Η ακρίβεια, οι πρόωρες εκλογές και ο τρικομματισμός

Ο πρωθυπουργός δεν χάνει ευκαιρία να διαβεβαιώνει ότι οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν στο τέλος της τετραετίας. Αν στηριχθούμε στο δόγμα ότι η υποτίμηση, οι πρόωρες εκλογές και ο ανασχηματισμός δεν ανακοινώνονται, είναι σκόπιμο να βάλουμε ένα ερωτηματικό στις διαβεβαιώσεις του. Κι αυτό, όχι μόνο για τον προαναφερθέντα λόγο, αλλά και επειδή η κυβέρνηση έχει αυτό το χρονικό διάστημα εξαγγείλει επανειλημμένως μέτρα με έντονη προεκλογική οσμή.

Γιατί, όμως, ο Μητσοτάκης να προκηρύξει πρόωρες εκλογές; Ο λόγος δεν είναι γενικά η συσσώρευση πολιτικής-εκλογικής φθοράς που προκαλεί η άσκηση της εξουσίας. Υπάρχει πολύ πιο συγκεκριμένος λόγος που λογικά θα έπρεπε να τον ωθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν θα αναφερθώ στο γεγονός ότι η πανδημία συνεχίζει να στέλνει καθημερινά στον τάφο δεκάδες συμπολίτες μας και μάλιστα τις τελευταίες ημέρες με αυξητική τάση. Με τη βοήθεια και των κατεστημένων Μίντια η κατάσταση αυτή έχει μετατραπεί σε “κανονικότητα”. Με την σταδιακή άρση και των όποιων μέτρων, η κυβέρνηση μοιάζει να έχει υιοθετήσει το δόγμα “όποιον πάρει ο χάρος”.

Κι αν η μπουχτισμένη κοινωνία έχει στην πράξη αποδεχθεί αυτό το δόγμα, δεν ισχύει το ίδιο για το τσουνάμι της ακρίβειας, το οποίο έχει ήδη αρχίσει να πλήττει νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Από τη φύση της, η ακρίβεια δεν πρόκειται να μετατραπεί σε κανονικότητα. Κι αν τα εύπορα στρώματα έχουν τη δυνατότητα να την αντιμετωπίσουν, οι μικρομεσαίοι, ο κορμός της ελληνικής κοινωνίας, διαπιστώνουν περισσότερο ή λιγότερο ότι τα εισοδήματά τους δεν επαρκούν για να βγάλουν το μήνα. Και επειδή η ακρίβεια δεν είναι συγκυριακό φαινόμενο, αναπόφευκτα θα προκαλέσει μεγαλύτερη ή μικρότερη κοινωνική κρίση με ό,τι αυτή συνεπάγεται για τον εκλογικό συσχετισμό δυνάμεων.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει οχυρωθεί πίσω από το επιχείρημα ότι η εκτόξευση του πληθωρισμού είναι διεθνές κι όχι ελληνικό φαινόμενο, κατονομάζοντας μάλιστα σαν υπεύθυνο τον Πούτιν. Η αλήθεια είναι ότι ο πληθωρισμός είχε αρχίσει να δείχνει τα δόντια του πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά είναι εξίσου αλήθεια ότι οι δυτικές κυρώσεις τον εκτοξεύουν. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να δέχονται την πίεση των υψηλών τιμών όχι μόνο στην ενέργεια, αλλά και σε σειρά βασικών αγαθών.

Επισιτιστική κρίση

Όλα δείχνουν, μάλιστα, ότι τα χειρότερα είναι μπροστά. Ακόμα κι αν με κάποιον τρόπο τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος ήλθε για να μείνει και ως εκ τούτου οι δυτικές κυρώσεις θα διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το πληθωριστικό κύμα θα ενταθεί, ή τουλάχιστον θα παραμείνει αμείωτο. Σοβαροί αναλυτές, μάλιστα, προαναγγέλλουν και μεγάλες ελλείψεις, ακόμα και επισιτιστική κρίση. Ακόμα κι αν δεν συμβεί αυτό, είναι σίγουρο ότι οι τιμές βασικών αγαθών θα ανεβούν ακόμα πιο ψηλά.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει δίκιο όταν λέει πως η ακρίβεια είναι διεθνές κι όχι ελληνικό φαινόμενο. Υπάρχει, ωστόσο, μία ειδοποιός διαφορά που καθιστά την ακρίβεια πολύ πιο επώδυνη για την ελληνική κοινωνία. Η ελληνική κοινωνία εξήλθε από τη δεκαετή σχεδόν μνημονιακή περίοδο οικονομικά εξασθενημένη και πριν προλάβει να σταθεί στα πόδια της δέχτηκε το πλήγμα της πανδημίας και τώρα το κακό τριτώνει.

Μπορεί, λοιπόν, ο πληθωρισμός να είναι διεθνές φαινόμενο, αλλά για την εξασθενημένη ελληνική κοινωνία οι επιπτώσεις του είναι πολύ βαρύτερες από ότι για άλλες δυτικές κοινωνίες. Ολόκληρα κοινωνικά στρώματα σπρώχνονται προς το χείλος του γκρεμού και ορισμένα έχουν ήδη πέσει ή είναι έτοιμα να πέσουν. Όταν, όμως, ένα νοικοκυριό, παρά τις περικοπές δαπανών, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, ούτε η κυβερνητική προπαγάνδα ούτε τα τηλεοπτικά κανάλια μπορούν να αλλάξει το επώδυνο βίωμα.

