Η έξοδος από τα Μνημόνια και η παγίδα “αργού θανάτου”

Μπορεί η Ελλάδα να βρίσκεται μερικούς μήνες πριν την έξοδο από τα Μνημόνια, μπορεί η σχέση της με το ευρωιερατείο να έχει εδώ και καιρό αλλάξει, αλλά η ίδια δεν έχει εξέλθει κατά τρόπο οριστικό από την παγίδα “αργού θανάτου”. Κι αυτό, παρότι η ελληνική κοινωνία έχει πληρώσει τα προηγούμενα οκτώ χρόνια βαρύτατο τίμημα.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι πλέον απομονωμένη, είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη για να ξεφύγει από την παγίδα και να μετατραπεί σε κανονική χώρα. Στην πραγματικότητα, το μίγμα οικονομικού εθνικισμού και πολιτικής αδιαλλαξίας που χαρακτηρίζει τη στάση του Βερολίνου μας υποχρεώνει να κρατάμε μικρό καλάθι. Το επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο νέος σοσιαλδημοκράτης υπουργός Οικονομικών Σολτς κινείται στα χνάρια του Σόιμπλε.

Η γερμανική αδιαλλαξία δυσκολεύει τις διαπραγματεύσεις και για το μεταμνημονιακό καθεστώς και για την εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Το κλίμα αβεβαιότητας που διαμορφώνεται επιδρά αρνητικά στην ήδη δυσχερή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Ταυτοχρόνως, όμως, υποσκάπτει και την πίστη των ευρωπαϊκών λαών στην ικανότητα της Ευρωζώνης να δίνει λύσεις σε ζωτικά προβλήματα των χωρών-μελών, αλλά και στο δικό της υπαρκτό πρόβλημα επιβίωσης.

Χαμηλή πτήση

Το Βερολίνο αναδεικνύεται σε εμπόδιο όχι μόνο στο ελληνικό ζήτημα, αλλά και σε ό,τι αφορά τις προτάσεις Μακρόν για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης. Είναι αληθές ότι ο Μάρτιν Σουλτς, ως συγκυριακός επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών, ύψωσε τη σημαία ενός εποικοδομητικού ευρωπαϊσμού. Όπως φάνηκε στη συνέχεια, όμως, οι Γερμανοί αρνούνται πεισματικά να εγκαταλείψουν τη δεσπόζουσα θέση που έχουν καταλάβει εντός του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, με αποτέλεσμα αντί για “ευρωπαϊκή Γερμανία” να μιλάμε σήμερα για “γερμανική Ευρώπη”.

Στην πραγματικότητα, η ΕΕ παλινδρομεί, ανίκανη να χαράξει σαφή πορεία για την παραγωγική αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με την εξέλιξή της. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το μέλλον της να παραμένει το κύριο θέμα στην ατζέντα. Παρά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων είναι αμφίβολο εάν μπορούν να ληφθούν δραστικές αποφάσεις, ικανές να προσδώσουν μία νέα δυναμική στο ενοποιητικό εγχείρημα. Οι συμφωνίες στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή το μόνο που εξασφαλίζουν είναι τη συνέχιση της χαμηλής πτήσης που συντηρεί την κρίση.

Οι συχνές διακηρύξεις ότι η Ευρώπη παραμένει ενωμένη και δυνατή δεν λύνουν από μόνες τους τα προβλήματα. Πολύ περισσότερο, που όπως φάνηκε και από την αδυναμία γεφύρωσης των διαφορών Μακρόν-Μέρκελ, δεν υπάρχει κινητήριος δύναμη στο ευρωιερατείο. Υπενθυμίζουμε πως στο Βερολίνο είχαν ζητωκραυγάσει για την εκλογή του Μακρόν, αλλά στη συνέχεια έμειναν στα καλά λόγια. Όπως προαναφέραμε, δεν κάνουν βήμα πίσω από τον οικονομικό εθνικισμό τους.

Μέτωπο εναντίον της λιτότητας

Κι αυτό παρά το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ιταλία, το οποίο κατέδειξε ότι ο άλλοτε πρωταγωνιστής στον ευρωπαϊσμό λαός είναι έντονα αρνητικός για την τροπή που έχει λάβει το ενοποιητικό εγχείρημα. Το ποιες πολιτικές δυνάμεις θα βρεθούν στο τιμόνι της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας στην ΕΕ θα παίξει σημαντικό ρόλο γενικά στη διαμόρφωση των νέων ευρωπαϊκών ισορροπιών και ειδικά στη συγκρότηση ενός μετώπου εναντίον της λιτότητας.

