Με (νεο)φιλελεύθερη σημαία επελαύνει ο Κυριάκος

της Νεφέλης Λυγερού  – 

Στη Θεσσαλονίκη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν περιορίσθηκε στη συνηθισμένη μετωπική επίθεσή του εναντίον της κυβέρνησης Τσίπρα. Ξεδίπλωσε το πρόγραμμά του, αναφερόμενος σε συγκεκριμένα μέτρα, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις χάιδεψε τα αυτιά των ψηφοφόρων που αγωνίζονται -όχι πάντα με επιτυχία- να επιβιώσουν. Για μία ακόμα φορά, όμως, δεν έδωσε πειστική απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα πώς θα χρηματοδοτήσει κάποιες από τις επαγγελίες της. Με άλλα λόγια, το ερώτημα που παλαιότερα έθετε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στον πρωθυπουργό, ο ίδιος δεν το απαντάει πειστικά.

Πριν ενάμιση χρόνο ο Μητσοτάκης είχε κερδίσει την εσωκομματική μάχη με τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη, αφενός ενεργοποιώντας και συσπειρώνοντας του κεντροδεξιούς φιλελεύθερους, αφετέρου πείθοντας τη βάση της ΝΔ ότι μπορεί να κερδίσει τον Αλέξη Τσίπρα και να επαναφέρει τη ΝΔ σε τροχιά εξουσίας. Είναι ενδεικτική η τότε δήλωσή του στην κρίσιμη στιγμή: «τώρα ψηφίζουμε για τον επόμενο πρωθυπουργό της χώρας». Οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν εκείνη τη δήλωσή του.

Από την πρώτη στιγμή που διεκδίκησε την ηγεσία της ΝΔ, ο Μητσοτάκης έπαιξε δυνατά το χαρτί της ανανέωσης, το οποίο συνεχίζει να παίζει με άλλους όρους και τώρα που διεκδικεί την πρωθυπουργία. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά, άλλωστε, που συνέβαλαν στην πολιτική εδραίωση του Τσίπρα ήταν η νεότητα και ο αέρας της αλλαγής που κατά κανόνα αυτή ενέχει.

Με όχημα το όνομα Μητσοτάκης

Το επιτελείο του επιχειρεί να πείσει ότι ο Κυριάκος δεν είναι απλώς νέος και δυναμικός. Είναι ταυτόχρονα ιδεολόγος και κυρίως μεταρρυθμιστής. Από την αρχή, άλλωστε, επέλεξε να αυτοπροβληθεί σαν αυτός που είναι καταλληλότερος για να καθοδηγήσει τη ΝΔ προς μια άλλη κατεύθυνση, να την βγάλει από το κλίμα στασιμότητας και παρακμής στο οποίο είχε εγκλωβισθεί.

Ο ίδιος, εξάλλου, από την αρχή ξεκαθάρισε ότι στόχος του ήταν να φέρει ριζικές αλλαγές στην κεντροδεξιά παράταξη, αλλά κατά τρόπο συντεταγμένο. Έχει επαγγελθεί αλλαγές στον τρόπο επιλογής των υποψήφιων βουλευτών, συστηματική αξιολόγηση των βουλευτών και των κομματικών στελεχών.

Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο Κυριάκος δεν θα βρισκόταν στο τιμόνι της ΝΔ αν δεν ήταν ένας Μητσοτάκης. Όσο κι αν προσπαθεί να αυτοπροβληθεί σαν το αντίθετο, είναι οργανικός εκπρόσωπος του κομματικού και ευρύτερα του πολιτικού κατεστημένου. Η αλήθεια είναι ότι ο σημερινός πρόεδρος της ΝΔ προβάλει ιδεολογικά και προγραμματικά στοιχεία με (νεο)φιλελεύθερο πρόσημο. Εμμέσως αμφισβητεί ιδεολογικά και πολιτικά και οργανωτικά τον καραμανλισμό, ο οποίος ρέπει σε έναν πιο λαϊκό φιλελευθερισμό.

Η “λαϊκή Δεξιά”, που εκλογικά αποτελεί τον κορμό της ΝΔ και είναι ιστορικά συνδεδεμένη με τον καραμανλισμό, δεν εκφράζεται οργανικά από τον Κυριάκο.  Η προοπτική επανόδου στην εξουσία, όμως, βάζει σε δεύτερο πλάνο τέτοια ελλείμματα και τέτοιες αντιφάσεις. Από την άλλη πλευρά, ο Κυριάκος προβάλλει το προφίλ του μοντέρνου φιλελεύθερου που εκφράζει πολιτικά και το φιλελεύθερο Κέντρο και που έχει απήχηση στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα. Ταυτόχρονα, βέβαια, στηρίζεται στο ισχυρό πελατειακό δίκτυο της οικογένειας Μητσοτάκη.

