Η πασιέντζα του ανασχηματισμού

του Σταύρου Λυγερού  – 

Η αναμενόμενη ολοκλήρωση της 3ης αξιολόγησης στο Eurogroup της 22ας Ιανουαρίου θα σημάνει –σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες– την έναρξη της αντίστροφης μέτρησης για την πραγματοποίηση ανασχηματισμού. Οι σχετικοί προβληματισμοί του πρωθυπουργού έχουν περάσει από διάφορες φάσεις τους προηγούμενους μήνες. Η αρχική πρόθεσή του ήταν να πραγματοποιήσει ριζικές αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα, με σκοπό να δημιουργήσει την εντύπωση μίας δυναμικής επανεκκίνησης εν όψει και του πολύ πιθανού σεναρίου να στηθούν κάλπες το φθινόπωρο του 2018.

Η αρχική αυτή πρόθεση έχει εγκαταλειφθεί, αφενός λόγω πολιτικών περιορισμών, αφετέρου λόγω της ανάγκης τήρησης εσωκομματικών ισορροπιών. Ο Τσίπρας ή δεν θέλει ή δεν μπορεί να μετακινήσει ή αντικαταστήσει πυλώνες της κυβέρνησής του. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τον εταίρο του Καμμένο, ο οποίος έχει “παντρευτεί” το χαρτοφυλάκιο της Άμυνας, με την έννοια ότι είναι θεμελιώδες στοιχείο της συμφωνίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Ισχύει και για τον Κοτζιά, αν και για άλλους λόγους.

Στο Μαξίμου τον θεωρούν «δύσκολο», αλλά δεν διαθέτουν αξιόπιστη εναλλακτική λύση. Εκτός αυτού, αναγνωρίζουν πως χειρίσθηκε με επιτυχία το Κυπριακό και ευρύτερα πως έχει προσδώσει μία άλλη δυναμική στην εξωτερική πολιτική. Βρίσκεται, άλλωστε, σε εξέλιξη η διαπραγμάτευση με τα Σκόπια για το όνομα, όπως, επίσης και η διαπραγμάτευση με τα Τίρανα για τη διευθέτηση του πακέτου των διμερών ζητημάτων. Ακόμα, όμως, και εάν δεν υπήρχαν αυτά τα ζητήματα, στο Μαξίμου φοβούνται ότι μία απομάκρυνση του Κοτζιά ενδεχομένως να προκαλούσε ρήξη στις σχέσεις τους, γεγονός που ενδεχομένως να έθετε σε κίνδυνο ακόμα και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Ο τρίτος αμετακίνητος πυλώνας είναι ο Τσακαλώτος. Και οι δικές του σχέσεις με τον Τσίπρα ήταν πάντα δύσκολες, αν και για πολύ διαφορετικούς λόγους. Πριν ακόμα ο ΣΥΡΙΖΑ βρεθεί στην εξουσία, ο Ευκλείδης διεκδικούσε ως ηγετικός παράγοντας της εσωκομματικής “ομάδας των 53” τον ρόλο αυτόνομου πόλου. Η ειρωνεία της υπόθεσης ήταν, μάλιστα, πως εμφανιζόταν ως εκφραστής της ακραιφνούς αριστερής ορθοδοξίας.

Υπενθυμίζουμε ότι ο Τσίπρας πρωθυπουργός τον είχε αφήσει μέχρι την τελευταία στιγμή έξω από την πρώτη κυβέρνησή του (Ιανουάριο του 2015) και τελικώς τον όρισε αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών για τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Στην πραγματικότητα, τους πρώτους μήνες του 2015 λειτουργούσε σαν “αριστερό συμπλήρωμα” του Βαρουφάκη στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές. Η ζωή, ωστόσο, έδειξε πως συχνά τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται.

O αναντικατάστατος Τσακαλώτος

Ο Τσακαλώτος βρήκε κοινή γλώσσα με το ευρωιερατείο. Όταν λοιπόν –υπό την πίεση της Μέρκελ– ο πρωθυπουργός αφαίρεσε από τον Βαρουφάκη τον ρόλο του διαπραγματευτή, ο Ευκλείδης ήταν η βολική λύση. Από τη μία πλευρά τον ήθελαν ως συνομιλητή οι δανειστές,από την άλλη ο Τσίπρας θεώρησε δικαιολογημένα πως αναθέτοντάς του τον ρόλο θα είχε την πλάτη του καλυμμένη τουλάχιστον από την “ομάδα των 53”.

