Η αλυσίδα κρίσεων σπάει τις ιδεολογικές γραμμές

Οι ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις θέτουν πλέον αμείλικτα ερωτήματα ως προς το αν στην παρούσα φάση έχει νόημα να συζητάμε περί “προοδευτικών οικονομικών πολιτικών”. Μπορεί η αντίθεση Αριστεράς–Δεξιάς να εξακολουθεί να έχει ισχυρό συμβολισμό και ουσιαστική βάση “διεκδίκησης” πολιτικών, καθώς η ανάγκη ανάδειξης συγκεκριμένων αρχών και φιλοσοφιών δεν έχει ξεπερασθεί.

Η συζήτηση, όμως, πρέπει να τοποθετηθεί σε νέα βάση με στόχευση την προσαρμογή στις “νέες δομές” του καπιταλισμού και τις “νέες διαχωριστικές” γραμμές που εκφράζει η νέα φιλοσοφία συντηρητικής διακυβέρνησης. Φιλοσοφία που τείνει –έστω και βραχυπρόθεσμα– να συμπεριλαμβάνει ένα νέα πλαίσιο κοινωνικής στήριξης, που μέχρι πρότινος φαινόταν αδιανόητο ότι θα αποτελούσε βάση του συντηρητικού πολιτικού ιδεολογήματος.

Για να μπορέσουμε να είμαστε ακριβείς στην πολιτική στόχευση της επόμενης δεκαετίας -που πιθανώς θα είναι επαναλαμβανόμενων κρίσεων- θα πρέπει να συμφωνήσουμε πως η ατζέντα της πολιτικής διαφοροποίησης έχει μετακινηθεί, καθώς οι προηγούμενοι όροι έχουν καταστεί διακύβευμα ιστορικής αναδρομής ή χρήσης από πολιτικούς, οι οποίοι είτε δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τις αλλαγές, είτε δεν έχουν τα εφόδια και την δυνατότητα να συμμετάσχουν στην διαμόρφωσή τους.

Γίνεται συζήτηση για τον μετασχηματισμό των πολιτικών διαφοροποίησης από την αντιπαράθεση νεοφιλελευθερισμού-σοσιαλδημοκρατίας, σε μία συζήτηση ως προς τον τρόπο διαχείρισης του κέρδους σε ένα περιβάλλον που γίνεται ολοένα και ποιο πολύπλοκο, με αφορμή τις συνεχιζόμενες κρίσεις. Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό, είναι πως αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω πρόσβασης σε ανοικτές πηγές και ισότιμη συνεργασία με στόχο την επίτευξη νέων μοντέλων ανάπτυξης, ισότιμη πρόσβαση στις χρηματοδοτήσεις, εποπτεία και έλεγχο των στρεβλώσεων του συστήματος και στήριξη του κοινωνικού ιστού.

Προκύπτει κατά συνέπεια, πως οι κρίσεις προκαλούν νέας μορφής αντιδράσεις και πολιτικές προσαρμογές. Όσο ο προοδευτικός χώρος παραμένει αγκυλωμένος με “παλαιάς κοπής” αντιδράσεις, τόσο το ιδεολόγημά του καθίσταται αναχρονιστικό. Όσο μετασχηματίζεται η προσέγγιση της συντηρητικής σκέψης και οικονομικής πολιτικής προς την κατεύθυνση προοδευτικών προτάσεων εξαιτίας των κρίσεων, τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος εκφυλισμού των υγιών διαχωριστικών γραμμών, μεταξύ προοδευτικής και συντηρητικής πολιτικής.

Νέες διεθνείς ιδεολογικές προκλήσεις

Οι εξελίξεις των αγορών και οι επακόλουθες κρίσεις από το 2007, επί της ουσίας οριοθέτησαν πλαίσια εκφυλισμού του πολιτικού αφηγήματος των προοδευτικών δυνάμεων. Ο νοούμενος ως προοδευτισμός, με την σημερινή του μορφή, ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει προς την κατεύθυνση συγκρότησης ευρύτερων ιδεολογικών μετώπων, αν δεν αναδείξει νέες καινοτόμες πολιτικές, αλλά και μεθοδολογία αντίδρασης και στόχευσης. Το μονοδιάστατο “ουμανιστικό” περίβλημα των προοδευτικών κομμάτων, σε μία κοινωνία που διαλύεται υπό την πίεση εξωγενών διεθνών παραγόντων πλέον, μόνον ως ένδειξη αδυναμίας διαμόρφωσης νέων πολιτικών μπορεί να θεωρηθεί.

Γενικόλογες τοποθετήσεις και αντιδράσεις απλουστευμένης αμφισβήτησης και ακραίας κινηματικής θεώρησης μόνον παθογένειες μπορεί να συντηρήσουν, χωρίς να δίνουν βάσει για προοδευτικές πολιτικές εξέλιξης. Αυτής της μορφής οι παθογένειες, και οι επικοινωνιακού χαρακτήρα αντιδράσεις, είναι αυτές ακριβώς που έχουν οδηγήσει σε μαρασμό την δυναμική προοδευτική σκέψη αναζήτησης λύσεων καθώς και προσέγγισης της έννοιας της ανάπτυξης και κοινωνικής αναμόρφωσης, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην χώρα μας.

