Με όχημα τη Νέα Δεξιά οι Ευρωπαίοι αμφισβητούν τη νεοφιλελεύθερη συναίνεση

Πριν σημειώσει εκλογικούς θριάμβους η Νέα Δεξιά, ηχηρά ονόματα του ευρωιερατείου έχουν υποχρεωθεί εδώ και πολλά χρόνια να ομολογήσουν ότι “κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας”. Όταν ο Γιούνκερ ήταν πρόεδρος της Κομισιόν, ο Τουσκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Ντράγκι επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και η Λαγκάρντ επικεφαλής του ΔΝΤ, είχαν μιλήσει –με τον έναν ή τον άλλο τρόπο– για την ανάγκη μίας νέας πορείας. Όπως σωστά, άλλωστε, είχε πει ο Τουσκ: «δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε τις συζητήσεις με μία μακάρια πεποίθηση ότι τίποτα δεν είναι λάθος, ότι τα πάντα είναι εντάξει».

Θα περίμενε κανείς μετά από τέτοιου είδους δηλώσεις την ανάληψη δραστικών πολιτικών πρωτοβουλιών εκ μέρους των υπό αμφισβήτηση και εκλογικά απειλούμενων συστημικών δυνάμεων του (νεο)φιλελεύθερου Κέντρου. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν έκαναν τίποτα το ουσιαστικό, επιβεβαιώνοντας το “μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι“. Για την ακρίβεια, η κατάληξη του αναστοχασμού για το μέλλον της ΕΕ, που είχε εγκαινιασθεί στη σύνοδο κορυφής της Μπρατισλάβας, ήταν η απόφαση για ΕΕ πολλών ταχυτήτων, η οποία, βεβαίως, δεν έλυσε το πρόβλημα. Αντιθέτως, ο πόλεμος στην Ουκρανία ενέτεινε την κρίση της Ένωσης. Έτσι, δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη τα τωρινά αποτελέσματα των ευρωεκλογών, πρωτίστως η σαρωτική νίκη της Λεπέν.

Το Brexit ήταν ένα πρόδρομο μήνυμα αυτών που ακολούθησαν. Δεν επρόκειτο απλά και μόνο για την εκδήλωση του παραδοσιακού βρετανικού ευρωσκεπτικισμού. Ήταν η κορυφή του ευρωπαϊκού παγόβουνου. Και το παγόβουνο ήταν η ραγδαία άνοδος της αντισυστημικής ψήφου σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γηραιάς Ηπείρου. Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, η κρίση της Ευρώπης δεν είναι απλώς το άθροισμα των επιμέρους κρίσεων. Η ταυτόχρονη έκθεση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος σε παράλληλες κρίσεις (οικονομική, ενεργειακή, πληθωρισμός, πόλεμος στην Ουκρανία) έβγαλε με δύναμη στην επιφάνεια τις ασυμμετρίες και τις αντιφάσεις του, με αποτέλεσμα η ΕΕ να αντιμετωπίζει σήμερα υπαρξιακή κρίση, η οποία αναπόφευκτα θα αποτυπωνόταν στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών.

Η Νέα Δεξιά στην Ευρώπη

Στη Γαλλία, ο Μακρόν επανεξελέγη προ ετών πρόεδρος μόνο λόγω του εκλογικού μετώπου στον δεύτερο γύρο όλων των αντι-ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων με τη λογική του μικρότερου κακού. Όπως αποδεικνύεται από την τωρινή σαρωτική νίκη της Λεπέν, όμως, οι νίκες που στηρίζονται στο “αντί” είναι πύρρειες. Όπως φάνηκε από όλες τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, ούτε η Γερμανία δεν γλύτωσε από το δικό της κύμα ιδιότυπης αντισυστημικής ψήφου. Η ακροδεξιά και αντιευρωπαϊκή AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία) αναδεικνύεται δεύτερο κόμμα, πάνω από το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό.

Εκεί, όμως, που η αντισυστημική ψήφος εκδηλώθηκε με σαρωτικό τρόπο είναι η Ιταλία. Μετά την ήττα του κεντροαριστερού φιλελεύθερου Ρέντσι στο δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 2016, οι εκλογές είχαν αναδείξει νικητές τα αντισυστημικά κόμματα “Κίνημα των 5 Αστέρων” (ασαφώς κεντροαριστερό) και Λέγκα (Νέα Δεξιά). Όταν, μάλιστα, οι Ιταλοί θεώρησαν ότι η Λέγκα του Σαλβίνι δεν ήταν επαρκώς αντισυστημική ανέδειξαν πρώτο κόμμα το μέχρι τότε περιθωριακό κόμμα “Αδελφοί της Ιταλίας”, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι πρωθυπουργός η πρόεδρός του Μελόνι.

Ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία είχε επιβεβαιώσει ότι το στρατηγικό πλεονέκτημα των συστημικών της (νεο)φιλελεύθερης συναίνεσης είναι ότι οι συνιστώσες τους μπορούν να συμμαχούν και να αθροίζουν τις εκλογικές και πολιτικές δυνάμεις τους. Αντιθέτως, λόγω των υφιστάμενων ιδεολογικών διαφορών στον άξονα Αριστερά-Δεξιά δεν ισχύει το ίδιο για τις αντισυστημικές δυνάμεις. Από την άλλη πλευρά, όμως, η κοινωνική δυσαρέσκεια δεν μπορεί για πολύ χρόνο να παρακάμπτεται με τερτίπια του πολιτικού συστήματος. Το έδειξαν τώρα οι γαλλικές κάλπες.

Η Νέα Δεξιά επελαύνει

Με την καθυπόταξη της κυβέρνησης Τσίπρα το 2015, το ευρωιερατείο κατάφερε ένα πολιτικό πλήγμα στις αριστερόστροφες δυνάμεις που τότε έπαιρναν κεφάλι στη νότια Ευρώπη. Έτσι, π.χ. η πολιτική δυναμική των Ποδέμος ανακόπηκε, ενώ όπου τα σοσιαλιστικά κόμματα βρέθηκαν στην εξουσία επέλεξαν να τα βρουν με το ευρωιερατείο. Με άλλα λόγια, τα κόμματα εξουσίας με αριστερό πρόσημο μόνο με το ένα πόδι και μάλλον καταχρηστικά μπορούν να χαρακτηρισθούν αντισυστημικά.

Δεν ισχύει το ίδιο για τα κόμματα της Νέας Δεξιάς, που οι (νεο)φιλελεύθεροι, αλλά και αριστεροί, τα χαρακτηρίζουν λαϊκιστικά, εθνικιστικά, ξενοφοβικά, ακροδεξιά και ενίοτε φασιστικά. Τα κόμματα αυτά κερδίζουν έδαφος, ακριβώς επειδή επιβεβαιώνουν τον αντισυστημικό χαρακτήρα τους, επιλέγοντας την έμπρακτη αμφισβήτηση του ευρωιερατείου ή τουλάχιστον τη διαφοροποίηση από τις νεοφιλελεύθερες και δικαιωματιστικές πολιτικές του. Αυτός είναι ο λόγος που στις ευρωεκλογές σημείωσαν νίκες και αλλάζουν τους συσχετισμούς δυνάμεων και τον χάρτη στο Ευρωκοινοβούλιο.

Η ΕΕ θυμίζει ολοένα και περισσότερο κινούμενη άμμο, με αποτέλεσμα οι αντιθέσεις στους κόλπους της να οξύνονται. Οι αποκλίνουσες τάσεις εκ των πραγμάτων περιπλέκουν την κατάσταση, δυσκολεύουν την ανεύρεση εποικοδομητικών συμβιβασμών και δυσχεραίνουν τη γερμανική ηγεμονία. Ειδικά σε μία περίοδο που η Γερμανία είναι αντιμέτωπη με τη δική της οικονομική και πολιτική κρίση, αλλά και με τις μείζονες προκλήσεις που έχει εγείρει ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Αιτία για την σοβούσα πολιτική κρίση είναι το γεγονός ότι η οικονομική τάξη πραγμάτων που έχει επιβάλει το δίδυμο νεοφιλελευθερισμός-δικαιωματισμός πλήττει τις σταθερές του βίου εκατοντάδων εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Με άλλα λόγια, η Χριστιανοδημοκρατία και η Σοσιαλδημοκρατία, έχοντας εγκαταλείψει προ πολλού το Κοινωνικό Κράτος και υπηρετώντας την προαναφερθείσα δίδυμη “θρησκεία”, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν στα μικρομεσαία στρώματα την ευημερία, η οποία ήταν το υπόβαθρο της δικής τους παραδοσιακής πολιτικής ηγεμονίας.