Η αντισυστημική ψήφος, ή τα μικρά κόμματα ήρθαν για να μείνουν

Αυτά μέχρι τον εκλογικό σεισμό του 2023, με την χώρα να βρίσκεται επί της ουσίας χωρίς αξιωματική αντιπολίτευση, γεγονός που αποτελεί χρυσή ευκαιρία για τα μικρά κόμματα. Με βάση τις δημοσκοπήσεις, άνοδο γνωρίζει το ΚΚΕ (αποτελεί σταθερά του μεταπολιτευτικού συστήματος), ενώ η Πλεύση Ελευθερίας και η Νίκη δείχνουν ότι θα επιβιώσουν και στην Ευρωβουλή. Δεν αποκλείεται εκπροσώπηση να αποκτήσει και το κόμμα Λοβέρδου, που καταγράφει μία δημοσκοπική δυναμική, προσελκύοντας δυσαρεστημένους ψηφοφόρους και από το ΠΑΣΟΚ και από τη ΝΔ.

Η Ελληνική Λύση είναι διαφορετική περίπτωση, καθώς γνωρίζει ευρεία δημοσκοπική άνοδο, υπερβαίνοντας ακόμα και το 10%. Υπενθυμίζουμε πως στις εκλογές του 2023 εξασφάλισε το 4,44%, όταν δημοσκοπήσεις το έδειχναν να μένει εκτός Βουλής. Δεν είναι τυχαίο ότι τους τελευταίους μήνες η Ελληνική Λύση δέχεται συστηματικές επιθέσεις από ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ. Σ’ αυτούς αυτές τις ημέρες προστέθηκε και η επίσημη Εκκλησία.

Η δήλωση του Αρχιεπισκόπου «δεν θα κάνουμε αυτό που θα μας πει ο Βελόπουλος, ούτε οποιοσδήποτε πολιτικός» προκλήθηκε από την “φιλική” προτροπή του αρχηγού της Ελληνικής Λύσης να μην παρευρεθούν στις εκκλησίες υπουργοί και κυβερνητικοί βουλευτές που ψήφισαν το νομοσχέδιο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, για να μην προπηλακιστούν από πιστούς!

Δεν μπορώ να προβλέψω αν οι τελευταίες εξελίξεις με την απαγόρευση της καθόδου των Σπαρτιατών στις ευρωεκλογές και το πρωτοφανές επεισόδιο με τον ξυλοδαρμό βουλευτή του Βελόπουλου από τον (προερχόμενο από τους Σπαρτιάτες) ανεξάρτητο βουλευτή Φλώρο, λειτουργούν ενισχυτικά ή όχι για την Ελληνική Λύση. Ας σημειωθεί ότι πέραν του ανταγωνισμού της Ελληνικής Λύσης με τη Νίκη, στο κάδρο έχει προστεθεί και το κόμμα της Λατινοπούλου που στις δημοσκοπήσεις καταγράφει ποσοστό της τάξης του 1,8%. Είναι, επίσης, άγνωστο εάν ο Κασιδιάρης θα δώσει γραμμή στους οπαδούς του να ψηφίσουν κάποιο άλλο κόμμα, δεδομένου ότι –όπως απεδείχθη στην περίπτωση των Σπαρτιατών (4,68%)– μπορεί να κατευθύνει ένα σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος.

Τα “τέκνα” των Μνημονίων

Υπενθυμίζουμε ότι μετά την περίοδο διαμόρφωσής του (1974-77), το πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης έχει διέλθει καμπές και έχει υποστεί κλυδωνισμούς, αλλά κεντρικό χαρακτηριστικό του ήταν ο λεγόμενος δικομματισμός. Για την ακρίβεια επρόκειτο για διπολισμό, δεδομένου πως πάντα υπήρχαν οι “μικροί παίκτες”. Όλες οι κατά καιρούς προσπάθειες ανατροπής του δικομματισμού από τα μέσα είχαν κακό τέλος.

Η ΔΗΑΝΑ του Στεφανόπουλου στη δεκαετία 1980, η Πολιτική Άνοιξη του Σαμαρά και το ΔΗΚΚΙ του Τσοβόλα στη δεκαετία 1990 ξεκίνησαν με επιτυχία, αλλά ακολούθησαν φθίνουσα πορεία και έσβησαν. Μετά από κάποιο χρόνο, οι δύο μεγάλες παρατάξεις επανασυσπειρώνονταν κι απορροφούσαν τα αποσχισθέντα τμήματά τους. Εξαίρεση αποτελούσαν το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός (μετέπειτα ΣΥΡΙΖΑ). Αυτά ήταν παγιωμένα ιδεολογικά-πολιτικά ρεύματα που λειτουργούσαν ως κόμματα διαμαρτυρίας, συμπληρώνοντας το κυρίαρχο δίπολο κεντροαριστερά-κεντροδεξιά (τότε ΠΑΣΟΚ-ΝΔ).

