Η Ελλάδα μπροστά στο 2020 – Αφηγήματα για απ’ έξω σωτηρία…

Το 2019 τελειώνει αφήνοντας πίσω του βαριές υποθήκες και ευδιάκριτες απειλές. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς σοφός, σε τρόπο ώστε «να αντιλαμβάνεται τα προσερχόμενα», στην διατύπωση του Καβάφη, για να ψυχανεμιστεί τα όσα ο νέος χρόνος κληρονομεί από τον παλιό για την Ελλάδα και τα όσα θα απαιτήσουν ξεκάθαρες θέσεις και στάσεις στους μήνες που έρχονται.

Μια ματιά στην πραγματική εικόνα της Ανατολικής Μεσογείου αποτυπώνει το σημείο όπου έχουμε φτάσει. Το “Μπαρμπαρός” και ο στολίσκος που το συνοδεύει βρίσκονται, χειμώνα καιρό, λίγα μόλις μίλια από τις νότιες ακτές της Κύπρου, ανάμεσα στην Αγία Νάπα και στη Λάρνακα και μεθοδικά απλώνουν τα καλώδια (πέντε μίλια μήκος) των σεισμικών ερευνών τους ανενόχλητα, συμπεριφερόμενοι σαν πραγματικοί οικοδεσπότες. Το “Φατίχ” συνεχίζει ανενόχλητα την δουλειά του λίγο πιο βόρεια.

Η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη είναι κοινό μυστικό και συζητιέται πλέον η αναβάθμισή της στο πλαίσιο του πρόσφατου μνημονίου. Α ναι! Παρ’ ολίγο να το ξεχάσω. Το μνημόνιο ετούτο είναι παράνομο και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Για το “έννομα” δεν ξέρω, πραγματικά όμως αποτελέσματα οπωσδήποτε παράγει. Εξάλλου η Τουρκία είναι ο καλύτερος πελάτης της ευρωπαϊκής Airbus S.A.S. μετέχοντας στην συμπαραγωγή των Α-400. Πρόκειται για “στρατηγικά” μεταγωγικά και σίγουρα δεν προορίζονται για μεταφορές εντός Τουρκίας.

Από την άλλη πλευρά η θεωρούμενη ως “πραγματικότητα” ελάχιστα συνάδει με το περιβάλλον. Το περί προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αφήγημα εξασφάλισε κάποιον πολιτικό χρόνο, αναγκαίο στην ατμόσφαιρα των εορτών. Όταν αυτό το αφήγημα άρχισε να ξεθωριάζει, τη θέση του πήρε το εξαιρετικά θριαμβευτικό αντίστοιχο περί Ήστμεντ (συγγνώμη EastMed).

Ο εξαγγελθείς υποθαλάσσιος αγωγός αποτελεί μάλλον ιστορική πρωτοτυπία: θα αποτυπωθεί σε πλήθος “επίσημα” κείμενα υπογραμμένα με όλες τις αναγκαίες στην περίσταση τυμπανοκρουσίες, πριν ακόμα εξεταστούν οι οικονομικές, τεχνικές και άλλες προδιαγραφές του έργου. Πριν ακόμα –αυτό κι αν είναι ασυνήθιστο– προσδιοριστούν με ακρίβεια οι ποσότητες αερίου που θα μεταφερθούν, στο μέλλον, διαμέσου αυτού. Το πιο πιθανό είναι ότι και ετούτη η αφήγηση έχει σκοπό να εξορκίσει τα πραγματικά προβλήματα που δημιουργεί σε γείτονες και τρίτους η ανάδειξη μιας επιθετικής περιφερειακής δύναμης στην περιοχή.

“Μεγάλη Ιδέα, μετά την Μεγάλη Ιδέα”

Τα παρ’ ημίν υπόλοιπα αφορούν τις “μακρές διάρκειες” της ελληνικής πολιτικής πρακτικής. Τα συνηθισμένα δηλαδή: η πολυαναμενόμενη επέμβαση των ΗΠΑ, η τυχόν αφύπνιση των ευρωπαϊκών δυνάμεων (πότε η Γαλλία, πότε η Ιταλία), η ανάκτηση της όποιας ναυτικής υπεροχής δια του θαύματος (πότε με τα Arleigh Burke, πότε με τις Bel@harra), ή η εμφάνιση του “Εν Τούτω Νίκα” στους ουρανούς. Μεταξύ μας, η τελευταία περίπτωση αρχίζει να φαίνεται ως η πλέον ρεαλιστική προοπτική, σε σχέση με τις υπόλοιπες!

