Η Γαλλία στις κάλπες – Τα τρία κρίσιμα ερωτήματα

Για να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα τρία ερωτήματα είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε πώς επανασχεδιάζεται το πλαίσιο των συμμαχιών και των εκλογικών προγραμμάτων σε αυτήν την πολύ σύντομη προεκλογική εκστρατεία. Όλα αυτά υπό το πρίσμα του ιδιαίτερου εκλογικού συστήματος που ισχύει στη Γαλλία. Πριν προχωρήσουμε στις δικές μας απαντήσεις για τα ερωτήματα, ας σταθούμε στην ιδιαιτερότητα του ισχύοντος εκλογικού συστήματος στη Γαλλία.

Στο πλαίσιο του προεδρικού συστήματος που ισχύει στην Γαλλία, το σύστημα εκλογής βουλευτών δημιουργήθηκε με εμφανή στόχο να μην επιτρέψει την πρακτική σημασία ενός πολυπολικού κομματικού συστήματος, αλλά να το εντάξει ουσιαστικά σε ένα άκαμπτο διπολικό σχήμα. Το κλειδί αυτού του μηχανισμού βρίσκεται στο σύστημα των μονοεδρικών εκλογικών περιφερειών με διπλούς κύκλους. Η γαλλική Εθνοσυνέλευση εκλέγεται επομένως με ένα ισχυρά πλειοψηφικό σύστημα, στο οποίο θεωρητικά μια σχετική πλειοψηφία 30%, αλλά ικανή να φτάσει το 51% στον δεύτερο γύρο με συμμαχίες, θα μπορούσε να κερδίσει το 100% των εδρών.

Φυσικά αυτό είναι μόνο μια ακραία υπόθεση, αλλά για να καταλάβουμε πόσο δυσανάλογο (και επομένως αντιδημοκρατικό) είναι αυτό το σύστημα, αρκεί να πάρουμε το παράδειγμα του τι συνέβη στις βουλευτικές εκλογές του 2017. Η λίστα του Μακρόν εκείνη την εποχή (La République En Marche!) έλαβε το 53,4% των εδρών (308 από 577) με 28,2% των ψήφων στον πρώτο γύρο, ενώ το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν (τώρα Rassemblement National) είχε μόνο 8 έδρες με 13,2% των ψήφων. Ίδια ποινή και για τη La France Insoumise (Ανυπότακτη Γαλλία-Μελανσόν) η οποία με 11,0% των ψήφων κέρδισε μόλις 17 έδρες. Η εικόνα που προέκυψε από τις εκλογές του 2022 είναι λίγο λιγότερο δυσανάλογη. Ωστόσο, το παιχνίδι των συμμαχιών εξασφάλισε στη λίστα του Μακρόν (Ensemble) 244 έδρες με 25,7% των ψήφων. ενώ με ουσιαστικά τις ίδιες ψήφους (25,6%) η αριστερή συμμαχία Nupes συγκέντρωσε μόλις 127.

Το γαλλικό εκλογικό σύστημα

Γίνεται κατανοητό, ότι αυτό που έχει σημασία είναι η επικράτηση έστω και με μία ψήφο στις επιμέρους εκλογικές περιφέρειες, δεδομένου ότι η επικράτηση επιτυγχάνεται σχεδόν πάντα μόνο στον δεύτερο γύρο. Το 2022, για παράδειγμα, μόνο πέντε έδρες απονεμήθηκαν στον πρώτο γύρο, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες 572 που ανατέθηκαν στον δεύτερο γύρο. Εξ’ ου και η αποφασιστική σημασία των συμμαχιών.

