Η χρυσοφόρος “περιστρεφόμενη πόρτα” – Από την πολιτική στις μεγάλες εταιρείες

Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού, όπως και η οικονομία. Η Goldman Sachs που έχει κερδίσει το προσωνύμιο “η τράπεζα που κυβερνάει τον κόσμο” και άλλα πιστωτικά ιδρύματα και εταιρείες επιρροής συχνά πυκνά ενθαρρύνουν τα στελέχη τους να λοξοδρομήσουν προς την πολιτική. Ο Εμμανουέλ Μακρόν πριν εκλεγεί πρόεδρος της Γαλλίας είχε κάνει επιτυχημένη καριέρα ως στέλεχος στον κλάδο των επενδύσεων της τράπεζας Rothschild.

Και το αντίστροφο, όμως, δεν είναι σπάνιο. Οι Γάλλοι έχουν υιοθετήσει τον χαρακτηρισμό “περιστρεφόμενη πόρτα” για να περιγράψουν την μετακίνηση μεταξύ επιχειρήσεων και πολιτικής. Το λένε παντουφλάζ. Όρος που υποδηλώνει την προσοδοφόρα μεταπήδηση, χάρη στο σφιχταγκάλιασμα, στελεχών από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα και αντίστροφα. Τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι δύο πρωτοκλασάτα ονόματα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής που ανακοινώθηκε ότι μεταπηδούν στον ιδιωτικό τομέα.

Κουρτς και Φιγιόν! Ο Σεμπάστιαν Κουρτς, πραγματοποίησε μία εκπληκτική σε ταχύτητα πολιτική άνοδο, αναδεικνυόμενος σε καγκελάριο της Αυστρίας σε πολύ μικρή ηλικία. Μετά από σκάνδαλο, το “παιδί-θαύμα” εγκατέλειψε τα κοινά προς όφελος μίας χρυσοφόρας καριέρας στον ιδιωτικό τομέα με όπλο του το γεγονός ότι διακρίθηκε στην πολιτική σκηνή της χώρας του από τα 24 του χρόνια.

Το γεγονός ότι δεν είχε εγκαταλείψει από τη γέννησή του το προάστιο Μέιντλινγκ της Βιέννης δεν τον απέτρεψε από το να μετακομίσει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, συγκεκριμένα στη Σίλικον Βάλεϊ. Δέκα χρόνια στην πολιτική, ένα σκάνδαλο δωροδοκίας και η αποπομπή ως συνέπεια, τον οδήγησαν σε επαναπροσδιορισμό και αλλαγή πλεύσης. Ο πρώην καγκελάριος της Αυστρίας πρόκειται να εργαστεί ως διευθυντικό στέλεχος σε αμερικανική εταιρεία.

Ο Φιγιόν κοίταξε προς ανατολάς

Η εφημερίδα Österreich αναφέρει ότι ήδη έχει υπογράψει συμβόλαιο, ενώ η Kronen-Zeitung κάνει λόγο για διευθυντική θέση σε πασίγνωστη εταιρεία της Σίλικον Βάλεϊ, στο Σαν Φρανσίσκο. Σε αντίθεση με την προσοδοφόρα αμερικανική αγκαλιά των ΗΠΑ, ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Φρανσουά Φιγιόν κινήθηκε προς ανατολάς. Εντάχθηκε στο διοικητικό συμβούλιο του ρωσικού κολοσσού πετροχημικών Sibur, ενός ομίλου πετρελαίου που ανήκει εξ ολοκλήρου στο ρωσικό κράτος.

Η προσφορά έγινε με διάταγμα της ρωσικής κυβέρνησης, υπογεγραμμένο από τον πρωθυπουργό. Ο συντηρητικός Γάλλος πολιτικός είχε θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2017, μετά από σχεδόν πενταετή θητεία στην πρωθυπουργία επί προεδρίας Νικολά Σαρκοζί, αλλά το κατεστημένο είχε “κάψει” πολιτικά την υποψηφιότητά του, προβάλλοντας –η αλήθεια είναι– γελοία σκάνδαλα. Έτσι είδε και αποείδε και εντάχθηκε στη ρωσική εταιρεία ως “ανεξάρτητος διευθυντής” στις 17 Δεκεμβρίου.