Οι τεκτονικές αλλαγές που προκάλεσαν στο εκλογικό σώμα τα Μνημόνια γέννησαν το Ποτάμι του Θεοδωράκη, την Ένωση Κεντρώων του Λεβέντη και βεβαίως τους ΑΝΕΛ του Καμμένου. Επίσης, μετέτρεψαν τη Χρυσή Αυγή του Μιχαλολιάκου από μία απολύτως περιθωριακή οργάνωση σε τρίτο κόμμα. Το Ποτάμι και η Ένωση Κεντρώων αποδείχθηκαν βραχύβια κόμματα. Βραχύβιος αποδείχθηκε και ο ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη –ήταν η πρώτη προσπάθεια για αυτόνομη πολιτικοκομματική συγκρότηση της Ακροδεξιάς– κυρίως λόγω της συμμετοχής του στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Την ίδια περίοδο στον χώρο της Ακροδεξιάς αναδύθηκε η Χρυσή Αυγή. Μπορεί η δικαστική δίωξη, η δίκη και καταδίκη να την διέλυσαν, αλλά όπως προέκυψε από το ανέλπιστο ποσοστό των Σπαρτιατών το 2023 (4,68%) –ακριβώς χάρη στην στήριξη από τον φυλακισμένο Κασιδιάρη– φαίνεται να έχει παγιωθεί ένα ακροδεξιό ρεύμα.

Η Νέα Δεξιά

Όπως συμβαίνει σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, αναπτύσσεται και στην Ελλάδα το ρεύμα της λεγόμενης Νέας Δεξιάς, η οποία έχει διαχωριστεί από την παραδοσιακή Δεξιά, η οποία ως ΝΔ έχει μεταλλαχθεί σε “φιλελέ Κεντροδεξιά”. Αρχικά η οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό και τα εθνικά θέματα λειτούργησαν σαν καταλύτες για να συγκροτηθεί το αυτόνομο αντισυστημικό ρεύμα της Νέας Δεξιάς στην κοινωνία. Στην πορεία, η πολιτική Μητσοτάκη –με κορυφαίο παράδειγμα τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και σε συνδυασμό με την θηριώδη ακρίβεια και την αυξανόμενη εγκληματικότητα– τείνει να παγιώσει αυτό το αντισυστημικό ρεύμα στα δεξιά της ΝΔ.

Ως κύριος πολιτικός-κομματικός εκφραστής του –όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις– καθιερώνεται η Ελληνική Λύση, η οποία, όπως προανέφερα, σημειώνει εντυπωσιακή άνοδο. Επιβιώνει ανέτως, όμως, και η υπερσυντηρητική Νίκη, η οποία στηρίζεται σε ένα μάλλον ευσταθές δίκτυο στη βάση της εκκλησιαστικής δομής. Σε άλλες εποχές οι ψηφοφόροι της θα ήταν προσδεδεμένοι στη ΝΔ, αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει. Αυτό φαίνεται και από το κόμμα της Λατινοπούλου, το οποίο είναι δημιούργημα κυρίως των κοινωνικών δικτύων.

Όλο αυτός ο χώρος θα αποκτούσε ακόμα και πλειοψηφική δυναμική εάν ο Σαμαράς είχε κάνει το άλμα, συμπαρασύροντας το σημαντικό κόμματι των ψηφοφόρων της ΝΔ, οι οποίοι ιδεολογικά ανήκουν στη Νέα Δεξιά, αλλά παραμένουν εγκλωβισμένοι στο κόμμα του Μητσοτάκη παρότι διαφωνούν με την πολιτική του. Μία προσωπικότητα όπως ο πρώην πρωθυπουργός θα προσέδιδε άλλη πολιτική σοβαρότητα, συγκρότηση και εμβέλεια σ’ αυτό το ρεύμα.

