Μάχη οπισθοφυλακών της Αριστεράς για τα μη κρατικά Πανεπιστήμια

Μέσα σε πρωτοβουλίες όπως η αλλαγή πολιτικής στο μεταναστευτικό, ή η ιδιωτικοποίηση των οργανισμών ύδρευσης και αποχέτευσης, ξεχωρίζει η εμβληματική – από πολλές απόψεις – ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, κατά παράβαση του Συντάγματος, θέμα για το οποίο η Αριστερά και ο ΣΥΡΙΖΑ δίνουν μάχες οπισθοφυλακών.

Το ότι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων ήταν στόχος του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι γνωστό ήδη από την εποχή που ήταν βουλευτής. Ωστόσο μέχρι και πέρυσι τον Φεβρουάριο δήλωνε, μιλώντας σε συνάντηση με εκπροσώπους του καλλιτεχνικού κόσμου: «Όλοι σας αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχουν και συνταγματικοί περιορισμοί, ως προς τη δυνατότητα να παρέχεται ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και όσο δεν αλλάζει το Άρθρο 16, αυτό δεν είναι κάτι το οποίο θα είναι εφικτό».

Παρομοίως τον ίδιο μήνα η τότε υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, σε εκδήλωση συνεργασίας ελληνικών πανεπιστημίων με το Columbia, ξεκαθάριζε ότι «δεν υπάρχει η δυνατότητα απονομής πανεπιστημιακών τίτλων, όσο δεν αλλάζει το Άρθρο 16 του Συντάγματος». Μέχρι και τον Φεβρουάριο ο Κυριάκος Μητσοτάκης προανήγγειλε ότι η ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων θα απελευθερωθεί από το 2028 μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος, που θα περιλαμβάνει και το Άρθρο 16.

By pass στο Σύνταγμα

Φυσικά δεν μιλά ευθέως για ιδιωτικά πανεπιστήμια αλλά για «μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά» που θα του επιτρέψουν να κάνει “by pass” στο Σύνταγμα. Επί του θέματος έχει τοποθετηθεί πρόσφατα σε άρθρο του στο constitutionalism.gr, ο καθηγητής Γιώργος Σωτηρέλης: «…Η παράκαμψη αυτή επιχειρείται επί τη βάσει μιας έωλης ερμηνείας, που δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική, διότι υποβαθμίζει πλήρως την κανονιστική ισχύ του Συντάγματος, με μία προσχηματική επίκληση τόσο του Άρθρου 28 του Συντάγματος όσο και του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά ταύτα επιστρατεύεται άκριτα και ελαφρά τη καρδία, χωρίς να αναλογισθούν οι υποστηρικτές της ότι έτσι πλήττεται προεχόντως, προς χάριν πρόσκαιρων πολιτικών ή και μικροκομματικών σκοπιμοτήτων, η ασφάλεια δικαίου και ο εγγυητικός χαρακτήρας του Συντάγματος».

Έχει σημασία ότι για το ζήτημα έχει υποστηρίξει από το 2018 – όταν ήταν σε εξέλιξη η τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος – ότι «δεν έχει πλέον νόημα να δίνουμε μάχες οπισθοφυλακής και ότι είναι προτιμότερο να τροποποιηθεί συνταγματικά το Άρθρο 16 του Συντάγματος, ώστε να επιτραπούν, με συγκεκριμένες αυστηρότατες προδιαγραφές, μη κρατικά και μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια. Μόνο έτσι θα αποφευχθούν επικίνδυνα by pass, όπως το σχεδιαζόμενο, με τα οποία είναι βέβαιο ότι θα καταλήξουμε σε μεταλλαγμένα ΙΕΚ».

Κάπως έτσι το ερώτημα είναι τί άλλαξε από τον περασμένο Φεβρουάριο μέχρι σήμερα, ώστε ο πρωθυπουργός να ανάγει σε πρώτη του προτεραιότητα την απελευθέρωση των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Τα επιχειρήματα του αρμόδιου υπουργού Κυριάκου Πιερρακάκη ότι «το Άρθρο 16 είναι αναχρονισμός, οι καταβολές του είναι χουντικές και ότι το Σύνταγμα μετεξελίσσεται συνεχώς και χρειάζεται να συνομιλεί με την πραγματικότητα», θα μπορούσαν να είναι επιχειρήματα υπέρ της αναθεώρησης του Άρθρου 16 και όχι της παράκαμψής του.

Παραβλέπει τις τέσσερις συνταγματικές αναθεωρήσεις από το 1975, στις οποίες ο αναθεωρητικός νομοθέτης – ο μόνος αρμόδιος – έλαβε φυσικά υπόψη του την ανάγκη να προσαρμόζεται το Σύνταγμα και απέρριψε τις σχετικές προτάσεις που έχουν κατατεθεί τουλάχιστον από το 2001.