Άλλωστε, η συντονισμένη διείσδυση των συντηρητικών κυβερνήσεων –όπως στην χώρα μας- στον χώρο του προοδευτικού Κέντρου και της Κεντροαριστεράς, με μοναδικό αφήγημα την αποτροπή επικράτησης ακραίων και ακροδεξιών πολιτικών –όπως πρόσφατα στην Γαλλία– επιβεβαιώνει αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο επικράτησης μίας διαδικασίας εκφυλισμού του προοδευτικού ιδεολογήματος.

Όσο όμως η πολιτική και φιλοσοφική διαπάλη στους προοδευτικούς χώρους εστιάζεται σε ονοματολογικές και μόνον προσεγγίσεις όπως “Κεντροαριστερά”, “Προοδευτικό Κέντρο”, “Σοσιαλδημοκρατία”, τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος αποξένωσης από τις πραγματικά προοδευτικές ανάγκες των πολιτών σήμερα. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός ότι η κρίση αναγκάζει την κυβέρνηση να προωθήσει πολιτικές στήριξης, που κάτω από άλλες συνθήκες θα αποτελούσαν την πολιτική πλατφόρμα προοδευτικών και μόνον δυνάμεων. 

Σύγχυση συντήρησης και προόδου

Η διαφορά, που τουλάχιστον σε αυτή την φάση παραμένει, είναι πως για μία συντηρητική φιλοσοφία ανάπτυξης η πολιτική “στήριξης” προς το κοινωνικό σύνολο σε όλες τις εκφάνσεις, παραμένει ως αναγκαία βραχυπρόθεσμη και μόνον εναλλακτική πολιτική, όχι βάση ενός δομημένου μακροπρόθεσμου πολιτικοοικονομικού αφηγήματος. Άλλωστε, ένα τέτοιο αφήγημα δεν θα μπορούσε να υποστηριχθεί από τις εξαγγελλόμενες πολιτικές ανάπτυξης, όπως το σχέδιο Πισσαρίδη και τον σχεδιασμό του Αναπτυξιακού Ταμείου. Η ενεργειακή κρίση, απλά καταδεικνύει την ανάγκη άμεσου επανασχεδιασμού, τόσο των δομών ανάπτυξης, όσο και ελέγχων της λειτουργίας των αγορών.

Ως προς αυτή την παράμετρο ο προοδευτικός χώρος έχει ακόμα την ευκαιρία να προτάξει ένα νέο αναπτυξιακό αφήγημα, σηματοδοτώντας την επανάκαμψή του στην ενεργό διεκδίκηση ουσιωδών πολιτικών. Η προοδευτική προσέγγιση θα πρέπει να αναδεικνύει στοιχεία νέου σχεδιασμού και προγραμματισμού καθώς και πρόληψης. Η στείρα αντίδραση λόγω πιθανής αδυναμίας αφηγήματος θα καθορίσει αρνητικά το μέλλον της χώρας, αλλά και του ρόλου των παραγωγικών προοδευτικών πολιτικών.

Ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, το ενεργειακό πρόβλημα, η κυριαρχία των καινοτόμων τεχνολογιών και η διασφάλιση ενός ικανοποιητικού μέλλοντος των νέων στην χώρα, ενώ κατά το πρόσφατο παρελθόν αποτελούσαν την βάση προοδευτικών πολιτικών προτάσεων, σήμερα καθίστανται οικουμενικά αιτήματα. Αποτέλεσμα αυτής της μετάλλαξης εν μέσω κρίσεων, είναι το προοδευτικό αφήγημα να πρέπει να εστιάσει στα μέτρα υλοποίησης των πολιτικών αυτών με σαφή καινοτόμα προσέγγιση και σαφείς διαφοροποιήσεις από το “οικουμενικό” πλέον αφήγημα.

Αναζητούνται καινοτόμες πολιτικές, εντελώς διαφορετικής στόχευσης με αυτές που ακολουθούνται σήμερα, με γνώμονα την πρόληψη από πιθανές διαλυτικές συνέπειες οικονομικών δεδομένων του μέλλοντος εν αναμονή συνεχών κρίσεων, που πιθανώς θα φέρουν την χώρα πάλι κοντά σε περιβάλλοντα στενότερης “επιτήρησης”. Μέσα από μία νέα φιλοσοφία “διαχείρισης” είναι εφικτό να αναδειχθεί και ο βαθμός της προοδευτικότητας στο ορατό μέλλον. Σε αντίθετη περίπτωση ο εκφυλισμός του προοδευτικού ιδεολογήματος είναι πολύ κοντά.