Με αφορμή το σκάνδαλο Καϊλή – Άτυπη εξουσία στην ΕΕ οι λομπίστες

Η συνταρακτική υπόθεση διαφθοράς στο Ευρωκοινοβούλιο στην οποία πρωταγωνιστεί η Ελληνίδα ευρωβουλευτής Εύα Καϊλή, κατέδειξε για μια ακόμα φορά ότι τελικά η εξουσία σε οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τα… “πολλά λεφτά” και βρίσκεται υπό την επήρεια μιας αδιαφανούς και χωρίς ίχνος νομιμοποίησης “πέμπτης εξουσίας”, τους λομπίστες.

Ανάμεσά τους βρίσκει κανείς πρώην πολιτικούς και Επιτρόπους, δικηγόρους, μάνατζερ, πράκτορες, ιδιοκτήτες ΜΚΟ, επαγγελματίες οικολόγους, τεχνοκράτες, εργατολόγους, κοινωνιολόγους, πανεπιστημιακούς καθηγητές, δημοσιογράφους, ακόμη κι εμπόρους. Είναι γεγονός ότι πάνω από 25.000 εξ επαγγέλματος λομπίστες δρουν σήμερα στις Βρυξέλλες, ενώ το ύψος της ετήσιας δαπάνης λόμπινγκ εκτιμάται πως ανέρχεται συνολικά στο 1,5 δισ. ευρώ (βλ. Lobbyismus in der EU).

Σύμφωνα με την ΜΚΟ Corporate Europe Observatory (CEO), την τελευταία επταετία ο επιχειρηματικός κόσμος αύξησε (κατά μέσο όρο) τις δαπάνες για θέματα λόμπινγκ στις Βρυξέλλες κατά περίπου 33%. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Apple, η οποία αύξησε τον προϋπολογισμό της από 750.000 ευρώ το 2015 στα 6,5 εκατομμύρια το 2022.

Στην πρώτη πεντάδα των επιχειρήσεων με τις μεγαλύτερες δαπάνες λόμπινγκ συγκαταλέγονται οι τέσσερις επιχειρήσεις της “Big Tech” (Apple, Google, META/FB, Microsoft), ενώ στην πρώτη δεκάδα βρίσκονται και επιχειρήσεις της “Big Oil and Gas” (Shell, Exxon Mobil), αλλά και δύο μεγάλες γερμανικές επιχειρήσεις (Bayer AG, Volkswagen). Αναμένεται πως μετά την ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τα ενεργειακά λόμπι, ιδιωτικά και κρατικά, θα αυξήσουν κατά πολύ τα επόμενα χρόνια τις δαπάνες τους σε θέματα λόμπινγκ.

Ανάλογα με την εξειδίκευση και την εμπειρία τους τα λόμπι των Βρυξελλών συγκροτούν, σύμφωνα με το European Public Affairs Directory, τέσσερις ειδικές κατηγορίες : “Law firms”, “political consultancies”, “public relations consultancies” και “economic and management consultancies”. Στη σύνθεση των λόμπι περιλαμβάνονται όλων των ειδών οι ενώσεις (οικονομικές, συνδικαλιστικές, επιχειρηματικές, οικολογικές κλπ). Περίπου το 70% από αυτές έχουν καθαρά οικονομικούς προσανατολισμούς, το 20% αποτελείται από διάφορες ΜΚΟ (Greenpeace, Transparency International κ.α.) και μόνο το 10% αφορά ενώσεις, όπως καταναλωτές, συνδικάτα, αγρότες, κλπ.

Τα λόμπι κάνουν παιχνίδι τη νομοθεσία

Ο έλεγχος και η ρύθμιση της λειτουργίας αυτής της σχετικά νέας εξουσίας εξακολουθεί να παραμένει σχεδόν ταμπού, τόσο για τη γραφειοκρατία όσο και την πολιτική ελίτ των Βρυξελλών, παρότι, σύμφωνα με την οργάνωση Lobby Control, «τουλάχιστον τα δύο τρίτα των λομπιστών που εκπροσωπούν τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρήσεων, συμμετέχουν με κάποιο τρόπο σε όλα τα στάδια της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας». Περίπου το 80% της εθνικής νομοθεσίας των κρατών-μελών της ΕΕ βασίζεται σήμερα σε αποφάσεις, κανονισμούς και οδηγίες που έχουν τη σφραγίδα των κοινοτικών οργάνων των Βρυξελλών.

Εκεί λαμβάνονται επίσης, σε ποσοστό ανάλογο με το παραπάνω, και οι σημαντικότερες οικονομικές, αναπτυξιακές και εργασιακές αποφάσεις που αφορούν τον ευρωπαϊκό χώρο. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται πολλές δεκάδες χιλιάδες προσωπικές επαφές μόνο μεταξύ μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εκπροσώπων των διαφόρων λόμπι (ενδεικτικά : UNICE, CEPS, CEFIC, EPEE, SEAP, INSM, ERT, Bilderberg-Konferenz, GBD, BASF, IPC, WEF, EFPIA, ESF κλπ. κλπ.), κατά προτίμηση σε πολυτελέστατα εστιατόρια των Βρυξελλών ή του Στρασβούργου, αλλά μερικές φορές και σε εξωτικούς παραδείσους, π.χ. της Καραϊβικής ή σε χώρες με αμέτρητα πετροδολάρια, όπως το Κατάρ και την Εύα Καϊλή.

