Η παρέμβαση Καραμανλή για το Ελσίνκι και η ανταπάντηση Σημίτη

Σε μία σπάνια παρέμβαση του, ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής εξέδωσε έκτακτη δήλωση-απάντηση στο άρθρο του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη στην εφημερίδα “Τα Νέα”. Ένα άρθρο, προδημοσίευση απασποσμάτων του νέου βιβλίου του, στο οποίο ο Σημίτης υπερασπιζόταν την πολιτική του Ελσίνκι και ασκούσε σφοδρή κριτική στον Καραμανλή για τους χειρισμούς του τελευταίου στα ελληνοτουρκικά.

Ο Κώστα Σημίτης, στην πυκνή αρθρογραφία του και φυσικά στο βιβλίο του που πρόκειται να κυκλοφορήσει, εμμένει να υπερασπίζεται την στρατηγική του Ελσίνκι, την οποία παρουσιάζει ως την «τελευταία ευκαιρία» επίλυσης των ελληνοτουρκικών. Κάνει μάλιστα ειδική αναφορά στην ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, η οποία έγινε, χωρίς να έχει προηγηθεί η επίλυση του Κυπριακού.

Η απάντηση Καραμανλή

«Συνεχίζει ο κ. Σημίτης να γράφει για τη λεγόμενη “επιτυχία” του Ελσίνκι. Έχω πάντα επιφυλάξεις ως προς το κατά πόσο αυτές οι δημόσιες τοποθετήσεις διευκολύνουν τον χειρισμό κρίσιμων εθνικών θεμάτων και, μάλιστα, σε μια δύσκολη φάση τους που είναι τώρα σε εξέλιξη. Όμως, η εμμονή και η συνεχής επανάληψη επιβάλλουν να ειπωθούν τελικά κάποια πράγματα, για λόγους ιστορικής ακρίβειας. Και αφού παραβλέψω την αναφορά σε μια συνάντηση που δεν έγινε ποτέ με αυτήν τη σύνθεση και με αυτό το περιεχόμενο.

Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: η δήθεν “επιτυχημένη” στρατηγική του Ελσίνκι οδηγούσε την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, την ελληνική κυριαρχία νησιών και βραχονησίδων, στη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης! Από τα Ίμια μέχρι το Ελσίνκι, η κυβέρνηση Σημίτη ζητούσε ουσιαστικά από ΗΠΑ και Ευρωπαίους εταίρους να ωθήσουν την Τουρκία να προσφύγει στη Χάγη εναντίον μας για τα Ίμια και τις λεγόμενες “γκρίζες ζώνες”. Φρόντιζε να συμπεριληφθούν αντίστοιχες προβλέψεις στα επίσημα Ευρωπαϊκά κείμενα.

Δεν έχει ξανασυμβεί κράτος, και μάλιστα Ευρωπαϊκό, να ζητά από όλον τον κόσμο να θέσει τρίτο κράτος σε δικαστική αμφισβήτηση την εδαφική του ακεραιότητα! Με τη συμφωνία της Μαδρίτης τον Ιούλιο 1997, έγινε και ένα ακόμα σοβαρό ολίσθημα. Αναγνώρισε ότι η Τουρκία έχει νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική της κυριαρχία και ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να ασκήσει μονομερώς κανένα δικαίωμά της! Προφανώς ούτε το μονομερές δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, όπως ρητά προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο για όλες τις χώρες».

Η ΕΕ Πόντιος Πιλάτος

«Το 1999 με το Ελσίνκι, η ΕΕ ως Πόντιος Πιλάτος θα προωθούσε την προσφυγή της Τουρκίας στη Χάγη εναντίον μας για “εκκρεμείς συνοριακές διαφορές και άλλα συναφή θέματα”, μέχρι τα τέλη του 2004! Όχι μόνο για την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ που είναι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζουν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1974. Και όχι από κοινού με την Ελλάδα με συνυποσχετικό. Μονομερώς! Δηλαδή, η Τουρκία θα προσδιόριζε μόνη της τα επίδικα θέματα. Και, καθώς η Ελλάδα αποδεχόταν ακόμα τότε την υποχρεωτική δικαιοδοσία της Χάγης, δεν θα είχε επιλογή. Αυτομάτως αποδεχόταν το άνευ προηγουμένου: ότι εδάφη της, κυριαρχία της και ό,τι άλλο θεωρούσε η Τουρκία “συναφές” θα ετίθεντο υπό δικαστική αίρεση.

Και, ενώ στο Ελσίνκι η Τουρκία κέρδιζε αυτό που διακαώς επεδίωκε επί 36 χρόνια, δηλαδή τον χαρακτηρισμό της ως υποψήφιας χώρας για ένταξη στην ΕΕ, η Ελλάδα δεν φρόντισε να λάβει ως αντάλλαγμα ούτε καν τα αυτονόητα: την άρση του casus belli και τον έμπρακτο σεβασμό από την ‘Αγκυρα του διεθνούς δικαίου στο σύνολό του, ιδίως δε του Δικαίου της Θάλασσας. Αντιθέτως, θέταμε οι ίδιοι την εδαφική μας ακεραιότητα υπό επανεξέταση.