Αρνητική ψήφος και πρόωρες εκλογές

Κι όταν ένα νοικοκυριό δεν τα βγάζει πέρα, αυτό επηρεάζει την εκλογική συμπεριφορά των μελών του. Ακόμα κι όταν οι πολίτες αυτής της κατηγορίας γνωρίζουν ότι ούτε η αξιωματική αντιπολίτευση μπορεί να κάνει περισσότερα πράγματα για να τους ανακουφίσει, στην κυβέρνηση –όποια κι αν είναι αυτή– χρεώνει την δύσκολη κατάσταση που βιώνει. Πρόκειται για το κλασικό φαινόμενο της αρνητικής ψήφου.

Και επειδή η ακρίβεια δεν είναι μπόρα που θα περάσει, ο χρόνος εκ των πραγμάτων δουλεύει κατά της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Αυτό αποτελεί ισχυρό κίνητρο για τον πρωθυπουργό να προκηρύξει πρόωρες εκλογές όσο γίνεται νωρίτερα για να μην αφήσει την πολιτική-εκλογική φθορά του κόμματός του να προσλάβει μεγάλες διαστάσεις και να απειλήσει το ευκρινές προβάδισμα που του δίνουν σήμερα οι δημοσκοπήσεις.

Το τί θα πράξει ο Μητσοτάκης θα εξαρτηθεί από το πως ο ίδιος διαβάζει την κατάσταση και πως ο ίδιος αντιλαμβάνεται το πολιτικό του συμφέρον. Άλλωστε, η οριστική απόφαση για πρόωρες εκλογές λαμβάνεται πάντα στο παρά πέντε. Μέχρι τότε στο τραπέζι υπάρχουν προτάσεις και σενάρια. Το ενδεχόμενο ο πρωθυπουργός να στήσει κάλπες τον Μάιο δεν είναι φρόνιμο να αποκλεισθεί.

Υπάρχει, βέβαια, και το σενάριο του φθινοπώρου. Το πλεονέκτημα του φθινοπώρου είναι ότι θα έχει μεσολαβήσει η σοβαρή οικονομική ένεση από τον τουρισμό. Αντιστοίχως, το μειονέκτημα είναι ότι η πλειονότητα του πληθυσμού που δεν συνδέεται με το κύκλωμα του τουρισμού θα έχει στριμωχτεί περαιτέρω από την ακρίβεια. Ένα δεύτερο δυνητικό μειονέκτημα είναι η αβεβαιότητα που υπάρχει πάντα το καλοκαίρι από το ενδεχόμενο μίας μεγάλης πυρκαγιάς, όπως συνέβη το περασμένο καλοκαίρι.

Από τον δικομματισμό στον τρικομματισμό

Όπως εξελίσσονται τα πράγματα, το ενδεχόμενο αυτοδυναμίας, η οποία αποτελεί τον δεδηλωμένο στόχο του Μητσοτάκη, είναι απίθανο. Ακόμα κι αν αλλάξει τον εκλογικό νόμο για να κατεβάσει κατά 2-3 μονάδες το όριο της αυτοδυναμίας και πάλι ο στόχος θα είναι δυσπρόσιτος. Μέχρι τώρα, η ΝΔ έχει άνετο προβάδισμα, επειδή την ευνοεί κατ’ αντιδιαστολή το γεγονός ότι έχει απέναντί της τον ΣΥΡΙΖΑ, που για ένα μεγάλο τμήμα και κεντρώων ψηφοφόρων είναι “μη επιλογή”.

Όταν, όμως, αρχίσει να κυριαρχεί το σύνδρομο της αρνητικής ψήφου, οι πολίτες ψηφίζουν με κριτήριο περισσότερο να φύγει η κυβέρνηση παρά συγκρίνοντας συμπολίτευση και αξιωματική αντιπολίτευση. Αυτή τη φορά, άλλωστε, υπάρχει για τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους και της ΝΔ, αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ, η επιλογή ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ. Η εκλογή νέου αρχηγού είχε τροφοδοτήσει μία δυναμική “επαναπατρισμού”, η οποία έχει τις προϋποθέσεις να προσλάβει μεγαλύτερες διαστάσεις.

Αν στις επόμενες εκλογές, που θα διεξαχθούν με απλή αναλογική, το ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ υπερβεί το 15%, δεν αποκλείεται καθόλου να οδηγηθούμε από τον παραδοσιακό δικομματισμό σ’ έναν ιδιότυπο τρικομματισμό, όπου οι διαφορές μεταξύ των τριών πλέον μεγάλων κομμάτων θα είναι σχετικά μικρές. Μία τέτοια εξέλιξη θα αλλάξει ριζικά το τοπίο στο πολιτικό σύστημα, επιβάλλοντας συμμαχικές κυβερνήσεις.

Κι αν –όπως αναμένεται– η ΝΔ δεν θα έχει αυτοδυναμία ούτε στις δεύτερες εκλογές με ενισχυμένη αναλογική, είναι δεδομένο ότι ο Μητσοτάκης θα απευθυνθεί στο ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ για τον σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης. Το πρόβλημα γι’ αυτόν είναι ότι ο Ανδρουλάκης φέρεται να έχει αποφασίσει πως σε περίπτωση που καταστεί αναγκαίος ο σχηματισμός κυβέρνησης με τη ΝΔ, θα θέσει όρο πρωθυπουργός να είναι τρίτο πρόσωπο κι όχι ο Μητσοτάκης. Ίσως αυτό να εξηγεί και την εμφανιζόμενη απροθυμία του σημερινού πρωθυπουργού να στήσει κάλπες τον Μάιο.