Η πανδημία ως ευκαιρία – Οι ιδεοληψίες του “Έλληνα Τσώρτσιλ”

Παλαιότερα ο Αλέξης Τσίπρας απειλούσε ότι θα καταργήσει τα μνημόνια με έναν νόμο και ένα άρθρο, αλλά τελικά ήταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης που κατάργησε το μισό Σύνταγμα με ένα διάγγελμα και μία Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, ούτε καν νόμο. Το επιχείρημα έναντι όσων διατηρούν αυξημένες δημοκρατικές ευαισθησίες και θεωρούν ότι παρόμοιες πρακτικές προκαλούν μιθριδατισμό στο κοινωνικό σώμα που γίνεται δεκτικό για παρόμοιες παραβιάσεις στο εγγύς μέλλον.

Αυτή τη φορά με επίκληση της οικονομικής κρίσης που ανάλογα με το βάθος της και την χρονική διάρκεια μπορεί να εξελιχθεί σε ανθρωπιστική, είναι ότι διερχόμαστε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης που απαιτούν και ανάλογα μέτρα. Το θέμα, λένε, είναι ότι χρειάζονται μέτρα προστασίας του κοινωνικού συνόλου από τους ανεύθυνους που είτε δεν θέλουν, είτε δεν μπορούν να αυτοπειθαρχήσουν.

Από την άλλη είναι εμφανές ότι οι πολιτικοί σχεδιασμοί της κυβέρνησης δεν περιορίζονται στην διαχείριση της κρίσης. Αντίθετα ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντιμετωπίζει τις κρίσεις σαν ευκαιρίες για να χτίσει το προσωπικό προφίλ του ηγέτη -κάτι μεταξύ Έλληνα Τσώρτσιλ και Ελευθερίου Βενιζέλου- και να βγει πολιτικά κυρίαρχος την επόμενη μέρα, ώστε να συνεχίσει να εφαρμόζει απρόσκοπτα την νεοφιλελεύθερη πολιτική του.

Άλλωστε κατά τον Carl Shmitt πολιτικά κυρίαρχος είναι εκείνος που έχει την δυνατότητα να αποφασίζει την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Χαρακτηριστικό των προθέσεών του είναι ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν συγκάλεσε την Βουλή, όσο ακόμη λειτουργούσε, για να ανακοινώσει τις αποφάσεις του για την αντιμετώπιση της επιδημίας. Δεν συγκάλεσε ούτε καν Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών υπό την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, είτε δια ζώσης, είτε με τηλεδιάσκεψη, κινήσεις που δεν θα αναιρούσαν την έλλειψη νομιμότητας των μέτρων που πήρε.

Όμως θα προσέδιδαν πολιτική νομιμοποίηση στις αποφάσεις του, θα έκαναν συμμέτοχο τον πολιτικό κόσμο και θα συνέβαλλαν στην ευρύτερη συναίνεση της κοινωνίας. Ούτε καν το υπουργικό του συμβούλιο δεν συγκάλεσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πριν βάλλει την δημοκρατία στον γύψο. Η μόνη συνεδρίαση που έγινε ήταν για να προβάλλει τις μέχρι τότε αποφάσεις του και να διαφημίσει τον ρόλο του επιτελικού κράτους.

Στο πλαίσιο αυτό για την διαχείριση της κρίσης δεν βασίζεται στους αρμόδιους υπουργούς του, όπως ο Βασίλης Κικίλιας που ήταν εξαφανισμένος για μία εβδομάδα, ο Μιχάλης Χρυσοχοίδης και ο Τάκης Θεοδωρικάκος, αλλά σε δύο πρόσωπα που επέλεξε ad hoc, τον Σωτήρη Τσιόδρα -με θετικό αποτύπωμα μέχρι τώρα- και τον Νίκο Χαρδαλιά, που εμφανίζεται σε ρόλο χωροφύλακα. Επιπλέον η Βουλή έχει αναστείλει στην ουσία τις λειτουργίες της, ενώ θα μπορούσε να οργανώσει κάποιες από αυτές, αν όχι και την ολομέλεια με τηλεδιασκέψεις.

