Η πρωθυπουργία είναι γένους θηλυκού…

«Η ηγεσία είναι γένους θηλυκού». Ένα τσιτάτο που χαϊδεύει αυτιά; Ή μήπως ένας οδικός χάρτης για τη μελλοντική ισότιμη εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική; Ίσως μία αναγνώριση για όλες εκείνες που πρωτοπορούν, αναλαμβάνοντας όλο και συχνότερα το τιμόνι χωρών; Η λίστα, άλλωστε, μεγαλώνει κι αυτή ακριβώς η διεύρυνση είναι που κάνει την παραπάνω ατάκα να ακούγεται σχεδόν αληθής.

Πράγματι, μετά την Άγκελα Μέρκελ που κυβέρνησε τη Γερμανία από το 2005 μέχρι το 2021, εμφανίστηκαν νέα φρέσκα πρόσωπα στον παγκόσμιο πολιτικό στίβο. Σε σχετικά νέες ηλικίες διεκδίκησαν και κέρδισαν θέσεις εξουσίας. Ένα από αυτά είναι η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Άρντερν. Η ανακοίνωση της αιφνιδιαστικής παραίτησής της, όμως, ρίχνει φως σε μία άλλη πτυχή της σχέσης “γυναίκες και πολιτική”.

Σχέση που αφορά και τις πρωθυπουργούς Νορβηγίας, Ισλανδίας, Δανίας και εντέλει κάθε μίας που επιχείρησε να διαβεί τον ανηφορικό, δύσβατο και μακρύ δρόμο προς την ισότητα ανδρών και γυναικών στον πολιτικό στίβο. Το BBC World συμπύκνωσε τον προβληματισμό με τον τίτλο: «η Τζασίντα Άρντερν παραιτείται: μπορούν πράγματι οι γυναίκες να τα έχουν όλα;» Πολλοί αντέδρασαν, χαρακτηρίζοντάς τον τίτλο σεξιστικό. Μήπως, όμως, αποκαλύπτει μία άβολη αλήθεια; Δηλαδή, ότι τόσο αυτή που έφυγε, όσο και οι άλλες που παραμένουν αποτελούν τη ζωντανή απόδειξη ότι ο σεξισμός και τα στερεότυπα καιροφυλαχτούν…

«Νιβ, η μαμά δεν βλέπει την ώρα να είναι δίπλα σου όταν θα ξεκινήσεις το σχολείο. Και, Κλαρκ, ας παντρευτούμε επιτέλους» ήταν η τελευταία ατάκα της Τζασίντα Άρντερν στην πλέον απαιτητική σκηνή του κόσμου, στην πολιτική αρένα! Η 42χρονη πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας είχε καταστεί κάτι σαν τοτέμ των απανταχού φεμινιστών. Κι όχι τυχαία! Έγινε η νεότερη γυναίκα επικεφαλής κυβέρνησης στον κόσμο, όταν εξελέγη πρωθυπουργός το 2017, σε ηλικία 37 ετών, σημειώνοντας σαρωτική νίκη στις εκλογές.

Ήταν εκείνη που είχε σώσει τους Εργατικούς από εκλογικό καταποντισμό. Έκτοτε κατάφερε να περάσει νόμο που διασφαλίζει ίσες αμοιβές γυναικών και αντρών, να χειριστεί με συνέπεια την πανδημία και να μειώσει τον μισθό της, χαρακτηρίζοντάς τον «υπερβολικά υψηλό σε σχέση με αυτό των συμπολιτών της». Έχει επιπλέον επαινεθεί για την υποδειγματική στάση της μετά την χειρότερη τρομοκρατική επίθεση που συνέβη στη Νέα Ζηλανδία και στοίχισε τη ζωή 51 ατόμων. Επίσης, άλλαξε και το νόμο περί οπλοκατοχής. Μαζί με τον Μακρόν προήδρευσε της συνόδου κορυφής για την αποτροπή μετάδοσης μηνυμάτων τρομοκρατικού περιεχομένου μέσω διαδικτύου.

Η αίσθηση ανακούφισης

E μέσω όλων αυτών απέκτησε και το πρώτο της παιδί και έγινε η δεύτερη μόλις εκλεγμένη ηγέτιδα παγκοσμίως που γέννησε ενώ ήταν στην εξουσία. Μετά από τόσα ρεκόρ και τόσες πρωτιές, καινοτόμησε για ακόμα μία φορά. Ανακοίνωσε την εκούσια παραίτησή της με έναν αδιανόητο για τα τρέχοντα πολιτικά ήθη τρόπο. Δήλωσε άνθρωπος και ως τέτοιος κουρασμένη, εξασθενημένη, ανήμπορη να συνεχίσει και αποφασισμένη να αφοσιωθεί στην οικογένεια που είχε στερηθεί.

Μετά την απόφασή της, μάλιστα, παραδέχτηκε ότι, αν και λυπημένη, το συναίσθημα που κυριαρχεί μέσα της είναι η ανακούφιση. «Επιτέλους κοιμήθηκα βαθιά μετά από πολύ καιρό», δήλωσε. Αν και όλοι αιφνιδιάστηκαν, αρκεί μία αναδρομή για να κατανοήσει κανείς το πρόβλημα. Μόλις εμφανίστηκε για πρώτη φορά δημόσια αγκαλιά με το μωρό της, ένας δημοσιογράφος την ρώτησε: «πώς θα μπορέσετε πλέον ως νέα μαμά να συνεχίσετε το έργο σας;» «Είναι εντελώς απαράδεκτο να πρέπει οι γυναίκες να απαντούν σε μια τέτοια ερώτηση», αποκρίθηκε εκείνη. «Είναι δυνατόν το γεγονός αυτό να καθορίζει αν η γυναίκα θα πάρει μια δουλειά ή όχι; Αν θα την κάνει καλά ή όχι;»

Φαίνεται ότι τότε το ρεζερβουάρ της ήταν ακόμα γεμάτο. Σήμερα δηλώνει ότι έχει ξεμείνει από “καύσιμα”. Σύμφωνα με την Guardian, η «συνεχής διαπόμπευση, οι προσβολές και οι προσωπικές επιθέσεις» που δεν θα συνέβαιναν σε αυτή την έκταση και ένταση σ’ έναν άνδρα, συνέβαλαν σε αυτή την εξουθένωση. Το 2022, η αστυνομία της Νέας Ζηλανδίας ανέφερε ότι οι απειλές κατά της πρωθυπουργού σχεδόν τριπλασιάστηκαν μέσα σε τρία χρόνια. Εντύπωση προκαλεί ότι ορισμένοι βουλευτές –ακομα και της αντιπολίτευσης– υποστηρίζουν ότι «εκδιώχθηκε από το αξίωμα», καλώντας τη Νέα Ζηλανδία να επανεξετάσει την πολιτική της κουλτούρα.

Το λευκό κολάν

Δεν είναι, άλλωστε, η μοναδική χώρα που έχει ακόμα δρόμο… Η 34χρονη Σάνα Μάριν κατέρριψε το ρεκόρ της νεότερης πρωθυπουργού στον κόσμο που κατείχε μέχρι τότε η Τζασίντα Αρντερν, όταν εξελέγη πρωθυπουργός της Νορβηγίας το Δεκέμβριο 2019. Η νεαρή γυναίκα έσπευσε να στελεχώσει το Υπουργικό Συμβούλιό της με συνομήλικες της. Μετά το πρώτο κύμα ενθουσιασμού, ένα διθυραμβικό εξώφυλλό στο περιοδικό “Time” και πολλά ακόμα αφιερώματα, το κλίμα άλλαξε.

Η δημοσίευση μιας φωτογραφίας της πρωθυπουργού με λευκό κολάν εκτόπισε τη συζήτηση από το πολιτικό της έργο σε άλλα ζητήματα, όπως «αν και πόσο γυμνάζεται για να διατηρεί τέλειο το πίσω ακαταμάχητο μέρος του σώματός της», όπως έγραψε μία εφημερίδα χαρακτηριστικά. Το συγκεκριμένο φωτογραφικό στιγμιότυπο εστιαζόταν στα οπίσθιά της, την ώρα που εκείνη έσπρωχνε ανύποπτη το παιδικό καροτσάκι στο Ελσίνκι. Ο αρχισυντάκτης του περιοδικού που δημοσίευσε τη φωτογραφία, υπερασπίστηκε την επιλογή του, λέγοντας ότι ήταν μια “ειδησεογραφική εικόνα”. Όταν τον ρώτησαν αν θα έκανε το ίδιο με έναν άνδρα πολιτικό, απάντησε: «πιθανότατα κανείς δεν θα ήθελε να δει τα οπίσθια ενός άνδρα».

Κάποιο καιρό νωρίτερα, η νεαρή πολιτικός είχε πάλι βρεθεί στο κέντρο διαδικτυακής διαμάχης. Αυτή τη φορά για τη φωτογράφιση της στο δημοφιλές περιοδικό μόδας “Trendi”, στο οποίο είχε παραχωρήσει συνέντευξή. «Υπερβολικά σέξι», «ματαιόδοξη» και «όχι σοβαρή» ήταν κάποια από τα σχόλια. Παρά τα υψηλά ποσοστά αποδοχής που απολάμβανε, τα οποία άγγιζαν το 58%, τα Μέσα είχαν πάθει εμμονή με το λεγόμενο “Breakfastgate”. Ένα υποτιθέμενο σκάνδαλο για το πόσο κόστιζε το πρωινό γεύμα της, ή τη συνήθειά της να καθαρίζει μόνη της την επίσημη κατοικία της.

Το “Partygate”, όμως, ήταν το μεγαλύτερο πλήγμα και ενδεικτικό παράδειγμα της ιδιαίτερης κουλτούρας ακόμα και της “προοδευτικής” Φινλανδίας. Φωτογραφίες και βίντεο που διέρρευσαν από ιδιωτικό πάρτι, στο οποίο παραβρέθηκε, πρωταγωνίστησαν στην επικαιρότητα. Αναγκάστηκε να κάνει τεστ ναρκωτικών, το οποίο και βγήκε αρνητικό. Εντέλει, η ανεξάρτητη αρχή τη δικαίωσε, καθώς έκρινε ότι πρόκειται για προσωπικές στιγμές και δεν συνιστούν αμέλεια καθήκοντος.

Τότε είχε δηλώσει φανερά φορτισμένη: «Έχω και εγώ ανάγκη από χαρά, διασκέδαση, φως μέσα στους σκοτεινούς καιρούς που ζούμε. Έστω κι αν αυτό περιλαμβάνει φωτογραφίες ή βίντεο τα οποία προσωπικά δεν ήθελα ούτε εγώ να δω, αλλά ούτε κι εσείς. Είμαι ένα ανθρώπινο ον…» Στο πλευρό της Σάνα Μαρίν έσπευσε η Χίλαρι Κλίντον, η οποία δημοσίευσε μία δική της φωτογραφία που χορεύει. «Εδώ είμαι στην Καρταχένα ενώ ήμουν εκεί για μια επίσημη συνάντηση ως υπουργός Εξωτερικών. Συνέχισε να χορεύεις, Σάνα Μαρίν».

Η Μέττε και η Μαγκνταλένα

Η πρωθυπουργός της Δανίας Μέττε Φρεντέρικσεν, σε συνέντευξή της, περιέγραψε πώς έχει αναγκαστεί πολλές φορές να κρύψει τη γυναικεία φύση της και να θωρακιστεί σε έναν “αποστειρωμένο” ρόλο. Ακριβώς, όπως και η Άγκελα Μέρκελ που πέρασε την πολιτική της σταδιοδρομία, προσπαθώντας να βάλει στην άκρη το φύλο της. Το μάθημα αυτό, η Μέττε Φρεντέρικσεν το εμπέδωσε όταν η προκάτοχός της Helle Schmidt έγινε πρώτη είδηση, επειδή τόλμησε να καθίσει δίπλα στον Μπαράκ Ομπάμα στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα. Υποτίθεται ότι αυτό δυσαρέστησε τη Μισέλ Ομπάμα, ειδικά όταν έβγαλαν μια selfie με τον Αμερικανό πρόεδρο και τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον.

Ξαφνικά όλοι την έμαθαν για τους λάθος λόγους κι όχι γιατί ήταν η πολιτικός εκείνη που επανέφερε την οικονομία της χώρας σε ήρεμα νερά μετά την κρίση του 2008. Την ίδια περίπου περίοδο αποκαλύψεις γυναικών δημοσιογράφων για παρενόχληση από άνδρες συναδέλφους τους, οδήγησαν τη Δανή πρωθυπουργό να υποσχεθεί την άμεση διερεύνησή τους από ανεξάρτητη επιτροπή νομικών. «Πραγματικά πόσο δρόμο έχουμε ακόμα να διανύσουμε για να μας πάρει κάποιος σοβαρά», λέγεται ότι είπε φανερά εκνευρισμένη στους συνεργάτες της.

Η Μαγκνταλένα Άντερσον, πρωθυπουργός της Σουηδίας, απάντησε αποστομωτικά στις φήμες που την θέλουν «εκνευριστική, δύσκολη και ιδιαίτερα αυστηρή». Πράγματι, πολλοί είναι εκείνοι που την χαρακτηρίζουν «αγέλαστη» και «γεράκι της δημοσιονομικής πολιτικής». Στην προσωπική της ζωή, όμως, είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος. Είναι παντρεμένη εδώ και 25 χρόνια με εναν καθηγητή οικονομικών που αφήνει τη σύζυγό του να είναι η πρωταγωνίστρια κι αυτός να τη στηρίζει από το περιθώριο. Έχουν αποκτήσει δύο παιδιά. Η ίδια δήλωσε ότι έχει επιλέξει να φοράει τη “στολή αυτή”, ώστε να αποφύγει να αντιμετωπιστεί από συναδέλφους και δημοσιογράφους σαν “αδύναμη γυναίκα”.

Παρά τα βήματα προόδου, τα παραπάνω επιβεβαιώνουν την κακομεταχείριση που έχει επιφυλάξει η ιστορία στις γυναίκες, που βρέθηκαν σε θέσεις εξουσίας. Η συγγραφέας Μέρι Μπέρντ στο βιβλίο της “Γυναίκες και Εξουσία” απευθύνεται στους μισογύνηδες και στα τρολ ανά τον κόσμο που ανηλεώς επιτίθενται στις γυναίκες –πολύ συχνά στις ισχυρές– για να τις μειώνουν.

Εντοπίζει τις απαρχές του μισογυνισμού στην αρχαιότητα, εξετάζοντας τις παγίδες του φύλου και τους τρόπους με τους οποίους στην ιστορία ταπεινώνονται και αποδυναμώνονται ισχυρές γυναίκες. «Εάν θεωρούμε πως οι γυναίκες δεν βρίσκονται πλήρως εντός των δομών της εξουσίας, είμαστε βέβαιοι ότι χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε τις γυναίκες και όχι την ίδια την εξουσία;» αναρωτιέται…