Με την ίδια λογική ο Τσακαλώτος έκανε και το επόμενο βήμα και βρέθηκε υπουργός Οικονομικών. Ως εξ αυτού, είναι ο άνθρωπος που επόπτευσε την εφαρμογή του 3ου Μνημονίου. Αν και οι σχέσεις του με το Μαξίμου συνέχισαν να είναι δύσκολες, ο πρωθυπουργός μοιραζόταν πλέον μαζί του τη στρατηγικού χαρακτήρα επιδίωξη η Ελλάδα να εξέλθει από τα Μνημόνια, δια της υλοποίησης όλων των προαπαιτούμενων. Ο στόχος αυτός λειτούργησε ως στέρεος κοινός παρονομαστής που κατέστησε τον Ευκλείδη αναντικατάστατο στο υπουργείο Οικονομικών. Αμετακίνητος είναι και ο αναπληρωτής του Χουλιαράκης, λόγω της άριστης σχέσης που εξαρχής έχει με τους δανειστές και της άμεσης εμπλοκής του στις διαπραγματεύσεις.

Παρά τις κατά καιρούς γκρίνιες του, ο Ευκλείδης όχι μόνο δεν είχε διάθεση να εγκαταλείψει το κρίσιμο αυτό χαρτοφυλάκιο, αλλά είχε τη φιλοδοξία να ορισθεί ταυτοχρόνως και αντιπρόεδρος με αρμοδιότητα τη συνολική εποπτεία της οικονομικής πολιτικής. Ο Δραγασάκης, άλλωστε, έχει εδώ και καιρό χάσει μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων του, περιοριζόμενος σ’ έναν περισσότερο συμβολικό παρά ουσιαστικό ρόλο όσον αφορά την εποπτεία των οικονομικών υπουργείων.

Περιορισμένα περιθώρια

Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, τα περιθώρια του πρωθυπουργού για αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα είναι σχετικά περιορισμένα. Από τους πρώτης γραμμής υπουργούς, ο πιο ευάλωτος είναι ο καθηγητής Παπαδημητρίου. Σύμφωνα με πηγή του Μαξίμου, ο Τσίπρας έχει αφήσει στον υπουργό Οικονομίας να εννοηθεί ότι προτίθεται να τον αντικαταστήσει, αλλά κατά τρόπο που να μην δημιουργεί την εντύπωση ότι απέτυχε. Προς το παρόν, πάντως, οι σχετικές διαρροές κάνουν λόγο για «δυσκολίες προσαρμογής του στην ελληνική πραγματικότητα».

Κατά την ίδια πηγή, ο διορισμός του Παπαδημητρίου είχε γίνει κυρίως λόγω των σχέσεών του με τους Κλίντον και της τότε εκτίμησης ότι η Χίλαρι θα κέρδιζε την προεδρία. Η δε αντικατάστασή του θα γίνει, κυρίως επειδή τη θέση του εποφθαλμιούν δύο ισχυροί παίκτες. Ο ένας είναι ο Παππάς, ο οποίος θέλει να μετακινηθεί σε μεγάλο παραγωγικό υπουργείο. Το γεγονός ότι βρίσκεται σε αντίθεση με τον Τσακαλώτο από τη μία είναι αρνητικό, με την έννοια ότι καθιστά δύσκολη την αναγκαία συνεργασία τους. Από την άλλη, όμως, λειτουργεί ως εξισορροπητικός παράγοντας στον κυρίαρχο ρόλο που έχει αποκτήσει ο Ευκλείδης στο οικονομικό επιτελείο.

Ο δεύτερος που εποφθαλμιά το χαρτοφυλάκιο της Οικονομίας είναι ο Πιτσιόρλας. Αν και ο σημερινός υφυπουργός είναι σάρξ εκ της σαρκός του ΚΚΕ εσωτ και στη συνέχεια ηγετικό στέλεχος του Συνασπισμού, έχει ισχυρούς ενδοκυβερνητικούς αντιπάλους. Από την εποχή που ήταν πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ τον κατηγορούν ότι κάνει για λογαριασμό του αθέμιτα παιχνίδια με ισχυρούς εγχώριους και ξένους επιχειρηματικούς παράγοντες. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός, μάλιστα, από την εποχή που δεχόταν δημόσιες αιχμές από κορυφαίους υπουργούς, όπως ο Σπίρτζης και ο Σκουρλέτης.

