Και όμως υπάρχει λύση για το απόρρητο

Στο προηγούμενο άρθρο μου αναφέρθηκα στο τι ήταν μέχρι στιγμής η πληροφόρηση των πολιτών σχετικά με το θέμα της επισύνδεσης του κ. Ανδρουλάκη, ως εξής: 1) Όλα τα κόμματα συμφωνούν πως κακώς υπήρξε η συγκεκριμένη επισύνδεση, με την ΝΔ, δια του προέδρου της και πρωθυπουργού, να δηλώνει, επιπλέον, ότι ήταν λάθος. 2) Όλα τα κόμματα δηλώνουν ότι όλα τα στοιχεία επισύνδεσης πρέπει να έρθουν στο φως.

Στο πρώτο σημείο η ΝΔ λέει ότι η επισύνδεση ήταν νόμιμη μεν αλλά λάθος, ενώ η αντιπολίτευση λέει πως ήταν παράνομη. Στο δεύτερο σημείο, υπάρχει ομόθυμη συμφωνία: Όλα στο φως. Μόνον που όλα αυτά είναι αντίθετα με όσα προβλέπονται από το Σύνταγμα και τους σχετικούς νόμους, με την προϋπόθεση, όμως, ότι η επισύνδεση του κ. Ανδρουλάκη έγινε για λόγους εθνικής ασφαλείας -και αυτό υποδηλώνει η υπογραφή της εισαγγελέως καθώς και η δήλωση του παραιτηθέντα διοικητή της ΕΥΠ κ. Κοντολέοντα. Εάν, λοιπόν, η επισύνδεση έγινε για λόγους εθνικής ασφάλειας, τότε επιβάλλεται η εφαρμογή των διατάξεων του Συντάγματος και των σχετικών συγκεκριμένων νόμων.

Το Σύνταγμα με το άρθρο 19, ήδη από το 1975, μας λέει ότι «το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο» για όλους. Όμως, όταν αφορά «λόγους εθνικής ασφάλειας» ή τη «διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων»  τότε «η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο» και εδώ το άρθρο του συντάγματος δεν αναφέρει απολύτως καμία εξαίρεση. Για την υλοποίηση αυτής της συνταγματικής επιταγής, σχεδόν 20 χρόνια μετά, ψηφίστηκε ο νόμος 2225 του 1994, με τις διατάξεις του οποίου περιγράφεται λεπτομερώς πώς το απόρρητο αίρεται -και αυτές εφαρμόστηκαν και στην περίπτωση άρσης του απορρήτου του κινητού τηλεφώνου του Νίκου Ανδρουλάκη, που έγινε από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Η παρακολούθηση εγκρίθηκε από τον αρμόδιο εισαγγελέα Εφετών, που, με βάση τον νόμο και την σχετική απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, έχει οριστεί να υπηρετεί στην ΕΥΠ.

Η αποκάλυψη του γεγονότος έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις εκείνων που, ερμηνεύοντας το Σύνταγμα, υποστηρίζουν ότι υπάρχει καθολική εξαίρεση βουλευτών-ευρωβουλευτών από την δυνατότητα άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών, δηλαδή της νόμιμης παρακολούθησής τους για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων. Επικαλούνται δε προς υποστήριξη της θέσης αυτής το γεγονός ότι, με βάση την διάταξη της παραγράφου 3 του άρθρου 61 του Συντάγματος ο βουλευτής δεν έχει υποχρέωση μαρτυρίας για πληροφορίες που έλαβε κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Πρόκειται για ένα έωλο και, σε κάθε περίπτωση, πολιτικό και όχι επιστημονικό, όπως επιχειρηματολόγησα στο προηγούμενο άρθρο μου, επιχείρημα.