Λίγες εβδομάδες νωρίτερα είχε παραστεί στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, ενώ είχε επίσης χαρακτηρίσει τις κυρώσεις της ΕΕ στη Ρωσία για την κρίση με την Ουκρανία «ανόητες και παράνομες». Ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος που παραδόθηκε στη ρωσική γοητεία! Γενικά, οι ΗΠΑ και η Ρωσία αποτελούν τα συνήθη χρυσοφόρα “καταφύγια” των συνταξιούχων της πολιτικής. Ο αριθμός πρώην Ευρωπαίων πολιτικών που εργάζονται για ρωσικές εταιρείες ενέργειας αυξάνεται διαρκώς.

Η περίπτωση Σρέντερ

Η λίστα περιλαμβάνει πρώην αρχηγούς κυβερνήσεων και μέλη υπουργικών συμβουλίων. Στις Βρυξέλλες κυκλοφορεί και ένα παρατσούκλι για όλους αυτούς: “Influencers του Πούτιν στην Ευρώπη’. Έτσι τιτλοφορήθηκε και το σχετικό δημοσίευμα της γαλλικής Le Figaro. Κορυφαία περίπτωση είναι ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ. Μετά την ήττα του στις εκλογές του 2005 είχε μεταπηδήσει στον ιδιωτικό τομέα.

Είχε, μάλιστα, απαντήσει στους επικριτές του ότι «οι πολιτικοί πρέπει να έχουν και οικονομικές δεξιότητες, τις οποίες και χρησιμοποιεί». Σήμερα, είναι επικεφαλής του διοικητικού συμβουλίου του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Rosneft, ενώ στενές είναι οι σχέσεις του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Για τις θέσεις που έχει καταλάβει μετά την ολοκλήρωση της πολιτικής του σταδιοδρομίας έχουν λεχθεί πολλά. Όλες είναι στον χώρο της ενέργειας και συνδέονται ευθέως ή εμμέσως με τα γερμανικά οικονομικά συμφέροντα.

Ο Σρέντερ είναι πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου των εταιρειών που διαχειρίζονται τους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream 1 και Nord Stream 2, καθώς επίσης –όπως προαναφέραμε– και της ρωσικής πετρελαϊκής Rosneft. Το 2017 έγινε γνωστό ότι η αμοιβή του ξεπερνούσε τα 600.000 δολάρια ετησίως. Σε εκδήλωση στο Βερολίνο ο ίδιος έχει δηλώσει ότι η Ρωσία είναι σημαντική για τη Γερμανία τόσο ως αγορά όσο και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής.

Είχε εμφανιστεί και στη Βουλή ως ειδικός σύμβουλος για τον Nord Stream 2, γεγονός που είχε προκαλέσει πολλά σχόλια στη γερμανική κοινή γνώμη. Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές που έχουν περάσει μαζί οικογενειακά στη Μόσχα οι Σρέντερ και Πούτιν, τα γέλια που έχουν μοιραστεί στην παραλία του Σότσι, το στεφάνι που έχουν καταθέσει στον τάφο του Γερμανού φιλόσοφου Καντ στο Καλίνινγκραντ ήταν απλά το κερασάκι.

Η ειδική σχέση Γερμανίας-Ρωσίας

Η σταδιοδρομία του Σρέντερ είναι ασυνήθιστη, αλλά όχι μοναδική μεταξύ Γερμανών πολιτικών. Ο πρώην πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) και πρωθυπουργός της Πολιτείας του Βραδεμβούργου Ματίας Πλατζεκ είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Όταν λόγοι υγείας τον ανάγκασαν να συνταξιοδοτηθεί το 2013, διορίστηκε επικεφαλής του γερμανο-ρωσικού Φόρουμ, ρητός στόχος του οποίου είναι να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Ο 62χρονος έχει επικρίνει τις γερμανικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και σε μια περίπτωση μάλιστα είπε ότι η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία από την Ουκρανία πρέπει να «ρυθμιστεί εκ των υστέρων από το διεθνές δίκαιο». Αυτές οι περιπτώσεις δεν είναι περιπτώσεις “προδοτών”. Μία πολύ ισχυρή μερίδα της γερμανικής αστικής τάξης (πολιτικών και επιχειρηματιών) πιστεύει ότι οι σχέσεις Βερολίνου-Μόσχας πρέπει να είναι στενές, λόγω της συμπληρωματικότητας των δύο οικονομιών.