Αυτές τις ημέρες της περισυλλογής διαβάζω την διδακτορική διατριβή του κ. Τραϊκόπουλου για την “Μεγάλη Ιδέα, μετά την Μεγάλη Ιδέα”. Μια πολύ καλή διατριβή που ελπίζω σύντομα να τη δούμε και τυπωμένη. Εκεί, στις μέρες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι εξόριστοι πολιτικοί, οι κύκλοι των αστών διανοουμένων, οι διαπλεκόμενοι άριστοι της άρχουσας τάξης, οραματίζονται και σχεδιάζουν την Ελλάδα που ονειρεύονται, που επιθυμούν, που σκοπεύουν να διεκδικήσουν μετά το τέλος του πολέμου, στην όποια συνδιάσκεψη της ειρήνης (αυτή που τελικά δεν έγινε).

Εάν είναι κάτι που χαρακτηρίζει τα μακροσκελή υπομνήματα και τις εκθέσεις που συγγράφουν όλοι αυτοί εκείνο τον καιρό, αυτό ήταν η στρατηγική αμηχανία τους. Κανείς από αυτούς δεν δείχνει ενθουσιασμένος με την Ελλάδα,όπως αυτή υπήρξε από το 1922 ως το 1941. Όλοι τους αναζητούν το κάτι άλλο. Οι πιο απίθανες ιδέες καταγράφονται στο χαρτί. Η στενή πρόσδεση με την Βρετανική Αυτοκρατορία είναι η πλέον συνήθης επιλογή και πρόταση.

Η Ελλάδα, θεωρούσαν, μπορεί να μεγαλώσει (ειδικά σε βάρος των γειτόνων και των ανατολικών) μόνο ως μέρος μιας ισχυρής, αποικιοκρατικής Αυτοκρατορίας: ως πιστός της εταίρος και σύμμαχος. Άλλοι πάλι (π.χ. Φίλιππος Δραγούμης) το βλέπουν διαφορετικά: το ζητούμενο, εκθέτουν, είναι η επάνοδος σε κάποιο σχήμα παρόμοιο με το οθωμανικό αντίστοιχο.

Η δημιουργία ενός ενιαίου κράτους με την Τουρκία μέσα, στην οποία ο Ελληνισμός θα διαπρέψει όπως και στα χρόνια των Οθωμανών διέπρεψε! Άλλοι πάλι επιθυμούν αποικίες. Η Λιβύη (ιταλική ως τότε) ήταν στην πρώτη σειρά. Εξάλλου, το δικαιολογούσαν, η Ελλάδα δεν μπορεί να αντέξει ένα “μη φιλικό” κράτος στα νότιά της, στις απέναντι ακτές της Μεσογείου. Πού να ήξεραν!

Διαχρονική στρατηγική αμηχανία

Αισθάνομαι πως όλα όσα γράφτηκαν 75 χρόνια νωρίτερα, αποτυπώνουν με επάρκεια την διαχρονική στρατηγική αμηχανία της ελληνικής άρχουσας τάξης. Μεγάλο τμήμα της προέρχεται από τους εκτός ελληνικών συνόρων Έλληνες ή καλύτερα, από τον εκτός ελληνικών συνόρων ακμάζοντα ελληνικό καπιταλισμό. Οι τελευταίοι, από τον 19ο αιώνα το βλέπουμε αυτό, ανταγωνίζονται (για να διευρύνω την ιδέα του Γιώργου Δερτιλή) την Ελλάδα (το Ελληνικό Κράτος).

Αυτοί είναι κοσμοπολίτες, στενά συνυφασμένοι με τις ισχυρές καπιταλιστικές μητροπόλεις και σχεδόν αδιάφοροι για την μικρή (για τα δικά τους μέτρα) Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό είτε την σκέφτονται Μεγάλη –πολύ μεγάλη, στα μέτρα των δικών τους οικονομικών μεγεθών– είτε την σκέφτονται ως μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής οντότητας, ερήμην των εθνικών προδιαγραφών.

Ο μόνος που σκέφτεται την πραγματική Ελλάδα, αυτή που υπάρχει, αυτή που χτίστηκε με το αίμα και τον ιδρώτα των ανθρώπων της, είναι ο λαός, οι Έλληνες. Έννοιες όπως ανεξαρτησία, κυριαρχία, ελευθερία, πατριωτισμός τελικά αφορούν μόνο αυτούς. Τα υπόλοιπα, όπως αποδεικνύουν τα γεγονότα, είναι απλά αυταπάτες.