Δεδομένου ότι βάσει νόμου όλοι οι υποψήφιοι που συγκέντρωσαν ποσοστό 12,5% των εγγεγραμμένων στην εκλογική περιφέρεια περνούν στον δεύτερο γύρο, θεωρητικά μπορεί να υπάρξει δεύτερος γύρος με δύο, τρεις ή τέσσερεις υποψηφίους. Στην πραγματικότητα, δεδομένης και της προοδευτικής μείωσης της συμμετοχής των ψηφοφόρων, το όριο του 12,5% των εγγεγραμμένων μελών ισοδυναμεί πλέον με ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό, αν υπολογιστεί με βάση τις ψήφους όσων προσήλθαν στις κάλπες. Το 2022, με προσέλευση ψηφοφόρων 47,5%, το ποσοστό αυτό ήταν κατά μέσο όρο 26,3% σε εθνική κλίμακα. Δεδομένης της διαφορετικής σημασίας των επόμενων εκλογών, είναι πιθανό αυτή τη φορά το ποσοστό των ψηφοφόρων να αυξηθεί, αλλά είναι απίθανο το όριο πρόσβασης στον δεύτερο γύρο να είναι μικρότερο από 20%.

Η παραίτηση, η οποία μπορεί να συνίσταται για παράδειγμα στην απόσυρση του τρίτου υποψηφίου υπέρ του πρώτου ή του δεύτερου, γίνεται έτσι όλο και πιο σπάνια, δεδομένου ότι γενικά ο δεύτερος γύρος διεξάγεται όλο και πιο συχνά μεταξύ δύο μόνο υποψηφίων. Εξ’ ου και η σημασία των συμμαχιών που έγιναν ήδη στον πρώτο γύρο. Συμπερασματικά: ο δεύτερος γύρος είναι καθοριστικός, αλλά οι συνασπισμοί που βρίσκονται ήδη στο γήπεδο από τον πρώτο είναι θεμελιώδεις.

Πολιτικοί συνασπισμοί στις εκλογές

Πως τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών επηρέασαν τα πολιτικά κόμματα εν όψη των εθνικών βουλευτικών εκλογών; Ας δούμε λίγο πιο συγκεκριμένα: Στα δεξιά είδαμε τη σαπουνόπερα μεταξύ της θείας Μαρίν Λεπέν και της ανιψιάς της Μαριόν Μαρεσάλ (Maréchal): Τελικά έγινε συμφωνία μεταξύ της Εθνικής Συσπείρωσης  (κόμμα της Μαρίν Λεπέν) και της Μαρεσάλ, αλλά με τίμημα τη ρήξη της τελευταίας με τη Reconquéte (στις ευρωεκλογές ο συνασπισμός συγκέντρωσε 5,5%) και με τον Eric Zemmour, ηγέτη αυτής της πιο παραδοσιακής και ξενοφοβικής πτέρυγας της γαλλικής Δεξιάς, υπερβολικά εξτρεμιστή ακόμη και για την Μαρίν Λεπέν. Ο Zemmour, καταγγέλλοντας την “επιστροφή της Μαρεσάλ στο μαντρί”, ανακοίνωσε στην τηλεόραση την αποβολή της από τη Reconquéte.

Στην παλιά Δεξιά Gaullist (τώρα Les Républicanes) η σύγκρουση ήταν ακόμη πιο σκληρή. Ενώ ο πρόεδρος Σιοτί (Ciotti) υπέγραψε γρήγορα συμφωνία με τη Λεπέν, η πλειοψηφία της ηγεσίας και των βουλευτών – που είναι υπέρ της υποστήριξης του Μακρόν – στράφηκαν εναντίον του και τον έδιωξαν από το κόμμα. Όπως σε όλες τις καλύτερες οικογένειες, η φιλική διαμάχη κατέληξε στο δικαστήριο, όπου οι δικαστές συμφώνησαν με τον Ciotti (ακυρώνοντας την αποβολή του). Το πώς αυτό το χάος μπορεί να μεταφραστεί σε συμμαχίες και ψήφους μένει να φανεί, αλλά η κρίση του Γκωλισμού είναι μόνο ένα επιφαινόμενο που μας λέει για τον συνεχιζόμενο σεισμό.

Αριστερά, η διάλυση της Εθνοσυνέλευσης που διατάχθηκε από τον Μακρόν συγκέντρωσε τα κομμάτια των “παλιών” Nupes, της Nouvelle Union populaire écologique et sociale, που γεννήθηκε το 2022 και καταργήθηκε πριν από λίγους μήνες επίσης, λόγω των διαφωνιών για το Παλαιστινιακό ζήτημα, η οποία είχε οδηγήσει τους Γάλλους Σοσιαλιστές να επιτεθούν στον Jean-Luc Mélenchon, επειδή δεν είχε καταδικάσει επαρκώς τη Χαμάς μετά τις 7 Οκτωβρίου. Ως γνωστόν ο Σιωνισμός είναι πολύ ισχυρή τάση στη γαλλική Αριστερά, αλλά είναι σαφές ότι η διάσπαση του Nupes ήταν αποτέλεσμα πολύ ευρύτερων αποκλίσεων.

