Ισπανία: Πύρρειος νίκη για Δεξιά γλυκιά ήττα για Σοσιαλιστές

Διαστάσεις πολιτικού θρίλερ παίρνει το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ισπανία, όπου το Λαϊκό Κόμμα κατέκτησε τελικώς την πρώτη θέση, χωρίς όμως αυτοδυναμία (όπως ήταν αναμενόμενο) αλλά και χωρίς την δυνατότητα να σχηματίσει κυβέρνηση, ακόμα και αν συνεργαστεί με το ακροδεξιό Vox! Τα δύο κόμματα αθροίζουν 169 με 170 έδρες, την στιγμή που απαιτούνται 176. Όμως το Vox είναι “κόκκινο πανί” για τα μικρότερα αυτονομιστικά κόμματα των Καταλανών και των Βάσκων, που μοιάζει αδύνατο να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης σε μία κυβέρνηση της Δεξιάς, που θα περιλαμβάνει ακραιφνείς νοσταλγούς του δικτάτορα Φράνκο, για πρώτη φορά από το 1974. 

Χαμένος των εκλογών είναι ο ηγέτης των Σοσιαλιστών Πέδρο Σάντσεθ, όμως η ήττα του κόμματος του μόνο ως “γλυκιά” μπορεί να χαρακτηριστεί. Ο Σάντσεθ εξασφαλίζει ένα ποσοστό κοντά στο 32%, πετυχαίνοντας μάλιστα άνοδο περίπου τεσσάρων μονάδων σε σχέση με την προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση του 2019 (στην οποία το Λαϊκό Κόμμα είχε το ιστορικό χαμηλό του 16,6%).

Η ισπανική Δεξιά επανάκτησε μέρος των δυνάμεων της, φτάνοντας το 33% και κερδίζοντας (λόγω του εκλογικού συστήματος) 46 έδρες σε σχέση με το 2019, όμως απέχει κατά πολύ από τα ποσοστά που κατακτούσε στο προ κρίσης παρελθόν, έχοντας ανάγκη κυβερνητικού εταίρου. Όμως μετεκλογική συνεργασία μπορεί να αναζητήσει μόνο στο Vox και όπως προαναφέραμε τα “κουκιά δεν βγαίνουν”.

Θυμίζουμε πως η Ισπανία θεωρούνταν ο επόμενος “αδύναμος κρίκος” του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος, μετά την μνημονιακή Ελλάδα. Υπήρχαν εκτιμήσεις πως την οικονομική κρίση του 2012 θα ακολουθούσε η συντριβή των κατεστημένων κομμάτων, τα οποία εμπλεκόντουσαν και σε πολλά σκάνδαλα διαφθοράς και μετέπειτα η άνοδος των αριστερών Podemos. Όμως, οι Ισπανοί Σοσιαλιστές έδειξαν από νωρίς πως είναι “πολύ σκληροί για να πεθάνουν”, καθώς έχασαν μεν τα ποσοστά του παρελθόντος, αλλά δεν είχαν την τύχη του ΠΑΣΟΚ. Ο κύριος λόγος είναι γιατί ο Σάντσεθ απέφυγε να συνεργαστεί με το Λαϊκό Κόμμα, όπως ζητούσαν οι “βαρόνοι” των Σοσιαλιστών.

Στον αντίποδα, αποδείχτηκε πρόσκαιρη η δυναμική της αντισυστημικής “απειλής” των “Podemos”, αδελφού κόμματος του ΣΥΡΙΖΑ, ήδη από τις εκλογές του 2015. Ήταν τότε που οι Σοσιαλιστές έκαναν την μεγάλη έκπληξη, κατακτώντας την δεύτερη θέση, διαψεύδοντας τις δημοσκοπήσεις και τα exit polls. Έπειτα από το “ξεφούσκωμα” τους, οι Podemos υποχρεώθηκαν να σχηματίσουν “προοδευτική διακυβέρνηση” από θέση αδυναμίας με τους Σοσιαλιστές το 2019, δηλαδή με το κόμμα που λίγο πριν πολεμούσαν λυσσαλέα.

Ένας επιπλέον λόγος για την συνεργασία τους με τους Σοσιαλιστές, ήταν η άνοδος του ακροδεξιού Vox. Ήταν τότε που, για πρώτη φορά από το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο, ένα ακροδεξιό κόμμα είχε πετύχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, με το τρομακτικό ποσοστό  των 52 εδρών και με προοπτική περαιτέρω ανόδου (που δεν επαληθεύτηκε σε αυτές τις εκλογές, στον αντίποδα είχε αισθητή πτώση των εδρών του). Από το 1974 και τα χρόνια του παραδοσιακού δικομματισμού, οι φρανκιστές ήταν “μαντρωμένοι” στο Λαϊκό Κόμμα.

Οι μνήμες του εμφυλίου

Αυτή ακριβώς είναι η ειδοποιός διαφορά του δικομματισμού της Ισπανίας σε σχέση με αυτού των άλλων ευρωπαϊκών χωρών: Οι ισχυρές μνήμες του εμφυλίου και της δικτατορίας του Φράνκο ήταν που έκαναν τον Σάντσεθ να αγνοήσει τα “ιερά τέρατα” των Σοσιαλιστών (μεταξύ άλλων τους πρώην πρωθυπουργούς Θαπατέρο και Γκονζάλες) και να μην συνεργαστεί με το Λαϊκό Κόμμα. Ο Σάντσεθ, που μονίμως οι δημοσκοπήσεις τον παρουσιάζουν ως “τελειωμένο”, αποδείχτηκε ο ηγέτης που διέσωσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα από τον εφιάλτη της “πασοκοποίησης”.

