Η “θηλιά” και η ηρωική έξοδος

του Σταύρου Λυγερού  – 

Η πρόθεση της κυβέρνησης Τσίπρα να επιτύχει μία καθαρή έξοδο από τα Μνημόνια το καλοκαίρι του 2018 είναι πολύ πιθανό να προσκρούσει στους δανειστές. Είναι δεδομένο πως οι σκληροπυρηνικοί κύκλοι του ευρωιερατείου μεθοδεύουν παράταση του Μνημονίου με άλλο όνομα. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να φορτώσουν την Ελλάδα με πρόσθετες δεσμεύσεις.

Στο Μαξίμου γνωρίζουν τις σχετικές προθέσεις και γι’ αυτό έχουν αρχίσει να προετοιμάζονται και γι’ αυτό το ενδεχόμενο. Ελπίζουν πως τελικώς θα καταφέρουν να αποτρέψουν αυτά τα σχέδια και να ολοκληρώσουν την τετραετία. Εάν, όμως, δεν τα αποτρέψουν και τα πράγματα φθάσουν σ’ αυτό το σημείο, σύμφωνα με πληροφορίες, ο πρωθυπουργός θεωρεί πως δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να προκηρύξει πρόωρες εκλογές γύρω στον Ιούνιο, όταν θα έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Σ’ αυτή την περίπτωση, μάλιστα, κατά τις ίδιες πληροφορίες, θα απευθυνθεί με διάγγελμα στον ελληνικό λαό και θα του εκθέσει την απαίτηση των δανειστών. Θα πει ότι παρά τις δυσκολίες και την ιδεολογικοπολιτική διαφωνία του εκπλήρωσε όλες τις απαιτήσεις του 3^ου Μνημονίου, αλλά οι δανειστές επιχειρούν να εγκλωβίσουν την Ελλάδα. Θα καλέσει, μάλιστα, ευθέως τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης να πάρει θέση με σκοπό να τον εκθέσει πολιτικά.

Το σενάριο της ηρωικής εξόδου

Αν και η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία, στο Μαξίμου έχουν συνείδηση πως είναι πολύ δύσκολο να κερδίσουν τις επόμενες εκλογές. Κι αν έχουν κάποια ελπίδα είναι να στυλώσουν τα πόδια και –όπως μας ειπώθηκε– να αναδείξουν τη διαφορά του ΣΥΡΙΖΑ από τη ΝΔ. Ακόμα και εάν δεν κερδίσουν τις εκλογές θα έχουν κάνει μία ηρωική έξοδο με αποτέλεσμα να συγκρατήσουν μεγάλο μέρος από την εκλογική τους δύναμη και να παραμείνουν κεντρικοί παίκτες στην πολιτική σκηνή.

Αντιθέτως, στο Μαξίμου θεωρούν δικαιολογημένα πως εάν αποδεχθούν τις απαιτήσεις των δανειστών για παράταση των μνημονιακών δεσμών, υπό το όνομα “εθνικές εγγυήσεις”, θα έχει τιναχθεί στον αέρα το πολιτικό αφήγημά τους. Εάν καταφέρουν να φθάσουν μέχρι το φθινόπωρο του 2019, θα πάνε στις κάλπες πολιτικά γυμνοί. Σε μία τέτοια περίπτωση θα έχουν θέση σε κίνδυνο και τη θέση τους ως αναμφισβήτητο δεύτερο κόμμα.

Όπως προαναφέραμε, ο Τσίπρας θεωρεί πως τα πράγματα δεν θα φθάσουν σ’ αυτό το σημείο, ώστε να χρειασθεί η λήψη δραματικών αποφάσεων. Για να αποτρέψει, μάλιστα, αυτό το σενάριο καλοκαίρι του 2018 δεν περιορίζεται στις οδηγίες για έγκαιρη ολοκλήρωση της 3^ης αξιολόγησης. Γίνονται προετοιμασίες, ώστε η Ελλάδα να έχει εγκαίρως επιστρέψει στις αγορές και μάλιστα να έχει μέχρι τότε συγκεντρώσει ένα αποθεματικό ασφαλείας 12 περίπου δισ, ώστε να είναι θωρακισμένη από πιέσεις και να δανεισθεί με σχετικά χαμηλό επιτόκιο.

