Η Ειρήνη των Παρισίων και ο φόβος των Ευρωεκλογών

Καμπάνα κινδύνου για την άνοδο του λαϊκισμού και του εθνικισμού στην Ευρώπη χτύπησαν Μέρκελ και Μακρόν, στο φόρουμ για την Ειρήνη που πλαισίωσε τις εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από την λήξη του Ά Παγκοσμίου Πολέμου. Οι δύο ηγέτες, οι οποίοι εκπροσωπούν τα ισχυρότερα κέντρα εξουσίας στην ΕΕ, εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την έκταση του φαινομένου, έκαναν όμως πως δεν είδαν τις κύριες αιτίες του.

Την συζήτηση άνοιξε ο Γάλλος πρόεδρος, διερωτώμενος αν η φωτογραφία των 85 ηγετών που ενώθηκαν κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου θα ερμηνευτεί ως «το φωτεινό σύμβολο της διαρκούς ειρήνης» ή ως «το φωτογραφικό στιγμιότυπο των τελευταίων στιγμών της ενότητας, προτού ο κόσμος βυθιστεί σε μια νέα αταξία». Τόνισε βέβαια στην συνέχεια ότι «οι κοινωνίες έχουν αποσταθεροποιηθεί από κρίσεις» και ότι έχουμε γίνει «πιο εύθραυστοι από την αναβίωση των θλιβερών παθών, του εθνικισμού και του ρατσισμού», πριν επιδοθεί σε ένα ευχολόγιο για τις προσδοκίες του από την συνέχιση του φόρουμ.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η Άγγελα Μέρκελ, η οποία πήρε τον λόγο αμέσως μετά για να πει ότι το «ευρωπαϊκό σχέδιο για την ειρήνη», το οποίο δημιουργήθηκε μετά το 1945, απειλείται από την άνοδο του εθνικισμού και του λαϊκισμού. Η ίδια μάλιστα πρόσθεσε ότι η ειρήνη που έχουμε σήμερα «απέχει πολύ από το να είναι κάτι το δεδομένο» και προειδοποίησε για «έναν εθνικισμό με παρωπίδες», ο οποίος κερδίζει έδαφος στην Ευρώπη.

Η εύθραυστη ειρήνη

Πως όμως φτάσαμε σε αυτό το κύμα εθνικιστικών και «λαϊκιστικών» κινημάτων στην Ευρώπη; Ξύπνησαν ξαφνικά ένα πρωί οι Ευρωπαίοι και έγιναν εθνικιστές, βάζοντας «ακροδεξιούς» σε όλα σχεδόν τα κοινοβούλια, αλλά και στις κυβερνήσεις πολλών χωρών;

Μέρκελ και Μακρόν τάχθηκαν υπέρ μιας «πολυμερούς προσέγγισης» προκειμένου να προαχθεί η παγκόσμια ειρήνη. Απηύθυναν μάλιστα έκκληση γι αυτό, με την Μέρκελ να υποστηρίζει ότι οι περισσότερες από τις σημερινές προκλήσεις «δεν είναι δυνατόν να επιλυθούν μονάχα από ένα έθνος, αλλά από όλα μαζί».

Δεν είχε να αναφέρει όμως ούτε ένα παράδειγμα κοινής επίλυσης μιας κρίσης από τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Αλήθεια πόσο κοινή υπήρξε η ευρωπαϊκή προσέγγιση των δύο μεγαλύτερων κρίσεων που έπληξαν την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία;  Υπήρξε κοινή προσέγγιση στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης ή μήπως μοιράστηκαν το ίδιο βάρος τα κράτη της ΕΕ από την έξαρση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος;

 «Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον»

Μέρκελ και Μακρόν ανησυχούν για την άνοδο του λαϊκιστικού και  εθνικιστικού ρεύματος στην Ευρώπη και ζητούν κοινές δράσεις για την ανάσχεσή τους. Δεν θίγουν ωστόσο τα αίτια της δημιουργίας αυτού του ρεύματος, τα οποία δεν είναι άλλα από την πολιτική της λιτότητας που επέβαλαν η ίδια η Γερμανίδα καγκελάριος και ο Σόιμπλε. Την πολιτική δηλαδή ενός άκρατου νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος εξαπλώθηκε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1989 και έγινε ακόμη πιο σκληρός με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008.

Δεν λαμβάνουν επίσης υπόψη τους, ή δεν θέλουν να λάβουν, ότι όλες αυτές οι φυγόκεντρες τάσεις εκδηλώθηκαν και εξαιτίας του δημοκρατικού ελλείμματος στην λήψη αποφάσεων στην ΕΕ. Οι κλειστές πόρτες πίσω από τις οποίες λαμβάνονταν οι αποφάσεις για την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα, όπως είχαν επισημάνει Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ξεχάστηκαν. Ίσως επειδή πρέπει να παραμείνουν κλειστές μιας και ήρθε η σειρά της Ιταλίας.

Ξεχνούν επίσης την περίοδο που τα γερμανικά και, λιγότερο συχνά, άλλα ευρωπαϊκά  ΜΜΕ πότιζαν «ρατσιστικό φαρμάκι» τις ευρωπαϊκές  κοινωνίες, με συχνές αναφορές στους τεμπέληδες του νότου. Τότε δεν κινδύνευε από εθνικιστές και λαϊκιστές η Ενωμένη Ευρώπη γιατί αυτό εξυπηρετούσε την πολιτική της επιβολής των μνημονίων και της υποθήκευσης των χωρών της νότιας Ευρώπης στους τραπεζίτες του βορρά.

Ο πραγματικός φόβος

Οι φόβοι της Μέρκελ και του Μακρόν για την ειρήνη στην Ευρώπη δεν είναι παρά «προφάσεις εν αμαρτίαις». Και οι δύο γνωρίζουν πολύ καλά ότι αυτό που απειλείται δεν είναι η ευρωπαϊκή συνοχή, αλλά το ευρωπαϊκό κατεστημένο που υπηρετούν. Και αυτό γιατί βλέπουν πλέον ότι ο κίνδυνος να γεμίσει σε μερικούς μήνες η Ευρωβουλή από Σαλβίνι και Ντι Μάιο είναι κάτι παραπάνω από ορατός.

Την αλλαγή την αισθάνονται, άλλωστε, πρωτίστως οι ίδιοι. Η Μέρκελ μετά την σταδιακή αποδυνάμωσή της, τον τελευταίο χρόνο, εξαιτίας της οικονομικής και της μεταναστευτικής πολιτικής της, πήρε ήδη τον δρόμο της συνταξιοδότησης. Από την άλλη ο Μακρόν βλέπει τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι περίπου οι μισοί Γάλλοι έχουν μετανιώσει που δεν πήγαν την δεύτερη Κυριακή στις κάλπες να ψηφίσουν την Λεπέν.

Αυτή η στροφή δεν σημαίνει βέβαια ότι έγιναν ξαφνικά ακροδεξιοί και λαϊκιστές οι Γάλλοι και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι. Απλώς αποφάσισαν να μιλήσουν και να στείλουν το μήνυμα ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή κατάσταση στην Ευρώπη, με την νεοφιλελεύθερη επιδρομή στα εισοδήματα από την μια και τον εποικισμό της ηπείρου με παράτυπους μετανάστες από την άλλη.