Αποτυχίες και συγκάλυψη

Ο πρωθυπουργός εκμεταλλεύεται επικοινωνιακά τις κρίσεις, με την βοήθεια του θηριώδους μηχανισμού των φιλικών και ενσωματωμένων ΜΜΕ, για να καλύψει τα λάθη και τις αποτυχίες του πρώτου οκταμήνου της πολιτικής του. Πρώτα αξιοποίησε στο έπακρο την απαράδεκτη ασύμμετρη απειλή του Ερντογάν στον Έβρο, για να συγκαλύψει την αποτυχία του στο προσφυγικό και στα ελληνοτουρκικά.

Η σωστή και άμεση αντίδραση στην προσπάθεια παραβίασης των ελληνικών συνόρων, κάλυψε τα λάθη και τις παλινωδίες οκτώ μηνών που είχαν φέρει τα νησιά στα πρόθυρα εξέγερσης και την ηπειρωτική Ελλάδα να αντιδρά έντονα. Ακόμη κι έτσι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δέχθηκε, έναντι 700 εκατομμυρίων ευρώ, να κρατήσει το σύνολο των προσφύγων και μεταναστών στην χώρα.

Δεν αξιοποίησε τις προκλήσεις Ερντογάν για να ζητήσει Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ και να θέσει συνολικά και σε κορυφαίο επίπεδο το ζήτημα της Τουρκίας, για να μην διαταραχθούν οι σχέσεις των ευρωπαϊκών χωρών, κυρίως της Γερμανίας και της Ολλανδίας, με την Άγκυρα. Το αποτέλεσμα είναι ότι, παρά την επιτυχία στην αντιμετώπιση της απειλής στα σύνορα, τα βασικά προβλήματα του μεταναστευτικού και της τουρκικής προκλητικότητας τα έχει μπροστά του.

Η πανδημία ως ευκαιρία

Ως ευκαιρία αντιμετωπίζει ο πρωθυπουργός και την πανδημία για να καλύψει, αυτή την φορά, την αποτυχία της οικονομικής του πολιτικής το πρώτο οκτάμηνο της διακυβέρνησης του. Το ανησυχητικό είναι ότι, πριν υπάρξει η παραμικρή υποψία κορονοϊού, στο τελευταίο τρίμηνο του 2019 η οικονομία είχε εμφανίσει κάμψη. Επίσης, και το πρώτο δίμηνο του 2020 -πάλι προ κορονοϊού- ο κρατικός προϋπολογισμός εμφάνισε πρωτογενές έλλειμμα 383 εκατομμύρια ευρώ, έναντι πλεονάσματος 832 εκατομμύρια ευρώ πέρυσι. Είναι βέβαιο ότι οι κύριοι Σταϊκούρας και Σκυλακάκης θα έχουν πολλές εξηγήσεις, που όμως δεν αναιρούν την πραγματικότητα.

Εν ολίγοις το μοντέλο του Μητσοτάκη στην οικονομία, μεταρρυθμίσεις για προσέλκυση επενδύσεων που θα φέρουν ανάπτυξη, είχε αποτύχει και πριν ενσκήψει η επιδημία. Παρότι από τους πρώτους μήνες διακήρυξε στις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ και στην Κίνα το μεταρρυθμιστικό του πλαίσιο, επενδύσεις δεν ήλθαν. Αντίθετα η ιδεοληπτική του πολιτική (με το κόψιμο των επιδομάτων των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων που μέχρι τότε ενίσχυαν άμεσα την κατανάλωση και η απόλυτη απαγόρευση του καπνίσματος που έριξε την εστίαση κατά 30%), είχε συνέπεια την κάμψη του ρυθμού μεγέθυνσης.