Ως πρωθυπουργός ο Σάντσεθ με μέτρα, όπως την μείωση του ΦΠΑ, την αύξηση του κατώτατου μισθού και νομοσχέδια για την ενδοοικογενειακή βία κατάφερε να γίνει ο αναμφισβήτητος ηγέτης του ευρύτερου προοδευτικού χώρου και σημείο αναφοράς ακόμα και για τον ΣΥΡΙΖΑ, που παλαιότερα τον απαξίωνε, υπολογίζοντας αποκλειστικά στους Podemos. Πλέον, οι τελειωμένοι Podemos περιορίστηκαν ως εταίρος στη αριστερή συμμαχία της χαρισματικής πρώην υπουργού Εργασίας Yolanda Díaz, που αποτέλεσε την “μικρή έκπληξη” των εκλογών, εξασφαλίζοντας ένα ποσοστό κοντά στο 12% και 31 έδρες, οριακά πίσω από το Vox.

Το Λαϊκό Κόμμα κατόρθωσε να καλύψει τις απώλειες που είχε προς το νεοφιλελεύθερο κόμμα Cuidadanos (το ισπανικό “Ποτάμι”, που είχε προ πολλού την τύχη του κόμματος του Σταύρου Θεοδωράκη) όχι όμως και τις απώλειες που είχε προς το Vox. Όμως, η σκληρή δεξιά στροφή των Λαϊκών, που έφτασαν να εξαπολύουν ακόμα και εμφυλιοπολεμικές επιθέσεις στην κυβέρνηση Σάντσεθ, οδήγησε τελικώς σε συσπείρωση των οπαδών των Σοσιαλιστών, έστω και αν αυτή μεταφράζεται σε κέρδος μόλις δύο εδρών, καθαρά λόγου του εκλογικού συστήματος.

Σκληρή Δεξιά στροφή

Στελέχη του Λαϊκού Κόμματος, του Vox, αλλά και των Cuidadanos, μετείχαν σε ογκώδη διαδήλωση στις αρχές του έτους, μετά την απόφαση της κυβέρνησης Σάντσεθ να αποφυλακίσει αυτονομιστές ηγέτες της Καταλονίας, έπειτα από συμφωνία του πρώην Ισπανού πρωθυπουργού, με τα μικρότερα αυτονομιστικά κόμματα που στήριζαν την κυβέρνηση του. Σε εκείνες τις διαδηλώσεις κυριαρχούσε το σύνθημα “Σάντσεθ προδότη”.

Το 2021 το στέλεχος του Λαϊκό Κόμματος Ισαβέλ Ντίας Αγιούσο, επονομαζόμενη ως “Ισπανίδα Τραμπ”, είχε πετύχει μεγάλη νίκη στις περιφερειακές εκλογές της Μαδρίτης, με βασικό σύνθημα… “κομμουνισμός ή ελευθερία”. Η Αγιούσο είχε αντιταχθεί στα περιοριστικά μέτρα για τον κορονοϊό, χαρακτηρίζοντας “κομμουνιστικό” το lockdown του Σάντσεθ!

Η δεξιά στροφή του Λαϊκού Κόμματος οδήγησε στην συνεργασία του σε περιφερειακό επίπεδο με το Vox, που εμφανίζεται ως “υπερασπιστής της παραδοσιακής Ισπανίας”, έναντι των “επικίνδυνων νεωτερισμών” της Αριστεράς. Ψηλά στην ατζέντα του κόμματος είναι ζητήματα όπως η απαγόρευση των αμβλώσεων και του γάμου των ομοφυλόφιλων, η υπεράσπιση των ταυρομαχιών και φυσικά της κληρονομίας του Φράνκο.

Μπορεί να είχε την ευλογία της Τζόρτζια Μελόνι, όμως το Vox δεν έχει την κοινοβουλευτική εμπειρία των Ιταλών ομοϊδεατών του, που από το 3% έφτασαν στην πρωθυπουργία της Ιταλίας. Η διχαστική ρητορική του, σε μία χώρα όπου “τα φαντάσματα του εμφυλίου” είναι ακόμα ζωντανά, προκαλεί συσπειρώσεις στο αριστερό στρατόπεδο. Είναι η ειδοποιός διαφορά του με τα κόμματα της ευρωπαϊκής Νέας Δεξιάς, με παράδειγμα το κόμμα της Λεπέν, που έχει χτίσει εκλογικές “γέφυρες” και με ψηφοφόρους της Αριστεράς.

Πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε σε μία χώρα με ισχυρά αυτονομιστικά κινήματα (Καταλονία, Χώρα των Βάσκων) οι πληθυσμοί των οποίων έχουν άσχημες μνήμες από την δικτατορία του Φράνκο. Μόλις μερικά χρόνια πριν, οι Καταλανοί αυτονομιστές διοργάνωσαν δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία τους από την Ισπανία, στο οποίο η δεξιά κυβέρνηση Ραχόι είχε απαντήσει με σκληρή καταστολή.

Οι βουλευτές των αυτονομιστικών κομμάτων κρατούν το “κλειδί” των εξελίξεων. Το ενδεχόμενο να “αποστατήσουν” ορισμένοι από αυτούς προς την διαφαινόμενη συμμαχία Λαϊκών και Vox δεν μπορεί να αποκλειστεί, όπως και το σενάριο μιας κυβέρνησης των “ηττημένων”, δηλαδή των Σοσιαλιστών, της Αριστεράς και του συνόλου των αυτονομιστικών κομμάτων. Η άλλη λύση είναι υπηρεσιακή κυβέρνηση και νέες εκλογές, καθώς ο Σάντσεθ, μόνο αν έχει τάσεις πολιτικής αυτοκτονίας, θα εξετάσει να σχηματίσει κυβέρνηση με τους Λαϊκούς.