Η διαφορά του εθνικού ηγέτη από τον πολιτικό αρχηγό

Ο πολιτικός αρχηγός στην κοινοβουλευτική δημοκρατία καταξιώνεται όταν το κόμμα του οποίου ηγείται κερδίσει τις εκλογές και αναλάβει την εξουσία, αλλά την υστεροφημία κερδίζει με τα αποτελέσματα της διακυβέρνησής του. Και ασφαλώς το ήθος και την ακεραιότητά του. Εθνικός ηγέτης είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Δεν απαιτείται καν να έχει αναλάβει κάποιο τυπικό αξίωμα. Ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δεν ανέλαβαν τυπικά αξιώματα σε συνθήκες δημοκρατίας.

Πάντως είτε κατέχει είτε όχι κάποια θέση εξουσίας, ο εθνικός ηγέτης είναι προσωπικότητα που λειτουργεί ως πρότυπο για την κοινωνία του, που ενσαρκώνει την διαχρονική ταυτότητά της και τις αξίες της, που τις επιβεβαιώνει έμπρακτα, που είναι σε θέση να ενώσει, να εμπνεύσει και να προβάλλει όραμα για το μέλλον. Μέχρι σήμερα, ο Αντώνης Σαμαράς ήταν πολιτικός αρχηγός. Διέθετε όμως εξ αρχής εν σπέρματι τα στοιχεία του εθνικού ηγέτη. Διότι όταν νεώτατος το 1990 ανέλαβε το αξίωμα του υπουργού Εξωτερικών, δεν δίστασε να το εγκαταλείψει για λόγους αρχής δύο χρόνια μετά, και μάλιστα να ανατρέψει την κυβέρνηση της οποίας μετείχε, ταυτιζόμενος με την παλλαϊκή απαίτηση να μην παραδοθεί στον σκοπιανό ψευδοαλυτρωτισμό το ιερό όνομα της Μακεδονίας. Σήμερα, που η ηγεσία των Σκοπίων δηλώνει ότι «το ζήτημα της Μακεδονίας του Αιγαίου παραμένει ανοιχτό», η τότε στάση του Σαμαρά έχει πλήρως δικαιωθεί.

Η ίδρυση το 1993 της Πολιτικής Άνοιξης, ενός υπερβατικού ανανεωτικού σχήματος με στελέχη από το Κέντρο και την Αριστερά, έδειξε επίσης ότι ο Σαμαράς ήταν σε θέση να υπερβεί τις διαχωριστικές γραμμές και να ανοίξει έναν νέο δρόμο πέρα από την τριτοκοσμική μανιχαϊστική διχοτόμηση της πολιτικής ζωής. Το εκλογικό σώμα όμως παρέμεινε προσκολλημένο στα οικεία και δεν τον ακολούθησε. Ο κομματικός διχασμός παρέμεινε κυρίαρχος. Το εντυπωσιακό, όμως, που έδειξε την αντοχή και επιμονή του, είναι ότι ο Σαμαράς μέσα σε μία δεκαετία (το 2009) κατέκτησε με συντριπτική λαϊκή πλειοψηφία την ηγεσία της ΝΔ. Το οποίο σημαίνει ότι η κομματική βάση της κεντροδεξιάς αναγνώρισε εκ των υστέρων την ορθότητα της σύγκρουσής του με την τότε κομματική ηγεσία το 1993.

Ο Σαμαράς ως Πρωθυπουργός

Το διάστημα 2012-2015, ο Σαμαράς, ως πρωθυπουργός, ηγήθηκε τρικομματικής κυβερνήσεως, εγκλωβισμένος στις συμπληγάδες των μνημονίων, κληρονομώντας το βάρος των ολέθριων αλλά πλέον τότε αμετάκλητων αποφάσεων των κυβερνήσεων Γιώργου Παπανδρέου και Λουκά Παπαδήμου. Προσπάθησε να διαχειριστεί μη διαχειρίσιμες καταστάσεις, ενώ ταυτόχρονα οι “εταίροι και δανειστές” τον υπονόμευαν ανοιχτά λόγω των αντιστάσεών του στις παράλογες αξιώσεις της τρόικας και είχαν ήδη προσανατολιστεί προς τον ανερχόμενο “αστέρα” του ΣΥΡΙΖΑ. Έχασε τις εκλογές του 2015 και αποχώρησε από την ηγεσία της ΝΔ, στηρίζοντας ως διάδοχό του τον σημερινό πρωθυπουργό ως εκπρόσωπο της νέας γενιάς.

Παρακολούθησε μετά το 2019 με εμφανή αμηχανία και απογοήτευση την πορεία της κυβέρνησης της ΝΔ, η οποία παραβίασε όλες τις ιδεολογικές αξίες επί των οποίων είχε θεμελιωθεί η μεταπολιτευτική Κεντροδεξιά αλλά και τις κυρίαρχες αξίες της ελληνικής κοινωνίας. Μετά από ένα σημείο, σε δύο εμβληματικές ομιλίες του στο Πολεμικό Μουσείο (μαζί με τον Κώστα Καραμανλή) και σε δύο εξίσου εμβληματικές ομιλίες του στην Βουλή, ήρθε σε μετωπική αντιπαράθεση με την κυβέρνηση της ΝΔ, εκφράζοντας τα αυτονόητα της ελληνικής κοινωνίας, που αγανακτισμένη έβλεπε να κατεδαφίζονται τα οντολογικά της θεμέλια. Με αποτέλεσμα το απαράδεκτο γεγονός της διαγραφής του, η οποία όμως τον απελευθέρωσε πολιτικά και τον κατέστησε πόλο έλξης μίας ευρείας κοινωνικής πλειοψηφίας, που αναζητά λύση στο αδιέξοδο.

Μέχρις αυτό το σημείο, ο Σαμαράς κινήθηκε στο μήκος κύματος ενός πολιτικού αρχηγού με εθνικά χαρακτηριστικά, δηλαδή χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν μία παράταξη. Η Διακήρυξη των 91, που απευθυνόταν στο δίδυμο Σαμαρά-Καραμανλή ως επείγουσα λύση διακυβέρνησης σε μία χώρα που πλέον διέρχεται κρίση επιβίωσης, έδειξε ότι προς τον Σαμαρά προσανατολίζονται προσωπικότητες από όλον τον χώρο που κάποτε κάλυπταν τα δύο μεγάλα κόμματα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ.

Υπάρχει στην ιστορία ένα σημείο καμπής, το οποίο αλλάζει την μορφή ενός πολιτικού αρχηγού και τον καθιστά εθνικό ηγέτη, δηλαδή πρόσωπο αναφοράς όχι πλέον σε πολιτικό αλλά σε εθνικό επίπεδο. Αυτό το σημείο καμπής είναι μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης ή μία υπαρξιακή συνθήκη. Ο τρόπος που ο Αντώνης Σαμαράς αντιμετώπισε την δική του υπαρξιακή συνθήκη κατέδειξε όχι σε ρητορικό και θεωρητικό αλλά σε βιωματικό επίπεδο την Πίστη του, την Αξιοπρέπειά του, την εσωτερική του Δύναμη, την φιλοσοφική του Εγκαρτέρηση, το βάθος της Παιδείας του. Αυτά τα στοιχεία, σε περίοδο που η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε κατάσταση υπαρξιακού αποπροσανατολισμού, κενού αξιών και άδηλου μέλλοντος, λειτούργησαν –παρά την δραματική τους αφετηρία– ως πυξίδα για έναν λαό που αναζητά Ηγεσία. Με την αυθεντική, οντολογική έννοια του όρου.