Στο άρθρο του κ. Σημίτη αναφέρεται μάλιστα ότι διαφορά μας προς επίλυση με την Τουρκία δεν είναι μόνον η υφαλοκρηπίδα, αλλά και τα χωρικά μας ύδατα! Από πότε; Και μας εγκαλεί ότι τάχα δεν αξιοποιήσαμε το Ελσίνκι, για να “επιλύσουμε” και αυτό το ζήτημα! Φαίνεται, για αυτό η κυβέρνηση Σημίτη διαπραγματευόταν με την Τουρκία αποκλειστικά το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια! Για να “επιλύσει” το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας – που το Ελσίνκι έκανε πακέτο με όλες τις τουρκικές διεκδικήσεις – με τρόπο αποδεκτό από την Τουρκία!».

«Απεμπλοκή από το Ελσίνκι»

«Το Δεκέμβριο 2004, όταν κρινόταν η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας στις Βρυξέλλες, η δική μας προτεραιότητα ήταν πράγματι η απεμπλοκή μας από το τετελεσμένο του Ελσίνκι. Πίστευα και πιστεύω ότι, πέραν της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, τίποτε άλλο από όσα θέτει η Τουρκία δεν μπορεί να τεθεί υπό διαπραγμάτευση ή δικαστική αίρεση. Το προηγούμενο του Ελσίνκι ήταν πλέον πραγματικότητα, αλλά έπρεπε να αποδυναμωθεί.

Προσθέσαμε τη διατύπωση ότι στη Χάγη θα πάμε “εφόσον απαιτείται”, για να αποφύγουμε να συρθούμε για θέματα που δεν υφίστανται. Διαμορφώσαμε μία νέα στρατηγική που μετέτρεπε τα προβλήματα με την Τουρκία από ελληνο-τουρκικά σε ευρω-τουρκικά. Η ΕΕ, από το να παραπέμπει την εδαφική μας ακεραιότητα στη Χάγη, γεγονός αδιανόητο, επόπτευε πλέον η ίδια και με τη δική μας ενεργό συμμετοχή τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις σχέσεις καλής γειτονίας και το Διεθνές Δίκαιο, ως προαπαιτούμενο της ενταξιακής διαδικασίας (Διαπραγματευτικό Πλαίσιο με την Τουρκία, Οκτώβριος 2005).

Πρόσθετη απόδειξη των κινδύνων που περιέκλειε το Ελσίνκι είναι ότι αυτό ενταφιάστηκε και τυπικά τον Ιανουάριο 2015, από την κυβέρνηση Σαμαρά. Με δήλωση που κατέθεσε ο τότε Υπουργός Εξωτερικών Ευ. Βενιζέλος στα Ηνωμένα Έθνη, η χώρα μας δεν αναγνωρίζει την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου της Χάγης για θέματα εδαφικής μας κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των χωρικών μας υδάτων.

Είναι πράγματι αληθές ότι έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις με τον κ. Σημίτη και όσους συμμερίζονται τις απόψεις του. Για εμάς τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Δεν διαπραγματευόμαστε εθνική κυριαρχία και δεν την θέτουμε στην κρίση κανενός. Μοναδικό θέμα προς επίλυση με την Τουρκία: η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Διαφορετικές αντιλήψεις θα με βρίσκουν πάντα αντίθετο».

Η ανταπάντηση Σημίτη

Ανταπαντώντας, ο Κώστας Σημίτης σημειώνει ότι η δήλωση του Κώστα Καραμανλή αποδεικνύει πράγματι τις διαφορετικές αντιλήψεις τους και προσθέτει ότι «οι διαφορές με την Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίζονται ενεργά». Αφήνει έτσι και πάλι αιχμές για την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Καραμανλή, τονίζοντας μάλιστα ότι η «η απ’ αόριστον παραπομπή των διαφορών με τη γείτονα σε μια μελλοντική κάθε φορά διευθέτηση, οδήγησε και θα οδηγεί στη διεύρυνση τω τουρκικών διεκδικήσεων».

Αναλυτικά η δήλωση Σημίτη

«Στα «Νέα» (3.4.2021) έγινε προδημοσίευση της συμβολής μου στον συλλογικό τόμο «Η στρατηγική του Ελσίνκι, 20+1 χρόνια μετά» (εκδόσεις Σιδέρη). Αυτό το δημοσίευμα σχολίασε ο κ. Κ. Καραμανλής. Η δήλωση του Κ. Καραμανλή αποδεικνύει πράγματι τις διαφορετικές μας αντιλήψεις.

