαλδημοκράτες ήταν στο παρελθόν ιδιαίτερα ισχυροί.

Η σημαντική κριτική για τις ιδιωτικοποιήσεις στον δημόσιο τομέα, ακόμη και μεταξύ των ψηφοφόρων της μεσαίας τάξης, έπαιξε επίσης ρόλο. Αλλά, γενικά, αύξησε την υποστήριξη στους κεντρικούς ιστούς των μεγάλων πόλεων και, πρέπει να σημειώσουμε, ότι ανέκτησε τον έλεγχο της Στοκχόλμης. Η νέα πρόεδρος του κόμματος, η Μαγκνταλένα Άντερσον, θεωρείται αξιόπιστη, ικανή και συγκροτημένη πολιτικός, με υψηλό βαθμό αποδοχής στην κοινωνική βάση.

Κατά την τελευταία περίοδο, στην οποία ήταν πρωθυπουργός με μια κυβέρνηση μειοψηφίας, αποκλειστικά των Σοσιαλδημοκρατών, έδειξε σημαντικά ηγετικά προτερήματα. Χειρίσθηκε με αποτελεσματικό τρόπο το άνοιγμα και την ολοκλήρωση του θέματος ένταξης της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία, ανταποκρινόμενη στο αίσθημα ασφάλειας του σουηδικού λαού και στερεώνοντας ακόμα περισσότερο τις ιστορικά καλές σχέσεις με τη γειτονική Φινλανδία. Η αλλαγή αρχηγού κόμματος το 2021, δείγμα υψηλής ευθύνης του προηγούμενου προέδρου, Στέφαν Λεφβέν, καθώς και δείγμα της θεσμικής ωριμότητας του κόμματος, έδωσε επίσης στους Σοσιαλδημοκράτες νέα πολιτική ενέργεια.

Οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ του Τζίμι Άκεσον αύξησαν σημαντικά την υποστήριξή τους στις αγροτικές περιοχές. Ήταν εδώ που το κόμμα του Κέντρου (ιστορικά το κόμμα των αγροτών και της υπαίθρου) έχασε ψηφοφόρους. Οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν δει επίσης μείωση της δύναμής τους σε πολλές μικρότερες βιομηχανικές πόλεις. Στην ύπαιθρο, η ανησυχία για την αύξηση των τιμών της βενζίνης και της ενέργειας έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εκλογικό αποτέλεσμα.

Το πρόβλημα της νέας κυβέρνησης

Ο ηγέτης των Moderates, Ουλφ Κρίστερσον, έχει μπροστά του πολύ δύσκολο έργο μετά το σχηματισμό κυβέρνησης, με τις αβεβαιότητες να παραμονεύουν σε κάθε βήμα. Κι αυτό, κυρίως, γιατί οι Moderates (‘’Μετριοπαθείς’’) έχουν χάσει πλέον τον ρόλο τους ως το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο από το 1979, από τους ‘’Σουηδούς Δημοκράτες’’. Οι διαπραγματεύσεις εντός της κυβέρνησης θα είναι στο εξής περίπλοκες, ενώ οι εντάσεις μεταξύ των Φιλελευθέρων και των ‘’Σουηδών Δημοκρατών’’ αναμένεται να είναι σοβαρές, τόσο σε επίπεδο αξιών, όσο και σε πολιτικές. Οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ έχουν ισχυρή θέση ως το μεγαλύτερο κόμμα στον νέο δεξιό συνασπισμό, αλλά οι θέσεις τους δεν θα γίνονται εύκολα αποδεκτές.

Είναι βέβαιο ότι στους Σοσιαλδημοκράτες θα υπάρξει και θα αναπτυχθεί ο απαραίτητος προβληματισμός, ενώ θα εξελίσσεται η κοινοβουλευτική περίοδος από τη θέση της αντιπολίτευσης. Για τα σουηδικά δεδομένα των οριακών αλλαγών, η αύξηση κατά δύο  ποσοστιαίες μονάδες είναι αναμφισβήτητα μια κίνηση προς τα εμπρός. Περαιτέρω κέρδη θα απαιτήσουν συμμαχίες εντός του εκλογικού σώματος και, ίσως και με άλλα κόμματα.

Το σημαντικότερο, θα απαιτηθεί μια πολιτική πλατφόρμα, ένα προγραμματικό πλαίσιο, ικανό να χτίσει γέφυρες μεταξύ πόλης και υπαίθρου, μεταξύ της εργατικής τάξης και της μεσαίας τάξης, μεταξύ των γενεών. Και να επαναφέρει σύγχρονο και επικαιροποιημένο το “κοινωνικό κράτος” που αποτέλεσε και πρέπει να επαναποτελέσει το όχημα προς το μέλλον, την πρόοδο, τη δίκαιη, αναπτυγμένη και αλληλέγγυα κοινωνία.