Οι συνταγματικές διατάξεις

Εάν ο συνταγματικός νομοθέτης ήθελε να εξαιρέσει τους βουλευτές -και, κατά συνέπεια, τους ευρωβουλευτές- από την δυνατότητα της άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών (για τους πολύ σοβαρούς και εξαιρετικούς λόγους, για τους οποίους αυτή υιοθετείται) θα το είχε προβλέψει ρητά. Όπως ρητά τους εξαιρεί (με το ίδιο το άρθρο 61 και το 62) από τη σύλληψη, τη φυλάκιση και τη δίωξη κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Ο συνταγματικός νομοθέτης έχει λεπτομερώς ασχοληθεί και διατυπώσει τα αφορώντα στις εξαιρέσεις που έχουν σκοπό την προστασία των βουλευτών και ευρωβουλευτών. Σε σημείο μάλιστα που, στην παράγραφο 2 του άρθρου 61, επί παραδείγματι, ορίζει ότι ο βουλευτής διώκεται μόνο για συκοφαντική δυσφήμηση και μετά από απόφαση του Σώματος.

Είναι φανερό ότι ο συνταγματικός νομοθέτης δεν θέλησε να εξαιρέσει κανέναν από την δυνατότητα να αρθεί το απόρρητο των επικοινωνιών του, υπό τις εγγυήσεις και τη διαδικασία που περιγράφει ο κατά εξουσιοδότηση του Συντάγματος ψηφισμένος, νόμος 2225 του 1994. Στη δε εξουσιοδότηση αυτή, που παρείχε στον κοινό νομοθέτη, όρισε ότι ο προβλεπόμενος νόμος θα περιγράψει τις εγγυήσεις, υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων. Δεν παρείχε δε καμία εξουσιοδότηση, να εξαιρεθούν με νόμο κατηγορίες πολιτών, στους οποίους δεν θα ήταν δυνατή η άρση του απορρήτου αυτού, εφόσον, φυσικά, συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις, τις οποίες το ίδιο το Σύνταγμα θέτει.

Αλλά και ο κοινός νομοθέτης δεν το έπραξε, επιδεικνύοντας αυτονόητη κατανόηση της συνταγματικής διατύπωσης. Ούτε κατ’ απόπειρα δεν επιχείρησε με τον νόμο να εξαιρέσει κάποια κατηγορία-έστω και αν κάτι τέτοιο δεν θα είχε συνταγματική νομιμοποίηση. Δεν το επιχείρησε δε ούτε ως οιονεί δήλωση πολιτικής θέσης, που θα διευκόλυνε μετά την ερμηνεία. Αν διαβάσει κανείς τα πρακτικά της Βουλής, κατά τη συζήτηση του νόμου 2225 το 1994, θα διαπιστώσει ότι κάθε άλλο θέμα τέθηκε και συζητήθηκε, εκτός του θέματος άρσης του απορρήτου του άρθρου 19 του Συντάγματος που ισχύει για όλους χωρίς καμία εξαίρεση. Και είναι λογικό γιατί κανείς δεν θα τολμούσε να προτείνει την εξαίρεση, ιδίως των βουλευτών που ορκίζονται να φυλάττουν τα πάτρια εδάφη, από το γενικό κανόνα, όπως διατυπώνεται στο άρθρο 19 του Συντάγματος.

Οι ερμηνείες των διατάξεων

Άλλωστε, από την αρχική ψήφιση του Συντάγματος το 1975 μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει τέσσερεις αναθεωρήσεις (1986, 2001, 2008, 2019). Αν λοιπόν ο συνταγματικός νομοθέτης πίστευε ότι υπάρχει ασάφεια ως προς το θέμα της άρσης του απορρήτου των επικοινωνιών των βουλευτών είχε όλες τις ευκαιρίες να επιληφθεί.