Την συνταγματική βάση για την παράκαμψη – στην οποία απαντά συνοπτικά ο Γιώργος Σωτηρέλης – την δίνουν στο πρόσφατο άρθρο τους οι Βαγγέλης Βενιζέλος και Βασίλης Σκουρής, όπου υποστηρίζουν ότι μπορεί να γίνει παράκαμψη του Άρθρου 16 για ίδρυση πανεπιστημίων που εδράζονται σε χώρες της ΕΕ. Έχει ενδιαφέρον ότι ο Βαγγέλης Βενιζέλος διευρύνει περαιτέρω την διασταλτική ερμηνεία που πρότεινε το 2001 – όταν απορρίφθηκε η αναθεώρηση του Άρθρου 16 – και περιλαμβάνει και ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Πολιτικοί υπολογισμοί

Η απάντηση στο γιατί δεν περιμένει την αναθεώρηση ο Κυριάκος Μητσοτάκης φυσικά είναι πολιτική. Από την στιγμή που το αποφάσισε, είναι βέβαιο ότι θα βρίσκονταν οι πρόθυμοι καθηγητές για να το στηρίξουν. Φυσικά ο πρωθυπουργός που έκανε κανονικότητα στην άσκηση της διακυβέρνησης τις υποκλοπές και στην συνέχεια παραβίασε όλες τις ελεγκτικές αρχές και τις ασφαλιστικές δικλείδες του πολιτεύματος, δεν θα ορρωδούσε προ της παραβίασης του Συντάγματος.

Σε κάθε περίπτωση τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, όπως και αν τα βαπτίσει το σχετικό νομοσχέδιο, ανοίγουν ένα νέο Eldorado για τα ιδιωτικά συμφέροντα και διαχέουν περαιτέρω την αγοραία νοοτροπία στο σύνολο της κοινωνία. Ακολούθως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης τώρα δεν έχει εκλογές μπροστά του, όπως τον Φεβρουάριο, για να μετρά ένα ενδεχόμενο κόστος. Επιπλέον έχει εκτεταμένη συναίνεση.

Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο υποδέχθηκε την αναγγελία κατά την ομιλία του στην Βουλή για τον προϋπολογισμό η Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ, όρθια με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα. Κυρίως όμως, η μάχη έχει χαθεί στην κοινωνία, που δεν αντιλαμβάνεται γιατί οποιοσδήποτε νέος να μπορεί να σπουδάζει σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο στο εξωτερικό, αλλά όχι στην Ελλάδα.

Η ευρύτερη λογική της υποστήριξης της δημόσιας δωρεάν ανώτατης παιδείας, των εγγυήσεων και των ελέγχων, όπως και οι αρνητικές πτυχές της σύνδεσης της γνώσης και της επιστήμης με τα αγοραία συμφέροντα, δεν αγγίζουν πλέον την κοινωνία. Σε αυτό η Αριστερά δίνει μάχες οπισθοφυλακών. Η παραβίαση του Συντάγματος όμως είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο από μόνη της και είναι πιο σημαντική από την ίδρυση των πανεπιστημίων.

Το ταμείο στις ευρωεκλογές

Στο πλαίσιο αυτό, η παράκαμψη του άρθρου 16 δεν έχει πολιτικό κόστος, ίσως μάλιστα να έχει και όφελος. Αντίθετα έχει κόστος η αλλαγή πολιτικής στο μεταναστευτικό και στα ελληνοτουρκικά, ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών ή ακόμη και η ιδιωτικοποίηση του νερού – εάν δεν καταφέρει να το περάσει κάτω από τα ραντάρ της επικαιρότητας. Στα θέματα αυτά – μεταναστευτικό, ελληνοτουρκικά, γάμος ομοφύλων – έχει ισχυρές αντιδράσεις από το εσωτερικό του κόμματός του, με πιο έντονη του Αντώνη Σαμαρά και των φιλικών του βουλευτών. Δυσαρεστούν όμως και τον σκληρό πυρήνα των ψηφοφόρων της ΝΔ.

Μπορεί μάλιστα να προβλεφθεί με ασφάλεια – και επιχειρηματολογούν αρκετοί βουλευτές της ΝΔ – ότι εφόσον τα προχωρήσει (γιατί ο πρωθυπουργός έχει αποδείξει ότι σε τέτοια ζητήματα είναι ευέλικτος), το κόστος θα αποτυπωθεί στις ευρωεκλογές. Αφενός, γιατί προσφέρονται για ψήφο διαμαρτυρίας και αφετέρου, γιατί υπάρχουν υποδοχείς στο άκρο δεξιό φάσμα των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων της ΝΔ, κυρίως η Ελληνική Λύση και η Νίκη.

Η μία απάντηση για την σπουδή του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι ότι υποβάλλει “φιλελεύθερα διαπιστευτήριά” σε εξωτερικούς παράγοντες, καθώς δεν έχει εγκαταλείψει την φιλοδοξία για ευρωπαϊκό πόστο. Η δεύτερη, πιο πεζή, είναι ότι θέλει να τα περάσει στο πρώτο διάστημα της διακυβέρνησής του όσο το 41% είναι απρόσβλητο, ή και συμπληρωματικά για να υπάρξει επαρκής χρόνος να χωνευθούν από την ελληνική κοινωνία.