Όσο κι αν διαφημίζει ο Μητσοτάκης την προθυμία του για νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, η Ελλάδα παραμένει χώρα υψηλού ρίσκου και για τους επενδυτές. Ακόμη και το Ελληνικό είχε κολλήσει στην γνωστή ελληνική γραφειοκρατία και στην συνήθη διαπλοκή.

Η ατομική ευθύνη και η καταστολή

Θα περίμενε κανείς από μία έξυπνη ηγεσία να το αντιληφθεί και να αξιοποιήσει το νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται στην ΕΕ, λόγω της πανδημίας, για να διεκδικήσει περισσότερο δημοσιονομικό χώρο, χρήμα και βαθμούς ελευθερίας. Να σχεδιάσει μία διαφορετική πολιτική, με βασικό τον ρόλο του κράτους στην ενίσχυση των χαμηλότερων στρωμάτων που τονώνουν αμέσως την κατανάλωση και έχουν αντίκτυπο στην μεγέθυνση.

Αλλά φευ, ο Μητσοτάκης ακολουθεί την γνωστή συνταγή. Επικοινωνία, καταστολή και νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, ανοίγοντας τον δρόμο για μία αυταρχική δημοκρατία. Βασίζεται στα φιλικά του Μέσα Ενημέρωσης, που διαμόρφωσαν κλίμα υστερίας σε σχέση με την ατομική ευθύνη και το “Μένουμε σπίτι” (πολλές φορές διαδίδοντας και fake news), και τους ανταμοίβει με 11 εκατομμύρια ευρώ, δίχως κριτήρια και έλεγχο, με αποκλεισμό όσων δεν συμπαθεί το επιτελικό κράτος.

Παράλληλα επέλεξε να βασιστεί στην σκληρή απαγόρευση και στην ατομική ευθύνη και όχι στην ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας, στα τεστ ανίχνευσης και στις προσλήψεις ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Έτσι, τα κρούσματα υποκαταγράφονται και δημιουργείται η εντύπωση της επιτυχούς αντιμετώπισης.

Αντί προσλήψεων εθελοντισμός

Αντί για προσλήψεις προωθεί τον εθελοντισμό, που στις παρούσες συνθήκες ισοδυναμεί με δωρεάν εργασία του προσωπικού. Πιστός στην νεοφιλελεύθερη αντίληψή του, δεν προχωρά σε επιτάξεις στον ιδιωτικό τομέα. Η κυβέρνηση έχει έλθει ήδη σε επαφή με τους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών Νοσοκομείων. Όταν αυξηθούν τα κρούσματα θα προβάλλει την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Μόνο που αυτή συμμετοχή θα γίνει με το αζημίωτο, αφού φρόντισε από την αρχή με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, να διπλασιάσει το κόστος των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας στα ιδιωτικά Νοσοκομεία. Και φυσικά σε όλο αυτό το διάστημα τους επιτρέπει να κερδοσκοπούν με τα τεστ ανίχνευσης του ιού. Στο τέλος της κρίσης το δημόσιο σύστημα υγείας, που θα έχει σηκώσει το βάρος, θα βγει καταπονημένο και ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα συνεχίσει, μέσω των συμβάσεων σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), να δίνει χρήματα στους ιδιώτες.

Στο πεδίο των απαγορεύσεων έχει σχεδόν εξαντλήσει τα μέτρα. Ωστόσο έχει αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει και τον στρατό, κάτι που αποτελεί casus belli για την αξιωματική αντιπολίτευση και θα είναι η πράξη που θα διαρρήξει την συναίνεση που έχει υπάρξει.

