Η Μόρια και πάλι στις φλόγες – Ένα βήμα πριν από το εφιαλτικό σενάριο

Η μίνι εξέγερση κυρίως Αφγανών που φιλοξενούνται στη Μόρια της Λέσβου, επιβεβαιώνει αυτό που έχουμε γράψει εδώ και πάρα πολύ καιρό και που είναι προφανές σε όποιον θέλει να δει: ο καταυλισμός είναι μία πυριτιδαποθήκη, η οποία μπορεί από ένα τυχαίο γεγονός να εκραγεί. Αυτό έχει ήδη επανειλημμένως συμβεί και συνέβη για μία ακόμα φορά αυτή τη φορά, επειδή κάποιοι μετανάστες θεώρησαν ότι η εξέταση της αίτησής τους για παροχή ασύλου καθυστερεί.

Κάθε φορά που λαμβάνουν χώρα επεισόδια για τους πιο διαφορετικούς λόγους, ο όχλος συνήθως καταστρέφει ό,τι βρει μπροστά του. Αυτή τη φορά, δεν κατέστρεψε εγκαταστάσεις εντός της δομής, αλλά έκαψαν γειτονικά κτήματα και προκάλεσαν ζημιές σε περιουσίες Ελλήνων. Στο παρελθόν την αφορμή για τα επεισόδια είχαν δώσει κυρίως συγκρούσεις μεταξύ μεταναστών, οι οποίες γρήγορα γενικεύονταν και μετατρέπονταν σε σύγκρουση των μεταναστών με την αστυνομία, η οποία επιχειρεί να αποκαταστήσει την τάξη.

Είναι σαφές ότι τα όρια έχουν ξεπερασθεί σε όλα τα επίπεδα. Όχι μόνο επειδή σε έναν καταυλισμό για 3.000 άτομα ζουν πολλαπλάσια, αλλά και επειδή το κλίμα είναι περισσότερο από εύφλεκτο. Αυτό που συμβαίνει τώρα στη Μόρια, άλλωστε, είναι ένας ακόμα κρίκος σε μία ήδη μακριά αλυσίδα. Ας σημειωθεί ότι εκτός από τη Λέσβο, επεισόδια έχουν λάβει χώρα στη Χίο, στη Σάμο και αλλού. Είναι προφανές ότι σ’ αυτή την αλυσίδα θα προστίθενται με την πάροδο του χρόνου ολοένα και περισσότεροι, αλλά και αιματηροί κρίκοι.

Η διόγκωση των ροών

Η διόγκωση της εισροής προσφύγων-μεταναστών τον τελευταίο καιρό αναπόφευκτα ανέβασε περαιτέρω το θερμόμετρο στους καταυλισμούς, που ήταν ήδη εδώ και καιρό στο κόκκινο. Οι αλλεπάλληλες μεταφορές αιτούντων άσυλο από τα νησιά στην ηπειρωτική Ελλάδα μόνο για λίγο βελτιώνουν την κατάσταση στα κέντρα, επειδή γρήγορα οι νέες μαζικές αφίξεις αναπαράγουν το πρόβλημα.

Το 2016, στη Σχολή Εθνικής Άμυνας είχε εξεταστεί σενάριο, σύμφωνα με το οποίο σε κάποιο κλειστό κέντρο σε νησί ξεσπούν συμπλοκές μεταξύ εθνικών ομάδων με πέντε τραυματίες. Οι κλεισμένοι στο κέντρο πρόσφυγες-μετανάστες σπάζουν την περίφραξη και ξεχύνονται σαν όχλος στο νησί, λεηλατώντας. Οι ντόπιοι αντιδρούν με κάθε διαθέσιμο μέσο, γεγονός που μετατρέπει τις ενδομεταναστευτικές συγκρούσεις σε συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και προσφύγων-μεταναστών.

Προς το παρόν δεν είμαστε εκεί, αλλά αυτό που συνέβη στη Μόρια και στη συνέχεια η μαζική εισβολή κυρίως Αφγανών στη Μυτιλήνη είναι ένα βήμα πριν. Υπενθυμίζουμε ότι όταν οι κατά κανόνα παράνομοι μετανάστες επιχείρησαν να εισέλθουν στο χωριό Μόρια, οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν για να τους εμποδίσουν και να προστατεύσουν το χωριό και τις περιουσίες τους.