ΑΝΕΛ και ΠΑΣΟΚ

Να θυμίσουμε πως πολιτικό γέννημα της κρίσης ήταν και οι ΑΝΕΛ. Η είσοδός τους στην πολιτική σκηνή ήταν εντυπωσιακή το 2012, αλλά στη συνέχεια ακολούθησε την ίδια φθίνουσα πορεία. Επιβίωσε στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, αλλά συνετρίβη το 2019. Πιθανότατα τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά γι’ αυτό το κόμμα, εάν ο Καμμένος, πριν υπογραφεί η Συμφωνία των Πρεσπών, είχε ξεκαθαρίσει πως θα έριχνε την κυβέρνηση Τσίπρα αν αυτή επέμενε να την υπογράψει.

Μία τέτοια θέση ή θα υποχρέωνε τον ΣΥΡΙΖΑ να κάνει πίσω, ή θα οδηγούσε σε πτώση της κυβέρνησης, ή ο πρωθυπουργός θα έβρισκε πρόθυμους βουλευτές για να δημιουργήσει μία νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Σε κάθε περίπτωση, οι ΑΝΕΛ θα αναδεικνύονταν όχι μόνο σε αυτόνομη πολιτική δύναμη, αλλά και σε σημείο αναφοράς για τους ψηφοφόρους που ήταν εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αρκετοί εξ αυτών, μάλιστα, κατά πάσα πιθανότητα θα επιβράβευαν τον Καμμένο και το κόμμα του στις εκλογές. Για την ακρίβεια, θα αντέστρεφαν τη φθίνουσα πορεία του. Ο Καμμένος, όμως, δεν το τόλμησε, με αποτέλεσμα να το πληρώσει. Όφειλε να γνωρίζει ότι στην πολιτική το timing είναι καθοριστικός παράγοντας…

Το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ δεν είναι ευκαιριακό προσωποπαγές κόμμα. Πατάει στην παράδοση του μεγάλου ΠΑΣΟΚ και ως εκ τούτου είναι εκλογικά ανθεκτικό, κατακτώντας μάλιστα το πολύτιμο διψήφιο ποσοστό στις εκλογές του 2023. Δημιούργησε αρχικά, μάλιστα, τις προϋποθέσεις για την κατάκτηση και της δεύτερης θέσης, κάτι που –με βάση πάντα τις δημοσκοπήσεις– φαίνεται να μην καταφέρνει, ένεκα της πολιτικής ανεπάρκειας της ηγεσίας του και εν μέρει ένεκα του επικοινωνιακού “οδοστρωτήρα” του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ.

Το βασικό πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ είναι ότι θυμίζει πολιτικό Ιανό. Η μία πτέρυγά του κοιτάζει προς τη ΝΔ και η άλλη, η αντιδεξιά, προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Το μεγάλο ΠΑΣΟΚ ασκούσε κεντρομόλες δυνάμεις και προς τα δεξιά και προς τα αριστερά του. Στο μικρό ΠΑΣΟΚ εκδηλώνονται φυγόκεντρες δυνάμεις: Είναι χαρακτηριστική η απήχηση του κόμματος Λοβέρδου, που οι δημοσκοπήσεις του δίνουν σοβαρές ελπίδες να εκλέξει ευρωβουλευτή. Φαίνεται να προσελκύει ένα ποσοστό κεντροδεξιών ψηφοφόρων της ΝΔ, οι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι με τον Μητσοτάκη και πιθανώς θα κατευθύνονταν στο ΠΑΣΟΚ.

Στον χώρο της Αριστεράς το 2015 ανεδύθη το κόμμα του Βαρουφάκη, το οποίο το 2019 κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή, όχι όμως και το 2023, λόγω και του ανταγωνισμού από την Πλεύση Ελευθερίας, η οποία φαίνεται ότι θα επιβιώσει στην Ευρωβουλή και χάρη στις τελευταίες αντισυστημικές εμφανίσεις της Ζωής Κωνσταντοπούλου, που θύμισαν το παρελθόν της. Το συμπέρασμα είναι ότι ο κανόνας της μεταπολίτευσης (χαμηλό προσδόκιμο ζωής των μικρών κομμάτων) εν μέρει διαψεύδεται. Κι αυτό αφορά τα αντισυστημικά κόμματα, στα δεξιά και αριστερά του πολιτικού φάσματος. Μένει να δούμε αν οι ευρωεκλογές θα αποτελέσουν το έναυσμα για περαιτέρω αναδιαμόρφωση του πολιτικού χάρτη, όπως συμβαίνει σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.