Παρ’ όλα αυτά, η κίνηση του Μακρόν οδήγησε σε μια νέα ενότητα στα Αριστερά, αυτή τη φορά με το ακρωνύμιο του NFP (Noveau Front Populaire) με ένα σύμφωνο για το πρόγραμμα και τις εκλογικές περιφέρειες που υπογράφηκε στις 13 Ιουνίου από το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS), Η Ανυπότακτη Γαλλία (La France Insoumise -LFI), Πράσινους, Κομμουνιστικό Κόμμα (PCF) και άλλες μικρότερες ομάδες. Αυτή η συμμαχία χαρακτηρίζεται επίσης από συγκρούσεις και διαμάχες κάθε είδους, με ιδιαίτερη ένταση στις επιθέσεις της φιλελεύθερης δημοκρατικής συνιστώσας (PS αλλά όχι μόνο) κατά του LFI. Σε αυτή τη διαμάχη, προφανώς ξεχωρίζει η σύγκρουση για το ποιος θα έπρεπε να είναι ο αρχηγός της κυβέρνησης, με τους Σοσιαλιστές να αρχίζουν ακόμη και να ονειρεύονται την ιδέα να επαναφέρουν σε τροχιά τον “γνωστό” Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος έχει ήδη υποβάλει υποψηφιότητα για τη βουλευτική έδρα στην εκλογική περιφέρεια Corréze.

Η μοναξιά του μακρονικού σχηματισμού

Αν υπάρχει κάποια συμμαχία στα Δεξιά, όσο κουρελιασμένη κι αν είναι και αν γεννήθηκε ένας συνασπισμός στα Αριστερά, παρά την παρουσία εσωτερικών συγκρούσεων που μόνο στιγμιαία και μόνο εν μέρει υποχώρησαν, στο κέντρο ο μικρός μακρονικός σχηματισμός παραμένει σχεδόν σε τέλεια μοναξιά. Οι εκφραστές της απερχόμενης κυβέρνησης – τελευταίος ο πανίσχυρος υπουργός Οικονομίας Μπρούνο Λεμέρ – επιμένουν να καταπολεμούν τους αντιτιθέμενους εξτρεμισμούς, υποστηρίζοντας ότι «τόσο η Ακροδεξιά όσο και η άκρα Αριστερά θα οδηγούσαν άμεσα στη φτωχοποίηση των Γάλλων». Ένα πολύ ανόητο επιχείρημα, ειδικά από τη στιγμή που πολλοί έχουν πέσει στη φτώχεια ακριβώς με τον Μακρόν.

Αυτό το “κεντρώο” παιχνίδι, χαρακτηριστικό των νεοφιλελεύθερων ολιγαρχιών, έχει λειτουργήσει στο παρελθόν. Θα λειτουργήσει ακόμα και σήμερα; Οι δημοσκοπήσεις λένε όχι. Και το παράδοξο είναι ότι ο διπολικός μηχανισμός που προκαλείται από τη μονομελή διπλή μετατόπιση θα μπορούσε αυτή τη φορά να αντιστραφεί στο αντίθετό του. Αν στο παρελθόν παιζόταν πάντα κόντρα στους λεγόμενους “ακραίους”, αυτή τη φορά μάλλον θα είναι το μακρονικό κέντρο που θα συντριβεί.