Με άλλα λόγια, αυτό που απεφεύχθη αυτή τη φορά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα αποφευχθεί την επόμενη ή τη μεθεπόμενη. Αστυνομικές πηγές που έχουν εικόνα της κατάστασης υποστηρίζουν πως είναι ζήτημα χρόνου, επειδή είναι πιθανόν τα ΜΑΤ να μην μπορούν να αποκαταστήσουν την τάξη, ειδικά εάν οι ταραχές γενικευθούν και επεκταθούν. Πρόκειται για το σενάριο που οι αρμόδιοι παράγοντες ξορκίζουν. Θα έπρεπε, όμως, να προετοιμάζονται για να το διαχειρισθούν. Ακόμα κι αν δεν είναι αναπόφευκτο, είναι σίγουρα πολύ πιθανό. Το απέδειξαν τα γεγονότα αυτών των ημερών.

Πριν και τώρα

Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να απαντήσουμε σε μία εύλογη απορία: Τα προηγούμενα χρόνια, είχαν εισέλθει παρανόμως στην Ελλάδα εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών από την Ασία και την Αφρική. Και τότε είχαν εκδηλωθεί κοινωνικές παρενέργειες, αλλά δεν υπήρχε η κατάσταση που υπάρχει σήμερα με τους καταυλισμούς και τις αιματηρές συμπλοκές.

Πριν το 2015, οι μετανάστες που εισέρχονταν παρανόμως στην Ελλάδα, μετά την κράτησή τους σε κλειστά κέντρα (εάν περνούσαν από εκεί), έρχονταν στην Αθήνα. Εδώ δικτυώνονταν κατά κανόνα με τα υπάρχοντα κυκλώματα ομοεθνών τους. Αυτά τους εξασφάλιζαν χώρο για να κοιμούνται, φαγητό και κάποιου είδους εργασία. Με τον τρόπο αυτό το πρόβλημα κρυβόταν κάτω από το χαλί.

Εάν τους δινόταν η δυνατότητα να φύγουν προς τις πλουσιότερες χώρες της βόρειας Ευρώπης έφευγαν. Εάν όχι, παρέμεναν εδώ και περισσότερο ή λιγότερο βολεύονταν. Η Ελλάδα, άλλωστε, ειδικά πριν την κρίση, είχε ευκαιρίες για φθηνή εργασία. Δεν ισχύει το ίδιο με τους πρόσφυγες-μετανάστες που εγκλωβίσθηκαν στην Ελλάδα όταν έκλεισε ο βαλκανικός διάδρομος. Αυτοί χρησιμοποίησαν την Ελλάδα αποκλειστικά ως χώρα διέλευσης: από τα μικρασιατικά παράλια στα ελληνικά νησιά, από τα ελληνικά νησιά στον Πειραιά, από τον Πειραιά στην Ειδομένη και μετά γραμμή για την κεντρική Ευρώπη.

Ψυχολογία εγκλωβισμένου

Στο σύνολό τους, οι νεοεγκλωβισμένοι δεν θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα. Ακόμα και μετά το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου παρέμειναν κατά κανόνα προσηλωμένοι στον στόχο τους: να μεταβούν στη Γερμανία και σε άλλες πλούσιες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά. Σ’ αυτό παίζουν αποφασιστικό ρόλο τρεις παράγοντες:

• Πρώτον, είδαν όσους πήραν τον ίδιο δρόμο πριν από αυτούς να έχουν σήμερα εγκατασταθεί στη βόρειο Ευρώπη. Συχνά έχουν συγγενείς που τους περιμένουν εκεί.
• Δεύτερον, τους δίνει ελπίδες ότι σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια το προσφυγικό-μεταναστευτικό κύμα μετά το 2015 έχει συγκεντρώσει τους προβολείς της διεθνούς δημοσιότητας.
• Τρίτον, οι ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) και οι κάθε είδους εγχώριοι και αλλοδαποί “αλληλέγγυοι” που κινούνται γύρω από τους πρόσφυγες-μετανάστες κατά κανόνα τροφοδοτούν την ελπίδα και συχνά τους εξωθούν και σε συλλογικές διαμαρτυρίες, οι οποίες καταλήγουν σε επεισόδια. Ο ακτιβισμός στο μεταναστευτικό, άλλωστε έχει μετατραπεί σε επαγγελματική ύλη που αποφέρει γενναιόδωρα εισοδήματα.