Οι ποικίλες και συνεχώς αυξανόμενες πιέσεις ακόμη και οι ωμοί εκβιασμοί, τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, η επέλαση της παγκοσμιοποίησης, η θεοποίηση της “ανταγωνιστικότητας” αλλά και η πολυπλοκότητα των νομικών θεμάτων, όπως και η έλλειψη ειδικών τεχνικών γνώσεων, οδηγούν πολλούς Ευρωβουλευτές αλλά και στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παραδέχονται δημοσίως πλέον ότι είναι και “οικειοθελώς” εξαρτημένοι από λομπίστες. Αυτή η de facto αδυναμία πολλών “εκπροσώπων του λαού” ν’ ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, αλλά και η έλλειψη θεσμοθετημένου μητρώου για τα λόμπι, κάνει τους λομπίστες να λειτουργούν με άνεση στο σκοτάδι και στα παρασκήνια, μακράν κάθε δημοσιότητας και να αισθάνονται “απαραίτητοι”.

Είναι γεγονός επίσης ότι οι λομπίστες διαθέτουν, σε σχέση με την αρτηριοσκληρωμένη, “σοβιετικού τύπου” γραφειοκρατία των Βρυξελλών, ευελιξία κι ενεργητικότητα, άριστη σχέση ή και συνεργασία με τα ΜΜΕ και κυρίως σημαντικό προβάδισμα στον τομέα της πληροφορίας και της γνώσης του φυσικού αντικειμένου. Το “έργο” τους είναι όντως σύνθετο και πολυδιάστατο, καθώς αποτελούν πλέον το ευαίσθητο “σημείο τομής” (ή διαπλοκής) μεταξύ πολιτικής, τεχνολογίας, οικονομίας και κατ’ επέκταση της κοινωνίας, η οποία όμως και σ’ αυτή την περίπτωση μένει στο περιθώριο.

Το έργο του ιδανικού λομπίστα

Σύμφωνα με ορισμό ειδικού για τα λόμπi των Βρυξελλών, ο “ιδανικός λομπίστας” είναι όπως ο Σωκράτης, ο οποίος διαρκώς θέτει ερωτήσεις, ακούει και εκμαιεύει την πληροφορία, αλλά και σαν τον Μαξ Βέμπερ, ο οποίος μέσω υπομονετικής προετοιμασίας και ανάλυσης έχει έτοιμες τις σωστές απαντήσεις. Μοιάζει όμως και με τον Νικολό Μακιαβέλλι, ο οποίος εκπροσωπεί αποτελεσματικά τα συμφέροντα που διαμορφώνονται μέσα από τέτοιες διεργασίες. Έτσι, η αδιαφανής δραστηριότητα ενός λομπίστα, κατά κανόνα υπέρ των επιχειρήσεων και εν γένει υπέρ του “Μεγάλου Κεφαλαίου”, μπορεί:

• Να ξεκινά από τη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος στα ΜΜΕ υπέρ της υπόθεσης που διαχειρίζεται.
• • Να περιλαμβάνει την προπαρασκευή και υλοποίηση δράσεων “δημιουργικής” διαμαρτυρίας με στόχο τις ευνοϊκές εξελίξεις.
• Να αφορά την προετοιμασία καθοριστικών επαφών με σημαντικά πρόσωπα, με τα οποία επιδιώκει να διατηρεί μακροπρόθεσμες σχέσεις.
• Ν είναι ο εφοδιασμός, ήδη σε πρώιμη φάση και πριν να εκπονηθεί το πρώτο σχέδιο μιας Οδηγίας, προσώπων ειδικού βάρους στη λήψη αποφάσεων με “επεξεργασμένες” πληροφορίες, “τεκμηριωμένες” αναλύσεις, εναλλακτικά σενάρια και κυρίως έτοιμα νομοσχέδια, πάντα χωρίς αναγνωρίσιμο αποστολέα..
• Να φτάνει μέχρι την ανάπτυξη στρατηγικών για την άμεση επιρροή ή ακόμη και την εξαγορά τεχνοκρατών ή και πολιτικών, προκειμένου τελικά ν’ αποδεχτούν τα δικά τους νομοσχέδια ή τις τροποποιήσεις τους.

Διαπλοκή οικονομίας και πολιτικής

Εδώ και δεκαετίες, ερήμην των λαών της Ευρώπης, η διαπλοκή οικονομίας και πολιτικής είναι πλέον δεδομένη κι αναδύεται σχεδόν απροκάλυπτα μέσα από διάφορες γκρίζες ζώνες του Ευρωκοινοβουλίου, της Επιτροπής και του Συμβουλίου. Η επίδραση ισχυρών οικονομικών παραγόντων στην διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής είναι τόσο σημαντική, που ελλοχεύει ακόμη και ο κίνδυνος να χάσουν την σημασία τους και τα τελευταία υπολείμματα δημοκρατικής νομιμοποίησης της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, στις περισσότερες των περιπτώσεων, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των “δημοκρατικά” εκλεγμένων “εκπροσώπων” του λαού και λομπιστών δεν υφίσταται καν.

Αυτό ισχύει βεβαίως και για τη χώρα μας, ίσως σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό. Τα παραδείγματα π.χ. στο χώρο της λεγόμενης “Πράσινης Ανάπτυξης“, από τη διαχείριση των αποβλήτων έως την ενεργειακή μετάβαση, είναι προφανή. Μόνο που, σε αντίθεση με τις Βρυξέλλες, στην Αθήνα ποτέ δεν ξεκίνησε κάποιος σοβαρός δημόσιος διάλογος για την δράση και τις μεθόδους των ντόπιων λόμπι (π.χ. μεγαλοεργολάβοι, μεγάλα μελετητικά γραφεία) και κυρίως για κάποιον έστω και υποτυπώδη δημόσιο έλεγχο και διαφάνεια.