Ναυάγια και στην δημόσια σφαίρα για το μεταναστευτικό

Η ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση για το πρόσφατο τραγικό ναυάγιο με παράνομους μετανάστες ανοιχτά της Πύλου ανέδειξε και πάλι την τάση προς έναν υπερβολικό “ηθικισμό” (Hyper-moralismus) στην δημόσια σφαίρα, ακόμα και σε πολύπλοκα διεθνή ζητήματα όπως π.χ. το μεταναστευτικό. Μια τάση που τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν καθιερωθεί ως κορυφαία και ευρέως αποδεκτή – και από κυβερνήσεις – ευρωπαϊκή/δυτική “Leitkultur”.

Πλέον, η “ηθική των πεποιθήσεων” υπερισχύει κατά κράτος της “ηθικής της ευθύνης” (Μαξ Βέμπερ), με αποτέλεσμα την αδυναμία, ακόμη και την απροθυμία να βρεθούν πραγματιστικές λύσεις με σύνεση, δικαιοσύνη και αίσθηση αναλογίας. Το αποτέλεσμα είναι να παράγονται κατ’ εξακολούθηση και με τη μεγαλύτερη μονοτονία τα ίδια αντανακλαστικά: Εξιδανίκευση της κουλτούρας “Refugees-Welcome”, μανιακές συμπεριφορές υπέρ της διαφορετικότητας (Diversity), των wooks, και της “κουλτούρας της ακύρωσης” (Cancel Culture), ενθουσιασμός για τον κλιματικό ακτιβισμό τύπου Γκρέτα Τούνμπεργκ, επιβολή ακατανόητων γλωσσικών “ντικτάτ”, υπέρμετρος ζήλος για τις ταυτότητες.

Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι η κοινή γνώμη Αμερικής και Ευρώπης – και ιδιαίτερα τα πιο “εύρωστα” κοινωνικά στρώματα – κυριαρχείται πλέον από την άρνηση της πολυπλοκότητας των γεγονότων και από την μεσσιανική, υπεραπλουστευτική σκέψη του “άσπρου-μαύρου”, αλλά και της “κρίσης” με βάση δύο μέτρα και δύο σταθμά. Τα “επιχειρήματα” είναι τα ίδια, ξανά και ξανά: Τα πάντα είναι θέμα ανθρωπιάς, δημοκρατίας, αν και ασθμαίνουσας, δικαιωματισμών και – φυσικά, ίσως και το σημαντικότερο – των ανώτερων “δικών μας αξιών”, ημών δηλαδή των “καλών ανθρώπων” και των “προοδευτικών”.

Το ζήτημα έχει πάρει διαστάσεις μετά την πανδημία Covid-19 και κορυφώθηκε με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τώρα, δεν πρόκειται πλέον μόνο για την ελευθερία της έκφρασης, την κατανόηση της δημοκρατίας, του “Framing” και της κουλτούρας της απαγόρευσης, αλλά κυριολεκτικά για “πόλεμο και ειρήνη”. Καθημερινά πλέον υπάρχει στα μέσα επικοινωνίας ένας διαφόρων ειδών καταιγισμός με πυρετώδεις αναφορές και “βαθυστόχαστες” αναλύσεις, συγκινητικές εικόνες ανθρώπινης συμφοράς και φανατικοί σχολιασμοί, “εχθρών και φίλων”, που σφυροκοπούν το κοινό σαν σε “πόλεμο”, απειλώντας να θολώσουν τα μυαλά των ανθρώπων, όταν η ψυχρή λογική, ο ρεαλισμός, η μεστή γνώση και η νηφάλια σύνεση θα ήταν το πρώτο καθήκον.

Σαν να ζούμε πλέον σε μια πολεμική εποχή “γυμνής μετάβασης”, όπου κυριαρχούν «τα θολά ένστικτα» και «η πίστη στη μονόπλευρη δικαιοσύνη του σκοπού» (Στέφαν Τσβάιχ, “Die Welt von Gestern”). Σε αυτόν τον “πόλεμο” όμως δεν συμβαίνουν μόνο τραγικά ναυάγια, αλλά και πολλά ερείπια. Όχι μόνο σε κατεστραμμένες πόλεις και χώρες, αλλά, όπως σημειώνει ο Γερμανός φιλόσοφος Alexander Grau (*) και στα μυαλά των ανθρώπων.

---

(*) Στην νέα αυτή κατάσταση “μετάβασης” αναφέρεται συχνά σε κριτικά κείμενά του σε βιβλία του αλλά και στο περιοδικό CICERO ο Alexander Grau, Γερμανός φιλόσοφος και συγγραφέας με ειδικότητα στην υπερηθική, τις ταυτότητες και λοιπά σχετικά μετανεωτερικά “σημεία των καιρών”.