Μεταναστευτικό: Μία ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ελλάδας

Λόγω της διαλύσεως κατά το πρώτο εννεάμηνο του 2015 της διαχειρίσεως μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών, η Ελλάδα κατέστη η κατ’ εξοχήν χώρα ενδιαφέροντος του ευρωπαϊκού κατεστημένου. Αρχικώς, τον Ιούλιο του 2015, θεώρησαν ότι η λύση για το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα είναι τα hot spots και μας τα επέβαλαν. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους μας υποχρέωσαν να δημιουργήσουμε εντός τριμήνου 50.000 θέσεις φιλοξενίας.

Ακολούθησε το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου τον Φεβρουάριο του 2106. Η νατοϊκή επιχείρηση στο Αιγαίο ξεκίνησε τον Μάρτιο και συνοδεύθηκε από την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας. Τον Μάιο του 2016 ανεστάλη η συνθήκη Σένγκεν για μία σειρά χωρών με την επίκληση της αδυναμίας της Ελλάδος να ελέγξει αποτελεσματικά τους εισερχομένους. Τέλος, τον Σεπτέμβριο του 2016 ξεκίνησε τη λειτουργία της η νέα ευρωπαϊκή συνοριοφυλακή και ακτοφυλακή.

Απ’ όλα αυτά τα μέτρα, τα πιο αποτελεσματικά ήσαν πρωτίστως η απόφαση της Τουρκίας να διακόψει εκείνη την εποχή τις ροές στο πλαίσιο της συμφωνίας με την ΕΕ και δευτερευόντως το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου. Από τότε, η Ελλάδα παραμένει υπό τον μεγεθυντικό φακό των λοιπών Ευρωπαίων. Η κριτική τους επικεντρωνόταν και επικεντρώνεται στη διαχείριση όσων είναι εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα.

Οι ευθύνες δεν βαραίνουν, όμως, μόνον τη δική μας πλευρά. Οι Ευρωπαίοι με τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας υποτίμησαν τη δυνατότητα υποβολής αιτημάτων ασύλου από τους νεοεισερχομένους που καθυστερεί τρομερά τη διαδικασία. Μέχρι να εξετασθεί η αίτηση ασύλου οι εισερχόμενοι παραμένουν στα νησιά. Για την πολύμηνη διαμονή τους χρησιμοποιούνται τα hot spots που βάσει του αρχικού σχεδιασμού της ΕΕ έπρεπε να είναι χώροι ολιγοήμερης παραμονής.

Αυτό επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους των νησιωτών που αρνούνταν τη δημιουργία hot spots με το επιχείρημα ακριβώς ότι θα μετατρέπονταν σε δομές μόνιμης διαμονής. Και σαν να μην έφθανε αυτό, τους τελευταίους μήνες η Τουρκία έχει ανοίξει τη στρόφιγγα, με αποτέλεσμα να συρρέουν καθημερινά εκατοντάδες αιτούντες άσυλο. Το αποτέλεσμα είναι αφ’ ενός να μεγαλώνει συνεχώς ο αριθμός των αιτήσεων που πρέπει να διεκπεραιωθούν, αφ’ ετέρου η κατάσταση στα νησιά να γίνεται από κάθε άποψη εκρηκτική.

Το μεταναστευτικό και οι αιτήσεις για άσυλο

Η ΕΕ είχε υποσχεθεί γενναία βοήθεια σε προσωπικό για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου. Στην Ελλάδα έχει φτάσει μόνο ένα περιορισμένο ποσοστό του προσωπικού που η Κομισιόν είχε υποσχεθεί να στείλει ως βοήθεια. Τέλος, ασήμαντοι είναι οι αριθμοί όσων προσφύγων προωθούνται για μετεγκατάσταση σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Ευθύνες έχει, όμως, και η ελληνική πλευρά για τις αργές διαδικασίες εξετάσεως των αιτημάτων ασύλου, οι οποίες, εκτός από τις αντικειμενικές δυσκολίες, οφείλονται και στις ιδεολογικές αγκυλώσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. Τους τελευταίους μήνες γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα, αλλά και πάλι απαιτούνται πολύ πιο δραστικά μέτρα, δεδομένου ότι το πρόβλημα έχει παροξυνθεί. Στη Γερμανία επί παραδείγματι, παρά το ειδεχθές παρελθόν της, θεωρείται φυσιολογικό στρατιώτες να εξετάζουν αιτήματα ασύλου. Επιπλέον, δεν υπάρχει δεύτερος βαθμός εξετάσεως αιτημάτων ασύλου. Όσοι θεωρούν ότι αδικήθηκαν μπορούν να προσφύγουν μόνον στα γερμανικά δικαστήρια.