Περί τα 30 δις η συνολική ενίσχυση της οικονομίας

Στην οικονομία η κρίση φυσικά θα διαρκέσει περισσότερο και θα είναι πιο δύσκολη στην αντιμετώπιση, αφού δεν θα αρκούν οι απαγορεύσεις και τα αστυνομικά μέτρα. Ο πρωθυπουργός όμως δεν ξεφεύγει από το νεοφιλελεύθερο μοντέλο. Έχει ήδη διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο πλήρους απορρύθμισης της αγοράς εργασίας και καταστολής για τις κοινωνικές διαμαρτυρίες που αργά ή γρήγορα θα ακολουθήσουν. Πολύ απλά στην περίοδο της ανοικοδόμησης δεν θα υπάρχουν εργασιακά δικαιώματα. Όπως έλεγε στέλεχος του οικονομικού επιτελείου «για να έχεις εργασιακά δικαιώματα πρέπει πρώτα να έχεις εργασία και επιχειρήσεις».

Η οικονομική αντιμετώπιση εντάσσεται στον ευρύτερο πολιτικό σχεδιασμό. Τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας θα ανακοινώνονται κλιμακωτά και τα χρήματα που θα διαθέσει θα είναι στοχευμένα στον ιδιωτικό τομέα, για την ενίσχυση συγκεκριμένων επιχειρήσεων και κλάδων, φιλικών πάντα στο επιτελικό κράτος. Γι αυτό άλλωστε δεν προχώρησε σε ενίσχυση του τομέα της δημόσιας υγείας, παρότι και το ιατρικό-νοσηλευτικό προσωπικό θα ανακούφιζε και θα είχε αναπτυξιακό αποτέλεσμα στην οικονομία.

Μετά τις πρώτες ανοησίες του κυβερνητικού επιτελείου και της Τράπεζας της Ελλάδος για μηδενική ανάπτυξη, στο Μαξίμου και στο υπουργείο Οικονομικών προβλέπουν ύφεση της τάξης του 10% -15%. Ο σχεδιασμός προβλέπει, προκειμένου να περιοριστεί η ύφεση, να διαθέσει συνολικά το κράτος περί τα 30 δισ. ευρώ. Από που θα προκύψουν; Κατ αρχήν από το μαξιλάρι που τους άφησε η κυβέρνηση Τσίπρα των 37 δισ., όσα δεν είναι δεσμευμένα από τον ESM για την εξυπηρέτηση του χρέους.

Επιπλέον εκτιμούν ότι μπορούν να ρίξουν στην αγορά ακόμη 12 δισ. μέσω του τραπεζικού συστήματος, μετά τις αποφάσεις της ΕΚΤ. Παράλληλα ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπολογίζει σε αλλαγή πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα του αυξήσει το περιθώριο, αν και δεν μπορεί να υπολογίσει σε τι μέγεθος. Το οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι θα δοθεί η δυνατότητα στις Κεντρικές Τράπεζες να χρηματοδοτήσουν απευθείας τις κυβερνήσεις.

Στο βάθος εκλογές;

Το εάν θα πάει σε εκλογές με το φωτοστέφανο του αρχιστράτηγου της νίκης, εφόσον στο υγειονομικό πεδίο τα πράγματα πάνε καλά ή εάν θα συνεχίσει, είναι ανοικτό. Το επιχείρημα, που έχει αρχίσει και διακινείται, είναι ότι στο τέλος της κρίσης θα πρέπει να αναθεωρηθεί το πλαίσιο των σχέσεων του πολιτικού συστήματος με την κοινωνία. Το σενάριο των πρόωρων εκλογών ποτέ δεν έφυγε από το τραπέζι. Το δέλεαρ της ανανέωσης της κυβερνητικής θητείας, με λυμένα τα χέρια, είναι ισχυρό.

Πολύ περισσότερο που από μία παρατεταμένη οικονομική κρίση, θα υπάρξει αναπόφευκτα κοινωνική δυσαρέσκεια και πολιτικό κόστος. Ο αντίλογος είναι ότι έχει μπροστά του μία τριετία με αυτοδυναμία και μία χώρα σε κρίση δύσκολα την οδηγείς σε διπλές εκλογές. Κάποιοι έχουν αρχίσει και ξεφεύγουν και νομίζουν ότι θα πάρει 50%…