Μεγαλύτερη απειλή για την ΕΕ είναι ο εαυτός της κι όχι ο Τραμπ

Ο Τραμπ έχει επίσης αμφισβητήσει το κατά πόσον οι ΗΠΑ θα πρέπει να συνεχίσουν να εγγυώνται την ασφάλεια της Ευρώπης μέσω του ΝΑΤΟ και λυπάται για τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια που παρέχει το Κογκρέσο στην Ουκρανία. Μαζί με τον αντιπρόεδρό του, Βανς, ο Τραμπ πιστεύει ότι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αναλάβουν τη μερίδα του λέοντος στη μελλοντική βοήθεια για την Ουκρανία, ώστε οι ΗΠΑ να μετατοπίσουν την προσοχή τους στην Κίνα και τον Ειρηνικό.

Υπάρχει μια ατέρμονη συζήτηση στην Ευρώπη για το πώς να χειριστεί η ΕΕ την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Τραμπ θα πρέπει ουσιαστικά να εξαγοραστεί. Η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έχει προτείνει ότι η Ευρώπη πρέπει να χρησιμοποιήσει μια “στρατηγική επιταγής” και να προσφέρει να “αγοράσει κάποια πράγματα από τις ΗΠΑ”. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει πει ότι η ΕΕ εξακολουθεί να προμηθεύεται υπερβολικά μεγάλο ποσοστό υγροποιημένου φυσικού αερίου – σχεδόν 20% – από τη Ρωσία και ότι θα ήταν καλύτερο να αγοράσει περισσότερα από τις ΗΠΑ.

Οι αξιωματούχοι της ΕΕ εξετάζουν επίσης την αγορά περισσότερου αμερικανικού αμυντικού εξοπλισμού, για να πείσουν τον Τραμπ να αποσύρει το νέο του αίτημα για τις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ να ξοδεύουν τρία ή και πέντε τοις εκατό του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι αξιωματούχοι της ΕΕ που αμφισβητούν εάν ο Τραμπ θα εγκαταλείψει τους δασμούς κατά της Ευρώπης σε αντάλλαγμα για μερικές συμβολικές “αγοράστε αμερικανικά” χειρονομίες.

Πιστεύουν ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί για αντίποινα και να απειλήσει να επιβάλει αντίστοιχο δασμό 10% σε όλες τις αμερικανικές εισαγωγές. Το πρόβλημα με όλες αυτές τις βραχυπρόθεσμες στρατηγικές είναι ότι αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τα μακροπρόθεσμα δομικά προβλήματα της ΕΕ.

Η αλλαγή πολιτικής εμπορίου δεν είναι η λύση. Το εμπορικό πλεόνασμα της ΕΕ με τις ΗΠΑ ήταν 20,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον Οκτώβριο του 2024, αυξημένο από σχεδόν 17,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους. Αυτό το εμπορικό ισοζύγιο είναι μόνο ένα μέρος του τρέχοντος λογαριασμού της ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο, ο οποίος αυξήθηκε από 64,4 δισεκατομμύρια δολάρια το δεύτερο τρίμηνο του 2023 σε 134,4 δισεκατομμύρια δολάρια το δεύτερο τρίμηνο του 2024. Αυτός ο λογαριασμός είναι η αντανάκλαση του δικού της ανισόρροπου ισοζυγίου μεταξύ αποταμιεύσεων και επενδύσεων στο εσωτερικό της.

Οι Ευρωπαίοι δεν στερούνται ούτε αποταμιεύσεων ούτε ευκαιριών για επενδύσεις. Αυτό που τους λείπει είναι η ικανότητα να μεταφέρουν τα χρήματα από τη μία πλευρά της ΕΕ στην άλλη. Οι εθνικοί κανόνες σχετικά με τη φορολογία εισοδήματος, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, την απορρόφηση κινδύνου και τις διαδικασίες πτώχευσης καθιστούν μη ελκυστική για τους επενδυτές την προοπτική να επενδύσουν πέρα από τα σύνορα των χωρών τους και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Ως αποτέλεσμα, μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεων της Ευρώπης είτε παραμένει αδρανές στις εγχώριες τράπεζες, είτε αναζητά υψηλότερες αποδόσεις στις πιο ανεπτυγμένες και ρευστές χρηματαγορές στις ΗΠΑ. Το να αγοράσει η ΕΕ περισσότερα αμερικανικά όπλα ή υγροποιημένο φυσικό αέριο δεν θα λύσει αυτό το πρόβλημα ούτε θα αντιμετωπίσει τις αδυναμίες ασφαλείας της ηπείρου.