Η περίπτωση της Πορτογαλίας

Υπενθυμίζουμε ότι στην Πορτογαλία, η οποία είναι η πλησιέστερη προς την ελληνική περίπτωση, η έξοδος από το Μνημόνιο πραγματοποιήθηκε, αφού είχαν διαμορφωθεί κάποιες προϋποθέσεις. Από το 4^ο τρίμηνο του 2013 είχε εισέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και επιπλέον είχε αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα. Επέστρεψε το 2012 στις αγορές με δοκιμαστική έκδοση ομολόγου (τριετούς διάρκειας με επιτόκιο 5,12%).

Η δεύτερη προσπάθεια έγινε τον Ιανουάριο του 2013. Εκείνη τη χρονιά, δανείσθηκε συνολικά 13,3 δισ. και κάλυψε το 77% των χρεολυσίων και το 44% των χρηματοδοτικών αναγκών της. Την επόμενη χρονιά δανείσθηκε 13,4 δισ. και κάλυψε το 100% των χρεολυσίων και το 49% των χρηματοδοτικών αναγκών της. Εξέδωσε κυρίως δεκαετή ομόλογα με επιτόκια λίγο πάνω από το 6% το 2013 και με μέσο επιτόκιο κάτω του 4% το 2014.

Κάνουμε αναφορά στην Πορτογαλία, επειδή η κυβέρνηση, με τη σύμφωνη γνώμη του ευρωιερατείου, βαδίζει στα βήματά της. Ο Τσακαλώτος έχει προαναγγείλει σχεδόν δεύτερη έξοδο το φθινόπωρο και κάποιες ακόμα μέχρι το καλοκαίρι του 2018. Τα ποσά που θα αντληθούν, όπως συνέβη και με την προ μηνών έκδοση του πενταετούς ομολόγου, θα χρησιμοποιηθούν αφενός για να αποπληρωθούν παλαιότερα ομόλογα, αφετέρου για να χτιστεί το αποθεματικό.

Ας σημειωθεί ότι η Πορτογαλία είχε δημιουργήσει αποθεματικό ύψους 15,6 δισ. πριν βγει από το Μνημόνιο τον Μάιο 2014. Με τον τρόπο αυτό μπορούσε να καλύψει το εναπομείναν δημοσιονομικό έλλειμμα του 2014 και ολόκληρο το εκτιμούμενο δημοσιονομικό έλλειμμα του 2015.

Πιο δύσκολα για την Ελλάδα

Η ελληνική περίπτωση είναι πιο δύσκολη. Εάν το αποθεματικό προκύψει μόνο από δανεισμό θα αυξήσει το χρέος, ανακυκλώνοντας το πρόβλημα. Θα έπρεπε να δημιουργηθεί κυρίως από το πρωτογενές πλεόνασμα. Από την άλλη πλευρά, όμως, θα είναι αφόρητη αφαίμαξη για την πραγματική οικονομία, εάν το πρωτογενές πλεόνασμα το 2017 και τα επόμενα χρόνια υπερβεί τον υπέρμετρα υψηλό στόχο (3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022 και 2% στη συνέχεια).

Η απόφαση του Eurogroup (15 Ιουνίου 2017) προβλέπει την ανάγκη δημιουργίας αποθεματικού, προκειμένου να διευκολυνθεί η επιστροφή στις Αγορές. Για τον σκοπό αυτό ένα τμήμα των υπόλοιπων δόσεων της δανειακής σύμβασης θα πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση.

Για την πρώτη φορά και για το σχετικά μικρό ποσό των τριών δισ. το επιτόκιο 4,65% είναι λογικό. Είναι προφανές, ωστόσο, ότι τις επόμενες φορές το επιτόκιο θα πρέπει να ακολουθήσει καθοδική τροχιά για να καταστεί σταδιακά βιώσιμη η επιστροφή στις Αγορές. Όλα τα δάνεια που θα λήγουν εφεξής θα πρέπει να αναχρηματοδοτούνται με επιτόκια αγοράς που είναι αρκετά υψηλότερα από τα επιτόκια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.

Μέχρι το 2022 οι δανειακές υποχρεώσεις της Ελλάδας κινούνται κατά μέσο όρο στο επίπεδο των εννέα δισ. και μπορούν να εξυπηρετηθούν. Το 2022, όμως, όταν θα λήξει η περίοδο χάριτος, ο κόμπος θα φθάσει στο χτένι. Εάν δεν αποφασισθούν εγκαίρως επαρκή μέτρα ελάφρυνσης, το φάσμα της χρεοκοπίας θα επανέλθει δριμύτερο.