Οι Γερμανοί έχουν ανάγκη την ρωσική ενέργεια και τη ρωσική αγορά για να πουλάνε τα προϊόντα τους, ενώ οι Ρώσοι έχουν ανάγκη τη γερμανική αγορά για να πουλάνε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά και για να έχουν έναν ισχυρό παίκτη στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο οποίος έχει συμφέρον να μην αφήσει τις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία να εκτραπούν σε συγκρουσιακές καταστάσεις.

Η Γερμανία είχε παραδοσιακά δύο ισχυρές ομάδες που υποστήριζαν τους ρωσο-γερμανικούς επιχειρηματικούς δεσμούς, αλλά αυτές συγχωνεύτηκαν σε ένα μεγαθήριο λόμπι με ένα κατάλληλα μακρύ όνομα: Το Eastern Committee-Eastern European Association of the German Economy είναι ένας γιγαντιαίος οργανισμός που λειτουργεί ως λόμπι προς την προαναφερθείσα κατεύθυνση. Δεκάδες πρώην υπουργοί και βουλευτές έχουν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο εργαστεί γι’ αυτόν τον οργανισμό.

Από πολιτικοί… “λομπίστες”

Το Κρεμλίνο δεν ψάχνει υποτακτικούς. Ψάχνει συμμάχους και τους αλιεύει στα ύδατα όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και της Αυστρίας. Ενδεικτικό είναι και το παράδειγμα του Βόλφγκανγκ Σίσελ, ο οποίος ήταν καγκελάριος της Αυστρίας από το 2000 μέχρι το 2007. Πλέον, κερδίζει εκατομμύρια ετησίως ως μέλος διοικητικών συμβουλίων και ως σύμβουλος σε ενεργειακές εταιρείες ρωσικών συμφερόντων.

Όταν η πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας Κάριν Κνάισλ είχε προσκαλέσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο γάμο της είχε γίνει είδηση. Όταν, όμως, εκείνος είχε αποδεχθεί την πρόσκληση και της χάρισε και έναν χορό, η επίμαχη στιγμή αποτυπώθηκε από κάμερες και κατέκλυσε τα παγκόσμια Μίντια. Η Κνάισλ αποχώρησε από το υπουργείο Εξωτερικών το 2019 και συμμετέχει τακτικά ως σχολιάστρια στις εκπομπές του ρωσικού ειδησεογραφικού δικτύου Russia Today.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, έγινε γνωστό ότι έλαβε θέση στο διοικητικό συμβούλιο του ρωσικού πετρελαϊκού κολοσσού Rosneft. Ένας από τους σημαντικότερους “λομπίστες” της Gazprom είναι και ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας Πάαβο Λίπονεν. Ο Λίπονεν ίδρυσε μία συμβουλευτική εταιρεία με τον τίτλο Cosmopolis, η οποία εμφανίζει κάθε χρόνο κερδοφορία πολλών εκατομμυρίων. Μοναδικός της πελάτης είναι ρωσικές εταιρείες ενέργειας.

Είναι αρκετοί οι Φινλανδοί πολιτικοί που εμφανίζονται πρόθυμοι να παρέχουν διάφορες υπηρεσίες για ρωσικές εταιρείες με αντάλλαγμα φυσικά εντυπωσιακό οικονομικό όφελος. Το ενεργειακό μεγαθήριο Gazprom φλέρταρε πιεστικά και με τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας και πρώην πρόεδρο της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι. Του είχε προτείνει να γίνει ο επικεφαλής του αγωγού South Stream. Λέγεται ότι ο ετήσιος μισθός του θα έφτανε τα δύο εκατομμύρια.

Πολλά τα παραδείγματα

Εκείνος, όμως, τελικά είχε αρνηθεί. Δεν συνέβη το ίδιο με τον Πορτογάλο πρώην πρόεδρο της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο οποίος αμέσως μετά την ολοκλήρωση της θητείας του εκεί πραγματοποίησε μετεγγραφή στην τράπεζα των τραπεζών, την Goldman Sachs. Ανέλαβε μη εκτελεστικός πρόεδρος των διεθνών δραστηριοτήτων της, με άλλα λόγια λομπίστας πολυτελείας.