Διεύρυνση προς το Κέντρο

Επί ηγεσίας Τσίπρα ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύθηκε από το 3-4% στο 27% το 2012 και στο 36,5% το 2015. Αυτό αναμφίβολα δεν θα μπορούσε να συμβεί εάν δεν είχαν μεσολαβήσει η κρίση και τα μνημόνια. Δεδομένου ότι τα δύο τελευταία χρόνια η κυβέρνηση Τσίπρα εφαρμόζει μνημονικές πολιτικές, η νέα μεγάλη εκλογική-κοινωνική βάση του ΣΥΡΙΖΑ σταδιακά αποσαρθρώνεται. Το γεγονός αυτό εξ αντιδιαστολής φουσκώνει τα εκλογικά πανιά του Κυριάκου και τον διευκολύνει να αποφεύγει να μπαίνει στα δύσκολα. Σε αρκετές περιπτώσεις προτιμάει να μιλάει γενικά, ποντάροντας στο αυξανόμενο κύμα της αρνητικής ψήφου.

Έχει υψώσει τη σημαία του φιλελευθερισμού και προσελκύει ψηφοφόρους από τον κεντρώο χώρο. Στους παραδοσιακούς “γαλάζιους” ψηφοφόρους προβάλει το επιχείρημα ότι κατ’ αυτό τον τρόπο ρίχνει γέφυρες σε κοινωνικά στρώματα, από τα οποία η ΝΔ «είχε πάρει διαζύγιο». Διευρύνοντας την εκλογική απήχησή της και σε άλλα εκλογικά ακροατήρια, την φέρνει πιο κοντά στην αυτοδυναμία.

Οι αντίπαλοι του Κυριάκου τόσο εκτός όσο και εντός της ΝΔ τον χαρακτηρίζουν εκπρόσωπο της οικονομικής ελίτ και του νεοφιλελευθερισμού. Ο ίδιος, άλλωστε, έχει καταγγείλει και τον λαϊκισμό της “λαϊκής Δεξιάς”. Δεν είναι τυχαίο ότι η ΝΔ του Μητσοτάκη σαρώνει στα ανώτερα και μεσαιοανώτερα αστικά στρώματα.

Βαρόνοι και αυτοδημιούργητοι

Σε κάθε ευκαιρία, ο Τσίπρας προβάλει το γεγονός ότι δεν προέρχεται από πολιτικό τζάκι. Αντιθέτως, ο Μητσοτάκης είναι γόνος πολιτικής δυναστείας. Η οικογένειά του δεν έχει μόνο πολυποίκιλες διασυνδέσεις και επαφές με ισχυρούς παράγοντες των κυρίαρχων ελίτ. Όπως έχουμε πει παραπάνω, διαθέτει και ένα ισχυρό πελατειακό δίκτυο. Το πελατειακό αυτό δίκτυο τέθηκε στην υπηρεσία του Κυριάκου από την πρώτη στιγμή που έθεσε υποψηφιότητα στη Β’ Αθηνών. Το ίδιο αυτό δίκτυο επιστρατεύθηκε και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για να εκλεγεί αρχηγός της ΝΔ.

Όταν διεκδικούσε την αρχηγία, ο Κυριάκος είχε επιχειρήσει να αποστασιοποιηθεί κάπως από τη σκιά του επωνύμου του. Έχοντας δεδομένα τα θετικά, επιχειρούσε να ξεφορτωθεί τα αρνητικά. Η πολιτική κληρονομιά, όμως, είναι ενιαία, δεν μπορούν να διαχωρισθούν τα καλά από τα κακά. Τώρα πια ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έχει φύγει από τη ζωή και μάλιστα με τιμές και επαίνους που θα εξέπλητταν και τον ίδιο. Ο Κυριάκος είναι ο κληρονόμος και δεν έχει πρόβλημα να το δείχνει ακόμα και προς την αδελφή του Ντόρα.

Ήταν ειρωνεία, μάλιστα, το γεγονός ότι ο Κυριάκος είχε από τις πρώτες εβδομάδες της κυβέρνησης Τσίπρα να κατηγορήσει τον ΣΥΡΙΖΑ για οικογενειοκρατία! Ακόμα και στελέχη της ΝΔ θύμιζαν τότε την παροιμία για τον «γάιδαρο που είπε τον πετεινό κεφάλα». Σημειώνουμε ότι μετά το τέλος των σπουδών του, ο Κυριάκος διορίσθηκε σε ανώτατη θέση στον όμιλο της Εθνικής Τράπεζας και από εκεί γρήγορα έγινε βουλευτής και αργότερα υπουργός.

«Πώς, λοιπόν, να εκφράσει την απαίτηση της κοινωνίας για αξιοκρατία, όταν ο ίδιος αναρριχήθηκε στην πολιτική λόγω επωνύμου, χωρίς καν να περάσει από κομματική οργάνωση;» αναρωτιούνται με σημασία εσωκομματικοί αντίπαλοί του. Όλα αυτά τα καρφιά, ωστόσο, είναι κουβέντες χωρίς πολιτική εμβέλεια. Η διάχυτη πεποίθηση, που επιβεβαιώνεται και από τις δημοσκοπήσεις, ότι η ΝΔ είναι κυβέρνηση εν αναμονή δεν αφήνει περιθώριο για αποτελεσματική εσωκομματική αμφισβήτηση.