Οι ερμηνείες λοιπόν, που υιοθετούν εξαίρεση των βουλευτών και ευρωβουλευτών από την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών χωρίς συνταγματική βάση, κινδυνεύουν να θεωρηθεί ότι επιδιώκουν να θεσπίσουν – υπό το φως συγκεκριμένης πολιτικής συγκυρίας- μια de facto αδικαιολόγητη ειδική μεταχείριση έναντι των υπολοίπων πολιτών. Αλλά και αν, προς στιγμή, δεχόταν κανείς μια τέτοια εξαίρεση, θα προέκυπτε το ερώτημα: Μόνο οι βουλευτές; Οι ανώτατοι δικαστικοί; Ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου; Εξαίρεση δεν υπάρχει-και σωστά. Το σημαντικό είναι να είναι επαρκείς και να λειτουργούν οι εγγυήσεις, ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί πράγματι και μόνο σε περίπτωση ζητημάτων εθνικής ασφάλειας ή σοβαρών εγκλημάτων.

Στο δεύτερο σημείο. Όλα στο φως, εκτός από τις κομματικές τοποθετήσεις υπάρχουν και πρώην πρωθυπουργοί και πρώην πρόεδρος της δημοκρατίας που φωνασκούν: Όλα στο φως! Η ανευθυνότητα σε κρεσέντο και στο ζενίθ. Και την πρακτική εφαρμογή του όλα στο φως την βιώσαμε στις, με κλειστές πόρτες, συνεδριάσεις των κοινοβουλευτικών επιτροπών θεσμών και διαφάνειας και εξεταστικής, που αποδείχτηκαν σουρωτήρι. Ευτυχώς, λίγα πράγματα ήρθαν στο φως λόγω της επίκλησης του απορρήτου. Υποτίθεται ότι η όλη υπόθεση αφορά θέμα εθνικής ασφάλειας. Εάν όντως έτσι είναι -και η υπογραφή της εισαγγελέως αυτό σηματοδοτεί- τότε διαπράττεται σοβαρότατο ολίσθημα χωρίς ελαφρυντικό.

Τί θα γίνει περαιτέρω

Η ΕΥΠ συλλέγει πληροφορίες με στόχο την προστασία της εθνικής ασφάλειας και του δημοκρατικού πολιτεύματος της χώρας. Η συλλογή αυτών των πληροφοριών σχετικά με τις προθέσεις του εχθρού, γίνεται με διάφορους τρόπους, ένας εκ των οποίων είναι το στελεχικό δίκτυο, το οποίο κατασκευάζεται με κόπο και χρήμα των φορολογουμένων. Ευθύνη της ΕΥΠ είναι η προστασία του αλλά και η προστασία των στελεχών του, που με την κραυγή όλα στο φως, κινδυνεύει με διάλυση το δίκτυο και ακόμα χειρότερα εκθέτει σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή στελεχών του.

Γι’ αυτό και θεωρώ, να ζητούν κάποιοι από τον πρωθυπουργό να επιτρέψει στον πρώην διοικητή της ΕΥΠ να μιλήσει στα γνωστά σουρωτήρια, πολύ ανεύθυνο. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο υπό την σκέπη της δικαστικής αρχής και όχι υπό την σκέπη των… σουρωτηρίων. Και στον κίνδυνο αυτό συνέβαλαν με τις αυθαίρετες ερμηνείες τους οι διάφοροι συνταγματολόγοι, πέρα από το ότι οδήγησαν το πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ σε μια παγίδα που του περιορίζει τις δυνατότητες να μετατρέψει το ΠΑΣΟΚ σε δύναμη μεγαλύτερη του ΣΥΡΙΖΑ.

Αρκετά μέχρις εδώ με αυτόν τον επικίνδυνο κατήφορο, ο οποίος, μάλιστα, εν όψει των υπαρκτών εθνικών κινδύνων, απογυμνώνει την επιχειρησιακή ικανότητά μας να αντιληφθούμε και ποιοι ακριβώς κίνδυνοι μας απειλούν, ενώ, συγχρόνως, διχάζει ακόμα πιο βαθιά τον λαό.