»Πεποίθησή μου ήταν και είναι, ότι οι διαφορές με την Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίζονται ενεργά, στη βάση της εθνικής μας κυριαρχίας και του Διεθνούς Δικαίου, αξιοποιώντας την ισχύ που μάς δίνει η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα πλεονεκτήματα που μάς εξασφαλίζουν οι διεθνείς συμμαχίες μας. Η επ’ αόριστον παραπομπή των διαφορών με τη γείτονα σε μια μελλοντική κάθε φορά διευθέτηση, οδήγησε και θα οδηγεί στη διεύρυνση των τουρκικών διεκδικήσεων. Η πιο χαρακτηριστική και επώδυνη απόδειξη της αδράνειας είναι η εξέλιξη του Κυπριακού.

»Την περίοδο της συνόδου Κορυφής του Ελσίνκι, η κυβέρνησή μου αξιοποίησε την ευνοϊκή συγκυρία της επιθυμίας της Τουρκίας για προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αφ’ ενός λύσαμε το πολύπλοκο θέμα της ευρωπαϊκής ένταξης της Κύπρου και αφ’ ετέρου χαράξαμε έναν οδικό χάρτη επίλυσης των ελληνοτουρκικών. Ως προς το θέμα των χωρικών υδάτων πρέπει να σημειωθεί, ότι όλες οι κυβερνήσεις (συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Κ. Καραμανλή) συζητούσαν στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών το θέμα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης, που είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας και συναρτάται με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ».

Θέση υπέρ του Κώστα Σημίτη στη δημόσια αντιπαράθεσή του με τον Κώστα Καραμανλή  παίρνει και το ΚΙΝΑΛ, τονίζοντας σε ανακοίνωσή του ότι «το Ελσίνκι ήταν η επιτυχής εξέλιξη της ενεργητικής διπλωματίας των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, που όχι μόνο αναβάθμισαν τη θέση της Ελλάδας αλλά και της επέτρεψαν να επηρεάζει και να συνδιαμορφώνει τις ευρωπαϊκές αποφάσεις».

Ελσίνκι: Χαμένη ευκαιρία ή παγίδα

Η απόφαση του Ελσίνκι είναι γνωστό ότι περιείχε δύο σκέλη: ένα που αφορούσε την αποσύνδεση της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ από την επίλυση του Κυπριακού και ένα δεύτερο σχετικά με τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Σε ό,τι αφορά το πρώτο, πρόκειται αναμφίβολα για μία μεγάλη διπλωματική επιτυχία, η οποία οδήγησε λίγα χρόνια αργότερα στην ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Για το δεύτερο όμως, δηλαδή για τις ελληνοτουρκικές διαφορές, η συζήτηση είναι μεγάλη και φαίνεται και από τις τρέχουσες εξελίξεις.

Στην δήλωση απάντησή του προς τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, ο επίσης πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής εστιάζει στο δεύτερο σκέλος. Για τους χειρισμούς του άλλωστε σε αυτό επικρίθηκε έντονα από τον προκάτοχό του, κατηγορούμενος για «απάθεια» και για απομάκρυνση από τις αρχές του Ελσίνκι, οι οποίες συνέδεαν την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας με την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών.

Υπενθυμίζεται ότι τότε είχε συμπεριληφθεί στην απόφαση της Συνόδου Κορυφής ρήτρα που υποχρέωνε κάθε υποψήφιο κράτος, όπως ήταν η Τουρκία, «να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς. Αλλιώς θα πρέπει να φέρει τη διαφορά ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου». Ο Σημίτης είδε σε αυτό μια «ευκαιρία» και ως τέτοια εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι ήταν εκείνη η ευρωπαϊκή απόφαση. Κατηγόρησε μάλιστα τον διάδοχό του στην πρωθυπουργία Καραμανλή, ότι η κυβέρνηση του, του 2004, δεν χρησιμοποίησε αυτή τη ρήτρα.

Η απόφαση του Ελσίνκι, όμως, σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά, δεν ήταν μόνον ευκαιρία, καθώς έκρυβε και «παγίδες», προσφέροντας στην Άγκυρα ένα «πολύτιμο δώρο». Με την υπογραφή αυτής της Συμφωνίας από την Αθήνα, η ΕΕ αναγνώρισε ουσιαστικά ότι υπάρχει «εκκρεμής συνοριακή διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας» και αυτό την ώρα που πάγια ελληνική θέση, από το 1974, ήταν ότι η μόνη διαφορά με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι και η κυβέρνηση Σημίτη, το 1997, με το κοινό ανακοινωθέν της Μαδρίτης έκανε ένα βήμα πίσω από την πάγια εθνική θέση. Στη δε Σύνοδο Κορυφής του Ελσίνκι το 1999 έκανε δεύτερο βήμα πίσω, όπως επισήμανε το SLpress.gr και στο οποίο αναφέρεται με την δήλωση-παρέμβασή του και ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής.