Η “ατζέντα ανθεκτικότητας” της ΕΕ – Τι προτείνει ο επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου

Η πανδημία επιδείνωσε πολλές προϋπάρχουσες συνθήκες στη διεθνή τάξη και ανέδειξε κενά στην ΕΕ, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ. Για τον λόγο αυτό, ο ίδιος τάσσεται υπέρ μιας “ατζέντας ανθεκτικότητας” για την Ευρώπη μετά την πανδημία, προτείνοντας συγκεκριμένες κατευθύνσεις.

Σε συνέντευξή του στην γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt, ο επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια τονίζει ότι «οι δυνάμεις αντίστασης κατά των μελλοντικών κρίσεων πρέπει να γίνουν ισχυρότερες». Είναι κοινός τόπος άλλωστε και έχει επισημανθεί από πολλούς Ευρωπαίους πολιτικούς ότι η ΕΕ ήταν απροετοίμαστη σε πολλά ζητήματα σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Αρχικά η αδυναμία της Κομισιόν να αντιδράσει, απομονώνοντας περιοχές όπου υπήρχε έξαρση (Ιταλία), καθώς θα ερχόταν σε σύγκρουση με την βασική αρχή της ΕΕ για την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, προϊόντων και υπηρεσιών. Στη συνέχεια με την πολυμέρεια σε ό,τι αφορά τη λήψη απόφασης, η οποία θα έπρεπε να είναι συλλογική και να ληφθεί από μέλη, τα οποία είχαν να αντιμετωπίσουν εντελώς διαφορετικές υγειονομικές συνθήκες.

Η πανδημία ανέδειξε και το ζήτημα της αυτάρκειας στην ΕΕ. Αρχικά με τις μάσκες και γενικά τον υγειονομικό εξοπλισμό, τον οποίο, για λόγους κόστους, η ΕΕ είχε αναθέσει εξ ολοκλήρου στην Κίνα και σε άλλες οικονομίες της Ασίας. Ένα πρόβλημα που ενδέχεται να υπάρξει και με τις σύριγγες, καθώς οδεύουμε προς την περίοδο του μαζικού εμβολιασμού. Κοντολογίς η πανδημία έδειξε, ότι η ΕΕ είναι εξαρτημένη σε πολλά από τα παραπάνω ζητήματα από τρίτες χώρες και όταν κάποιος είναι εξαρτημένος, αυτό επηρεάζει και την ασφάλεια του.

Με αφορμή προφανώς τα παραπάνω, αλλά και τις συνέπειες της πανδημίας, καθώς και τις γενικότερες αλλαγές που συντελούνται παγκοσμίως, σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο, ο Ίσινγκερ τονίζει την αναγκαιότητα για μια “ατζέντα ανθεκτικότητας”. Τι θα περιλαμβάνει όμως αυτή η ατζέντα; Το κεντρικό στοιχείο μιας τέτοιας ατζέντας θα αποτελούσε «το απαραβίαστο των συνόρων στην Ευρώπη». Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για τη συνέχεια της περιόδου ειρήνης που επικρατεί στη Γηραιά Ήπειρο, η οποία από το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου διακόπηκε μόνον κατά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και στην γιουγκοσλαβική κρίση.

Η “ατζέντα ανθεκτικότητας”

Κατά τον Ίσινγκερ, μια “ατζέντα ανθεκτικότητας” περιλαμβάνει επίσης «ένα πιο σταθερό ευρώ». Αυτό όμως σημαίνει, ότι η Ευρώπη θα πρέπει να έχει ως στόχο όχι μόνο την συμπτωματική αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της υγειονομικής κρίσης, αλλά και την δημιουργία εκείνου του οικονομικού περιβάλλοντος που θα αποτρέψει μια νέα οικονομική κρίση.

Είχε ταχθεί άλλωστε και πριν την πανδημία (31 Ιανουαρίου 2020, Die Welt) υπέρ των μεγάλων επενδύσεων της Γερμανίας στην ΕE και στο ΝΑΤΟ, ακόμα και αν χρειαστεί να παραιτηθεί το Βερολίνο από τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς του! «Φυσικά και πρέπει να το κάνουμε. Είναι εξίσου μια επένδυση για το ασφαλές μέλλον των παιδιών μας, όπως και ο στόχος του 2% δαπανών για το ΝΑΤΟ» είχε πει τότε.

Ένα τρίτο βασικό στοιχείο της “ατζέντας ανθεκτικότητας” είναι κατά τον Ίσινγκερ «η καλύτερη ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ». Ο Γερμανός διανοητής της γεωπολιτικής στρατηγικής έχει κατανοήσει νωρίς ότι ο κόσμος μετά την πανδημία δεν θα είναι ο ίδιο. Αλλά και ότι η εκλογή του Μπάιντεν δεν είναι από μόνη της αρκετή για την επιστροφή στο προ Τραμπ status: στην εξασφαλισμένη δηλαδή ευρωπαϊκή ασφάλεια με μεταφορά του κόστους στις ΗΠΑ.

Ο ίδιος έχει ζητήσει επανειλημμένως την ανάληψη ενεργότερου διεθνούς ρόλου από την Ευρώπη, το οποίο όμως σημαίνει ανάληψη περισσότερων βαρών. Τον Ιούνιο, με αφορμή την ανάληψη της προεδρίας της ΕΕ από το Βερολίνο, είχε ταχθεί ακόμα και υπέρ της απειλής για ευρωπαϊκή στρατιωτική δράση στη Λιβύη, προκειμένου να γίνει σεβαστό το αίτημα της για ανακωχή. «Όποιος δεν μπορεί να απειλήσει στρατιωτικά σε διεθνείς συγκρούσεις, η διπλωματία του παραμένει πολύ συχνά (απλή) ρητορική» είχε πει σε συνέντευξή του.

Ο Μπάιντεν, η ΕΕ και η Κίνα

Με τη νέα συνέντευξή του στην Handelsblatt, ο επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου επανέρχεται στο θέμα του ενεργότερου ρόλου της Ευρώπης, εκτιμώντας ότι «ο Μπάιντεν θα συνεχίσει μια σκληρή πολιτική απέναντι στο Πεκίνο». Υποστηρίζει ότι «η διαμόρφωση μιας διατλαντικής στρατηγικής για την Κίνα θα αποτελέσει μείζονα πρόκληση για τους Ευρωπαίους».

Παραλλήλως, επαναφέρει και το αίτημά του «για πλειοψηφικές αποφάσεις στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας». Υποστηρίζει μάλιστα ότι μόνον έτσι, δηλαδή «αν η Ευρώπη μιλά με μία φωνή και δεν υπάρχει γερμανική, ιταλική ή γαλλική πολιτική για την Κίνα, η ΕΕ μπορεί με αυτοπεποίθηση να διαπραγματευτεί μια κοινή στρατηγική με τις ΗΠΑ».

Πως όμως μπορεί να γίνει αυτό, όταν η ΕΕ αδυνατεί να έχει μία φωνή απέναντι στην Τουρκία, η οποία απειλεί τα ανατολικά σύνορά της; Επαναλαμβάνουμε ότι η καλύτερη φύλαξη των συνόρων αποτελεί κατά τον Ίσινγκερ έναν από τους τρεις βασικούς πυλώνες της “ατζέντας ανθεκτικότητας” που προτείνει στην ΕΕ. Η Ευρώπη επιβάλλεται να αναλάβει ενεργότερο διεθνή ρόλο, επομένως να έχει μεγαλύτερη εμπλοκή στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Όπως επισημαίνουν οι περισσότεροι αναλυτές, αν δεν το κάνει η ΕΕ θα γίνει από άλλους, ανάμεσά τους η Τουρκία και το Ιράν.