Προσοχή! Στο αριστερό μέτωπο σίγουρα δεν λείπουν οι οπορτουνιστές που λένε ότι είναι ήδη έτοιμοι να υποστηρίξουν τους υποψηφίους του Μακρόν οπουδήποτε στο δεύτερο γύρο, αν βρεθούν αντιμέτωποι με τους υποψήφιους της Λεπέν. Πόσοι όμως Μακρονιστές θα πάνε στις δεύτερες εκλογές στις 7 Ιουλίου; Με βάση τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών λίγοι θα πάνε. Όμως ακόμα κι αυτοί οι λίγοι θα μπορούσαν να είναι αρκετοί για να κάνουν την κατάσταση ακυβέρνητη, αρνούμενοι την πλειοψηφία τόσο στη δεξιά, όσο και στην αριστερή.

Πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα βιώσουν οι Γάλλοι τις εκλογές. Εάν θεωρηθούν ως δημοψήφισμα για τον Πρόεδρο, είναι βέβαιο ότι ο Μακρόν θα υποκύψει. Αν, δυστυχώς, πετύχαινε το μικρό παιχνίδι της μετατροπής της ψήφου σε δημοψήφισμα για τη Λεπέν, τότε οι Μακρονικοί, αν και αποδεκατισμένοι, θα είχαν κάποιες πιθανότητες να παραμείνουν με κάποιο τρόπο στο παιχνίδι. Θα δούμε…

Προσεχώς πολιτική αστάθεια;

Υπό το φως των όσων έχουμε πει μέχρι τώρα, ο Μακρόν σίγουρα δεν θα κερδίσει και το παιχνίδι θα γίνει μεταξύ του αριστερού NFP και της Δεξιάς της Λεπέν. Αυτή είναι η πολύ εύκολη απάντηση στην πρώτη ερώτηση. Πρόβλεψη που επιβεβαιώθηκε και από τις δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα με έρευνα του Cluster17-Le Point, το Rassemblement National θα κυμανθεί από τις 195 στις 245 έδρες, το Αριστερό Μέτωπο από τις 190 στις 235, οι Μακρονιστές από τις 70 στις 100, ενώ οι ασταθείς Ρεπουμπλικάνοι θα έπαιρναν από 25 σε 35.

Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με αυτούς τους αριθμούς, δεδομένου ότι η νίκη και η ήττα θα παιχτούν με πολύ περιορισμένο περιθώριο σε πολλές εκλογικές περιφέρειες. Αν όμως αποδεικνύονταν έστω και ελάχιστα αξιόπιστοι, θα είχαμε ήδη την απάντηση στο δεύτερο ερώτημα, με την αδυναμία σχηματισμού σταθερής κυβέρνησης. Μάλιστα, για να επιτευχθεί η απόλυτη πλειοψηφία, χρειάζονται 289 έδρες, ένα όριο που δεν θα έφτανε η Δεξιά, ακόμη κι αν είχε το καλύτερο αναμενόμενο αποτέλεσμα (245) και στη συνέχεια παραδεχόταν την απίθανη προσθήκη και των 35 βουλευτών που προβλέπονται ως ανώτατο όριο για τους Γκωλιστές.

Σε αυτό το σημείο, θα έμενε μόνο η υπόθεση μιας κυβερνητικής συμμαχίας μεταξύ της Αριστεράς και των Μακρονιστών, πρόκειται για εξέλιξη που αποτελεί πειρασμό για τα κόμματα που καλύπτουν τον φιλελεύθερο δημοκρατικό χώρο του NFP (Σοσιαλιστές, Πράσινοι κλπ.). Θα ήταν όμως πραγματικά δυνατή αυτή η εξέλιξη; Μάλλον δύσκολα να συμβεί, δεδομένου ότι από τις 577 εκλογικές περιφέρειες η La France Insoumise κατέρχεται με υποψηφίους της σε 229 εκλογικές περιφέρειες, έναντι 175 για τους Σοσιαλιστές και 92 για τους Πράσινους.

Συνεπώς η πιθανότητα που προβάλλει ως κυρίαρχη είναι αυτή της αδυναμίας σχηματισμού σταθερής κυβερνητικής πλειοψηφίας. Αντιμέτωπος, όμως, με την ακυβερνησία ή τη συμβίωση με την Ακροδεξιά ή την Αριστερά είναι δύσκολο ο “μικρός Ναπολέων” να παραμείνει στα Ηλύσια για ακόμη τρία χρόνια, μέχρι το 2027; Δύσκολο έως πολύ δύσκολο…