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, όμως, ο Πιτσιόρλας έχει οικοδομήσει μία προσωπική σχέση με τον Τσίπρα, ο οποίος τον θεωρεί πρακτικό και αποτελεσματικό. Μένει να αποδειχθεί, όμως, εάν αυτή η σχέση θα αποδειχθεί ικανή να του εξασφαλίσει το χαρτοφυλάκιο, δεδομένου ότι έχει ισχυρό ανταγωνιστή. Μπορεί η σχέση του Παππά με τον πρωθυπουργό να πέρασε μία περίοδο σχετικής δοκιμασίας, αλλά παραμένει στενός και εξ απορρήτων συνεργάτης του. Τελικώς, η σταθερά στο υπουργείο Οικονομίας είναι ο Χαρίτσης. Ξεκίνησε ως γενικός γραμματέας, προήχθη σε υφυπουργό και το Νοέμβριο του 2016 σε αναπληρωτή υπουργό. Δεν φαίνεται, όμως, να διεκδικεί και τρίτη προαγωγή.

Να φύγει ο Μουζάλας

Αμετακίνητη θεωρείται η Αχτσιόγλου, η οποία έχει ανοικτό κανάλι με τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Το ίδιο και η Φωτίου, λόγω και εσωκομματικών ισορροπιών. Στο Μαξίμου εκτιμούν το γεγονός ότι δεν τους έχει δημιουργήσει προβλήματα. Αμφίβολη θεωρείται η παραμονή της Ράνιας Αντωνοπούλου. Πολλοί πιέζουν για την αντικατάστασή της, αλλά –σύμφωνα με πηγή στο Μαξίμου– ο Τσίπρας διστάζει, επειδή δεν θέλει να έρθει σε ρήξη με τον Παπαδημητρίου, απομακρύνοντας και τη σύζυγό του.

Ένα από τα θεωρούμενα στάνταρ του ανασχηματισμού είναι η απομάκρυνση του Μουζάλα. Ένα φάσμα κομματικών δυνάμεων έχει στραφεί ενεργά εναντίον του, κατηγορώντας τον για τις συνθήκες στις δομές φιλοξενίας προσφύγων-μεταναστών, αλλά και για συγκεντρωτισμό και λάθος κινήσεις διαχείρισης. Ενδεικτική ήταν η επίθεση που του είχε προ καιρού γίνει σε ειδική συνεδρίαση της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ.

Τότε, ο Μουζάλας είχε θέσει την παραίτησή του στη διάθεση του πρωθυπουργού, αλλά δεν είχε γίνει δεκτή. Σύμφωνα με πληροφορίες, πάντως, έχει και ο ίδιος φθάσει στα όριά του. Δεν αρνείται πως υπάρχουν πολλά προβλήματα στις δομές φιλοξενίας, αλλά εδώ και πολύ καιρό βρίσκεται ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά. Αν και δεν έχει ληφθεί οριστική απόφαση για τον αντικαταστάτη του, στο τραπέζι βρίσκεται το όνομα του Βίτσα, σήμερα αναπληρωτή υπουργού Άμυνας. Το χαρτοφυλάκιο διεκδικεί και ο σημερινός υφυπουργός Μπαλάφας, χωρίς να αποκλείεται και τρίτη λύση.

Το πρόβλημα με τον Φίλη

Σύμφωνα με μία πληροφορία που δεν μπόρεσε να διασταυρωθεί για τη θέση αυτή έχουν πέσει στο τραπέζι και τα ονόματα του Φίλη και του Ξυδάκη. Υπενθυμίζουμε ότι στον προηγούμενο ανασχηματισμό είχε προσφερθεί στον Ξυδάκη η θέση του υφυπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής (ήταν τότε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών) και την είχε αρνηθεί.