Αντιθέτως, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ και μέχρι να αλλάξει ο σχετικός νόμος, είχαμε βάλει τη μισή ελληνική διανόηση να επιλέξει τα μέλη των δευτεροβάθμιων επιτροπών εξετάσεως ασύλου. Στο σημείο που έχουμε φθάσει, είναι ζωτική ανάγκη οι επιτροπές να πολλαπλασιασθούν εάν θέλουμε να έχουμε άμεσα αποτελέσματα. Ας χρησιμοποιήσουμε και προσφάτως συνταξιοδοτηθέντες δικαστές και δημοσίους υπαλλήλους με πτυχίο Νομικής, φροντίζοντας, βεβαίως, να λύσουμε το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί με τη σύνταξή τους από την αμοιβή που θα παίρνουν.

Μεταφορά στην ηπειρωτική Ελλάδα

Οι δομές που δημιουργήθηκαν στα νησιά στενάζουν φιλοξενώντας αριθμό ατόμων πολλαπλάσιο από τις προδιαγραφές τους. Λόγω της κακής προϊστορίας με τα hot spots, μάλιστα, οι νησιώτες δικαιολογημένα αντιδρούν εντόνως για την εκρηκτική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Όπως και η προηγούμενη, έτσι και η σημερινή κυβέρνηση υποχρεώνεται να μεταφέρει πρόσφυγες-μετανάστες στην ηπειρωτική Ελλάδα, προκειμένου να αποσυμφορηθούν τα κέντρα στα νησιά.

Η μεταφορά, όμως, έχει θεωρηθεί ότι συνιστά παραβίαση της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, παρ’ ότι κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από το κείμενο. Οι Ευρωπαίοι παρατηρούν πως από τους αριθμούς εκείνων που εμφανίζονταν να διαμένουν στην ηπειρωτική Ελλάδα, λείπουν μερικές χιλιάδες. Πρόκειται για μετανάστες που διέφυγαν με κάποιο παράνομο τρόπο από την Ελλάδα με κατεύθυνση χώρες της βορειοδυτικής Ευρώπης.

Το τελευταίο διάστημα γίνεται προσπάθεια να δημιουργήσουμε δομές κλειστού τύπου, όπου οι αιτούντες άσυλο δεν θα κυκλοφορούν ελεύθεροι. Το μέτρο αυτό πρέπει να συνδυασθεί με γρήγορες διαδικασίες για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου, διότι αλλιώς θα έχουμε συμπλοκές και εξεγέρσεις στα κλειστά κέντρα με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τους φιλοξενούμενους εκεί και για τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες ήδη αντιδρούν στη δημιουργία κέντρων.

Το μεταναστευτικό μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε πρόβλημα ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα για τους εξής τρεις λόγους:

• Πρώτον, επειδή απειλεί να αλλοιώσει σταδιακά, αλλά σταθερά την πληθυσμιακή σύνθεση.
• Δεύτερον, επειδή προκαλεί συμπλοκές όχι μόνο μεταξύ των μεταναστών, αλλά και μεταξύ μεταναστών και αστυνομίας. Το ενδεχόμενο, μάλιστα, να διολισθήσουμε σε συγκρούσεις μεταναστών με Έλληνες είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού.
• Τρίτον και πολύ σημαντικό είναι ότι ο εγκλωβισμός μεγάλου αριθμού μουσουλμάνων στην ελληνικών επικράτεια εκ των πραγμάτων συνδέεται με την τουρκική επιθετικότητα. Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν έχει την πρόθεση να χρησιμοποιήσει –όταν θα κρίνει τον χρόνο κατάλληλο– το μουσουλμανικό στοιχείο για να προωθήσει τα επεκτατικά του σχέδια.