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να κάνουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις στη βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων των αμυντικών τομέων. Σε αυτό το πλαίσιο, μερικές από τις καλύτερες απαντήσεις στις προκλήσεις του Τραμπ μπορεί να βρεθούν σε δύο κύριες εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν πέρυσι: Του Ενρίκο Λέττα, για τη μεταρρύθμιση της ενιαίας αγοράς και του Μάριο Ντράγκι, για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.

Και οι δύο εκθέσεις υποστηρίζουν ότι η σχετική οικονομική παρακμή της Ευρώπης αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την ΕΕ και τονίζουν τη σημασία της ενίσχυσης της έρευνας, της καινοτομίας και των συνεχιζόμενων επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες για να αντιστραφεί αυτή η παρακμή. Και οι δύο εκθέσεις εξηγούν ότι ο μόνος τρόπος για την ΕΕ να επιτύχει αυτούς τους στόχους είναι να κάνει πιο εύκολη και ελκυστική για τους Ευρωπαίους το να επενδύουν τις αποταμιεύσεις τους εντός της ΕΕ, αντί να τις θάβουν σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή να τις επενδύουν στο εξωτερικό.

Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρουν τη πολιτική βούληση να εφαρμόσουν τις συστάσεις των εκθέσεων, η ΕΕ θα είναι μια ενιαία αγορά που θα μπορεί να ανταγωνίζεται με την πραγματική της ισχύ στο διεθνές πεδίο και θα γίνει ισχυρότερη και πιο αυτόνομη. Αν οι Ευρωπαίοι αποτύχουν να ενεργήσουν ενωμένοι για να υλοποιήσουν αυτό το στρατηγικό όραμα, θα χάσουν θέσεις εργασίας, επενδύσεις και καινοτομία στις ΗΠΑ και την Κίνα, με κόστος για τα συνεχώς χαμηλότερα βιοτικά επίπεδα.

Πάντως, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, όλοι ασχολούνται αναλύοντας τον Τραμπ εν είδει κουτσομπολιού και δεν κάθονται να πάρουν μέτρα θωράκισης. Παρουσιάζουν την έλευση του ως Αρμαγεδδώνα, “ενισχύοντας” τον, έτσι, περισσότερο. “Όταν δείχνεις κάποιον με το δάχτυλο, τα άλλα τρία (δάχτυλα) δείχνουν εσένα”, λέει μια τουρκική παροιμία. “Εσύ”, λοιπόν, τι κάνεις για τον εαυτό σου, αντί να δείχνεις τον “άλλο”; Αυτό ισχύει για τους Ευρωπαίους.

Η υπερβολική εστίαση πως η έλευση του Τραμπ σηματοδοτεί έναν “Αρμαγεδδώνα” δείχνει ότι η ευρωπαϊκή αντίδραση βασίζεται περισσότερο στον φόβο και τον εντυπωσιασμό , παρά σε μια στρατηγική ανάλυση. Η τάση να υπερβάλλεται η προσωπικότητα του Τραμπ μπορεί να τον ενδυναμώσει πολιτικά, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο αντί να προσφέρει ουσιαστική πολιτική θωράκισης.

Η Ευρώπη δεν εξετάζει επαρκώς τις δικές της αδυναμίες, όπως η ελλιπής αμυντική πολιτική και η στασιμότητα της ενιαίας αγοράς. Αυτή η αυτοκριτική είναι ζωτικής σημασίας για την Ευρώπη, η οποία πρέπει να αναλάβει δράση για την ενίσχυση της αυτάρκειάς της. Ουσιαστικά η κύρια απειλή για την ΕΕ δεν είναι ο Τραμπ, αλλά τα εσωτερικά της προβλήματα, όπως έχουν επισημάνει και ο προαναφερόμενες εκθέσεις. Αυτός ο ισχυρισμός υπογραμμίζει την ανάγκη για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και όχι για αντιδράσεις πανικού στις αμερικανικές πολιτικές.