Η περίπτωση του Φίλη είναι πιο σύνθετη. Όπως επιβεβαιώθηκε και στο συνέδριο, διαθέτει ισχυρά εσωκομματικά ερείσματα. Εκτός αυτού έχει εδώ και πολύ καιρό επιδοθεί σ’ ένα προσεκτικό “αντάρτικο”, ασκώντας επανειλημμένως κριτική για κυβερνητικές επιλογές. Αν και αποφεύγει τη μετωπική σύγκρουση, αν και τελικώς ψηφίζει τα κυβερνητικά νομοσχέδια,με τη στάση του έχει μετατραπεί σε πολιτικό αγκάθι για το Μαξίμου. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τσίπρας αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο «να του δώσει ένα χαρτοφυλάκιο για να του κλείσει το στόμα» και στο «να τον αφήσει εκτός κυβέρνησης για να στείλει ένα μήνυμα ότι το αντάρτικο δεν ανταμείβεται».

Κατά τις ίδιες πληροφορίες, εάν ο πρωθυπουργός επιλέξει να τον υπουργοποιήσει, ερωτοτροπεί με την ιδέα να του δώσει το χαρτοφυλάκιο της Μεταναστευτικής Πολιτικής. Η επιλογή αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι ικανοποιεί τους δικαιωματιστές της Κουμουνδούρου και ταυτοχρόνως ρίχνει τον εσωκομματικό αμφισβητία στα πάρα πολύ δύσκολα.

Απρόβλεπτα πρόσωπα

Η περίπτωση του Σκουρλέτη είναι ιδιαίτερη, λόγω των παλαιών δεσμών του με τον Τσίπρα, αλλά και της μερικής αυτονόμησής του το τελευταίο διάστημα. Πηγή κοντά στον πρωθυπουργό σηκώνει τα χέρια ψηλά, δηλώνοντας αδυναμία πρόβλεψης. Αντιθέτως,εξέφρασε βεβαιότητα για την παραμονή της Γεροβασίλη, για την οποία είπε ότι ο πρωθυπουργός τρέφει μεγάλη εκτίμηση και τη θεωρεί σταθερά του κυβερνητικού σχήματος. Το ίδιο επανέλαβε και για τον Σπίρτζη.

Αβέβαιη θεωρείται η θέση του Γαβρόγλου, χωρίς να υπάρχουν πληροφορίες για πιθανό αντικαταστάτη του, αλλά βέβαιη η παραμονή του Πολάκη στο Υγείας. Στο Μαξίμου τον θεωρούν «χρήσιμο πολιτικό πιστόλι», πέρα από τη συμπάθεια που προσωπικά του έχει ο Τσίπρας. Προς το παρόν είναι άγνωσται αι βουλαί του πρωθυπουργού για την περίπτωση του Σταθάκη. Κατά καιρούς στο Μαξίμου έχουν ακουστεί πολλά αρνητικά γι’ αυτόν, αλλά με έναν τρόπο τελικώς επιβιώνει.

Αν πιστέψουμε κυβερνητικό παράγοντα που συνήθως έχει εικόνα, αν την γλυτώσει ο Κουρουμπλής θα την γλυτώσει επειδή ο Τσίπρας θέλει να κάνει άνοιγμα στην Κεντροαριστερά. Για την ακρίβεια, τουλάχιστον η προς το παρόν πρόθεσή του είναι να προσφέρει κάποια χαρτοφυλάκια σε κεντροαριστερές προσωπικότητες που έχουν δείξει την προτίμησή τους στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο ίδιος παράγοντας υποστηρίζει ότι ένα τέτοιο χαρτοφυλάκιο είναι αυτό του Πολιτισμού, που πρακτικά σημαίνει απομάκρυνση της Κονιόρδου.

Συνοψίζοντας τις διαθέσιμες πληροφορίες, αυτό που προκύπτει είναι ότι ο ανασχηματισμός χρονικά τοποθετείται στο τέλος Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου, χωρίς να αποκλείεται μικρή καθυστέρηση εάν “δεν βγαίνει η πασιέντζα”. Επίσης, ότι οι αλλαγές θα είναι αρκετές σε αριθμό, αλλά κατά κανόνα δεν θα αγγίξουν τα κρίσιμα χαρτοφυλάκια. Τέλος, ότι θα υπάρξει ισχυρή(;) παρουσία στελεχών που προέρχονται από την Κεντροαριστερά. Δεδομένου ότι το νέο κυβερνητικό σχήμα θα είναι αυτό που θα δώσει τη μάχη των εκλογών, όποτε κι αυτές πραγματοποιηθούν, ο Τσίπρας θέλει να έχει στην κυβέρνηση υπουργούς, οι οποίοι να έχουν ισχυρή διείσδυση στους κεντροαριστερούς ψηφοφόρους