Οργή και βία στη Μόρια

Πολλοί πρόσφυγες-μετανάστες είχαν παραμυθιαστεί από τους Τούρκους διακινητές ότι, με την είσοδό τους στην ΕΕ, θα απολάμβαναν επιδομάτων που θα τους εξασφάλιζαν άνετη ζωή. Αυτό που ζουν ισοδυναμεί με ανώμαλη προσγείωση. Ο μεγάλος αριθμός φιλοξενουμένων και οι κατά κανόνα άθλιες συνθήκες τροφοδοτούν την οργή και τη βία. Οι εθνοτικές συμπλοκές προσλαμβάνουν διαστάσεις. Οι κλοπές και οι σεξουαλικές επιθέσεις, ακόμα και σε ανήλικους, είναι συχνό φαινόμενο.

Από ένα χρονικό σημείο και πέρα σχηματίσθηκαν συμμορίες οπλισμένες με μαχαίρια. Είναι ενδεικτικό πως, μόλις πέσει το σκοτάδι, οι εργαζόμενοι στις ΜΚΟ και κάθε είδους εθελοντές κατά κανόνα φεύγουν. Φοβούνται για την προσωπική ασφάλειά τους. Παρ’ όλα αυτά, ελάχιστα περιστατικά βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Πάγια πρακτική των ΜΚΟ είναι να μην δημοσιοποιούν πληροφορίες οι οποίες δημιουργούν αρνητική εικόνα για τους πρόσφυγες-μετανάστες, που είναι οι “πελάτες” τους.

Το επιχείρημά τους είναι ότι, εάν δημοσιοποιούνται επιθετικές συμπεριφορές και κάθε είδους παράνομες και βίαιες πράξεις, εντείνεται η ανησυχία της κοινής γνώμης και τροφοδοτείται η ξενοφοβία και ο ρατσισμός. Σ’ αυτό το κλίμα της ιδιότυπης “ομερτά” έχουν κατά κανόνα προσαρμοσθεί και οι υπεύθυνοι των κέντρων για να μην αντιμετωπίσουν προβλήματα. Η αστυνόμευση, άλλωστε, εντός των κέντρων είναι υποτυπώδης.

Διάχυση και εκτός κέντρων

Αρχικά, η ελληνική κοινωνία κατά κανόνα επέδειξε μια ηθική και υλική αλληλεγγύη στους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες-μετανάστες, παρά την οξύτατη οικονομική κρίση που η ίδια βιώνει. Ο εγκλωβισμός, όμως, ενός πλήθους έχει προ πολλού αρχίσει να προκαλεί κοινωνικές παρενέργειες. Τα κρούσματα κάθε είδους βίας, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν παρέμειναν εντός των κέντρων. Ήταν αναπόφευκτο κάποια στιγμή να αρχίσουν να βγαίνουν και εκτός.

Αυτό έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει και τα γεγονότα των προηγούμενων ημερών είναι η αναμφισβήτητη απόδειξη. Όσο περισσότερο προκύπτουν προβλήματα δημόσιας ασφάλειας, τόσο οι Έλληνες θα βιώνουν την προσφυγική-μεταναστευτική κρίση όχι ως ανθρωπιστικό πρόβλημα, όπως το αντιμετώπισαν αρχικά, αλλά ως απειλή για τη δική τους ασφάλεια και για τη δική τους περιουσία. Είναι τα ίδια τα γεγονότα που έχουν προκαλέσει αυτή τη στροφή.

Εάν ο Έλληνας νοιώθει ανασφάλεια, δεν πρόκειται ούτε να αποδεχθεί τον πρόσφυγα και τον μετανάστη, ούτε να σεβασθεί τα όποια δικαιώματά του. Η διάχυση της ανασφάλειας οδηγεί αναπόφευκτα σε μια παλινδρόμηση της κοινής γνώμης προς ξενοφοβικές συμπεριφορές, οι οποίες δεν αποκλείεται, εάν ξεπεραστούν κάποια όρια, να προσλάβουν και αμυντικό-επιθετικό χαρακτήρα. Όσοι τότε θα σπεύσουν να κουνήσουν το δάκτυλο και να μιλήσουν για ρατσισμό, ας αναλογισθούν τι κάνουν σήμερα. Στην πραγματικότητα, είναι η δική τους στάση και κυρίως η στάση της Πολιτείας που στρώνει τον δρόμο…