Υπενθυμίζουμε ότι από το 2016 είχαν γίνει προσπάθειες να συγκροτηθεί ένα τέτοιο μέτωπο από τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Ο τότε πρόεδρος Ολάντ είχε συγκυριακά συμπράξει, αλλά η πρωτοβουλία προσγειώθηκε σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από τις αρχικές προσδοκίες. Κι αυτό, επειδή το Παρίσι προτίμησε να χρησιμοποιήσει τον ευρωπαϊκό Νότο σαν μοχλό πίεσης για να ενισχύσει τη θέση του στο πλαίσιο της ειδικής σχέσης του με το Βερολίνο, παρά να ηγηθεί πραγματικά του ευρωπαϊκού Νότου.

Οι εκκλήσεις προς το Βερολίνο για χαλάρωση της λιτότητας κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσουν να μη βρίσκουν ανταπόκριση. Η Μέρκελ έδειξε κάποιες στιγμές σημάδια ευελιξίας, αλλά στην πορεία αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για τακτικές κινήσεις. Με άλλα λόγια, δεν είναι διατεθειμένη να αλλάξει γραμμή πλεύσης. Θα το πράξει μόνο εάν υποχρεωθεί. Και θα υποχρεωθεί μόνο εάν συνασπισθούν απέναντι το Παρίσι και η Ρώμη, γεγονός που θα συσπειρώσει πίσω από αυτό τον άξονα και αρκετές μικρότερες χώρες-μέλη.

Με άλλα λόγια, το κλειδί είναι η στάση του προέδρου Μακρόν. Το γεγονός ότι η γερμανική πλευρά ουσιαστικά απέρριψε τις προτάσεις του για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης είναι ένας λόγος που τον ωθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Από την άλλη πλευρά, όμως, είναι λάθος να υποτιμάται η πολιτική ισχύς που έχει εντός του γαλλικού συγκροτήματος εξουσίας το δόγμα ότι πρώτη προτεραιότητα για το Παρίσι είναι ο άξονας με το Βερολίνο.

Ενέσεις αισιοδοξίας

Εάν καθίστατο δυνατή η συγκρότηση ενός μετώπου εναντίον της λιτότητας, το ελληνικό πρόβλημα θα εντασσόταν σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο. Μία τέτοια εξέλιξη, ίσως, ήταν η αρχή για να ξεφύγει πραγματικά η Ελλάδα από την παγίδα “αργού θανάτου”, στην οποία την έχουν εγκλωβίσει. Όσο αυτό δεν γίνεται, η Αθήνα παραμένει εξαρτημένη από την πολιτική βούληση του ευρωιερατείου, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται σε αποφασιστικό βαθμό από την πολιτική βούληση του Βερολίνου.

Μέσα σ’ αυτή την τοξική ατμόσφαιρα, ο πρωθυπουργός κάνει ό,τι μπορεί για να περάσει στην εγχώρια κοινή γνώμη ότι η οικονομία σταθεροποιείται και εισέρχεται σε τροχιά ανάπτυξης. Και πως μετά την έξοδο από τα Μνημόνια η θετική πορεία θα επιταχυνθεί. Η καλλιέργεια θετικών προσδοκιών, όμως, προσκρούει στην υπαρκτή αβεβαιότητα για το μεταμνημονιακό καθεστώς, για την ελάφρυνση του χρέους και για τον χαρακτήρα της εποπτείας. Και βεβαίως προσκρούει στην εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν τα μικρομεσαία στρώματα.

Στο πλαίσιο αυτό, αλλά και για ουσιαστικούς λόγους, η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους προσλαμβάνει κρίσιμη οικονομική και πολιτική σημασία. Εάν πραγματοποιηθεί θα στείλει στις Αγορές και στους υποψήφιους επενδυτές το μήνυμα ότι η Ελλάδα γύρισε σελίδα και πως είναι η ώρα να κάνουν την κίνησή τους για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Η Ελλάδα, άλλωστε, είναι εδώ και καιρό χώρα φθηνών ευκαιριών.