Ο πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας Κρίστιαν Βουλφ βρήκε καταφύγιο σε μία εταιρεία τουρκικής εταιρείας μόδας, την Yargici. Έγινε αντιπρόσωπος μιας τουρκικής εταιρείας κλωστοϋφαντουργίας και έκανε τα εγκαίνια του πρώτου υποκαταστήματός της στο Αμβούργο, ενώ άνοιξε και άλλα υποκαταστήματα στη Γερμανία. Να θυμίσουμε ότι ο συγκεκριμένος είχε βρεθεί αντιμέτωπος με κατηγορίες για διαφθορά. Τον είχαν κατηγορήσει ότι είχε μεσολαβήσει στη Siemens με σκοπό να χρηματοδοτήσει έργο του παραγωγού ταινιών Νταβίντ Γκρόνεβολντ.

Μία έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας αξιολόγησε τη σταδιοδρομία 512 πολιτικών από χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εγκατέλειψαν την πολιτική σκηνή τα τελευταία χρόνια. Διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς συνταξιούχους Επιτρόπους και το 30% των πρώην μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έπιασαν δουλειά σε εταιρείες ή σε οργανισμούς εγγεγραμμένους στα μητρώα της Ένωσης για τους λομπίστες.

Αυτή η κατάσταση δημιουργεί –σύμφωνα με την έκθεση– ένα αρνητικό προηγούμενο, καθώς ενθαρρύνει τους σημερινούς και τους μελλοντικούς ηγέτες να ακολουθήσουν πολιτικές υπέρ των μεγάλων εταιρειών, προκειμένου να εξασφαλίσουν μετά το πέρας της πολιτικής τους καριέρας καλά αμειβόμενες θέσεις. Στη Βρετανία, επίσης, οι πρώην πολιτικοί προσπαθούν να βολευτούν.

Βρετανοί στην “περιστρεφόμενη πόρτα”

Ο Τόνι Μπλερ σόκαρε τους πρώην ψηφοφόρους του όταν δέχτηκε θέση συμβούλου στην αμερικανική επενδυτική τράπεζα J. P. Morgan με ετήσιες αποδοχές της τάξεως των 2.500.000 στερλινών. Το 2011, μέσω της συμβουλευτικής εταιρείας την οποία δημιούργησε, ξεκίνησε συνεργασία με το καθεστώς του πλούσιου σε πετρέλαια Καζακστάν, όπου σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία «τα βασανιστήρια αποτελούν διαδεδομένη πρακτική».

Ο προκάτοχός του στην πρωθυπουργία Τζον Μέιτζορ συμβουλεύει την Credit Suisse. Ο Τζορτζ Όσμπορν, πρώην υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Κάμερον, εντάχθηκε φέτος στη Black Rock, μια αμερικανική επενδυτική εταιρεία. Η επαγγελματική αποκατάσταση του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον οδήγησε σε έρευνα. Το 2018 και δυο χρόνια μετά την παραίτησή του άρχισε να εργάζεται ως σύμβουλος στην τραπεζική εταιρεία Greensill Capital, του Αυστραλού Λεξ Γκρίνσιλ και πρώην οικονομικού συμβούλου του.

Οι Financial Times αποκάλυψαν ότι την πρώτη περίοδο της πανδημίας προσπάθησε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της –χρεοκοπημένης πλέον– εταιρείας Greensill σε ένα από τα προγράμματα ευνοϊκής δανειοδότησης της Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας και συγκεκριμένα στο πρόγραμμα Covid Corporate Financing Facility (CCFF). Η πρόσληψη πρώην βουλευτών, υπουργών, ακόμα και ηγετών ευρωπαϊκών κρατών έχει αναδειχθεί σε ιδιαίτερα προσοδοφόρα συναλλαγή.

Για τις εταιρείες, είτε ρωσικές, είτε αμερικανικές είναι πολύτιμο να έχουν ανθρώπους με επιρροή, γνωριμίες και επαφές με τις κυβερνήσεις και τους εποπτικούς μηχανισμούς της Ευρωπαϊκή Ένωσης. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν μπει για τα καλά στο παιχνίδι, προσφέροντας δυσθεώρητους μισθούς σε πρώην Ευρωπαίους αξιωματούχους, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο ρυθμιστή της νομοθεσίας επί των τεχνολογικών κολοσσών. Οπότε κι αυτοί ολοένα και περισσότερο εστιάζουν την προσοχή τους στις Βρυξέλλες, επιδιώκοντας να αποτρέψουν σε πρώιμα στάδια την επιβολή αυστηρότερων κανονισμών.