Ο Ερντογάν χορεύει στο ταψί Ελλάδα και Ευρώπη

Η διόγκωση το τελευταίο διάστημα των μεταναστευτικών ροών από τα μικρασιατικά παράλια στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου επανέφεραν στο προσκήνιο το μείζον πρόβλημα της μετατροπής της Ελλάδας σε αποθήκη ψυχών. Ο Ερντογάν δεν μασάει τα λόγια του. Προ ημερών προειδοποίησε την ΕΕ ότι εάν δεν καταβάλει πρόσθετη οικονομική βοήθεια στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί 3.650.000 πρόσφυγες-μετανάστες, θα ανοίξει τις πύλες και θα πλημμυρίσει την Ευρώπη.

Η απειλή είναι ξεκάθαρη και η διόγκωση των ροών προς τα ελληνικά νησιά είναι μία πολιτική επιλογή, ένα δείγμα γραφής για να αποκτήσει αξιοπιστία η απειλή. Με αυτή την τακτική αφενός επιχειρεί να εκβιάσει την ΕΕ, αφετέρου πιέζει ασφυκτικά τη γονατισμένη από την κρίση Ελλάδα. Με ένα σμπάρο, λοιπόν, δύο τρυγόνια. Για να κατανοήσουμε τη στάση του Ερντογάν πρέπει να δούμε ότι γι’ αυτόν το προσφυγικό-μεταναστευτικό είναι ταυτοχρόνως και πρόβλημα και όπλο, το οποίο δεν διστάζει να χρησιμοποιεί στη γεωπολιτική σκακιέρα.

Απέναντι σ’ αυτή την απειλή, η ΕΕ δεν διαθέτει μία επεξεργασμένη συνολική στρατηγική, ικανή να ανασχέσει την παράνομη μετανάστευση, η οποία εμφανίζεται κατά κανόνα με προσφυγικό προσωπείο. Όχι, βεβαίως, πως δεν υπάρχουν πρόσφυγες, αλλά είναι γεγονός πως την ιδιότητα αυτή επικαλούνται και οι παράνομοι μετανάστες. Μετά το μεγάλο κύμα του 2015, η Ευρώπη βολεύτηκε με την ευρωτουρκική συμφωνία των αρχών του 2016, η οποία πράγματι συρρίκνωσε, χωρίς να εξαλείψει, τις μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία.

Η συμφωνία αυτή, όμως, είναι ημιθανής. Η Άγκυρα κατηγορεί την ΕΕ ότι δεν τήρησε τις υποσχέσεις της και σ’ ό,τι αφορά την εκταμίευση του συνόλου της οικονομικής βοήθειας και σ’ ό,τι αφορά την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους που επισκέπτονται την Ευρώπη. Έτσι, σήμερα το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα αναζωπυρώνεται και τον λογαριασμό καλείται να τον πληρώσει η Ελλάδα, ως χώρα-πύλη.

Η στάση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων εξαρτάται αφενός από το ιδεολογικό-πολιτικό πρόσημό τους, αλλά και από τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης σε κάθε χώρα-μέλος. Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη είναι δίβουλη, με αποτέλεσμα να ασκεί πολιτική ημιμέτρων, η οποία οδήγησε στη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Δεδομένου ότι το πρόβλημα έχει ευρωπαϊκές διαστάσεις, απαιτείται ολοκληρωμένη κοινή μεταναστευτική πολιτική, η οποία να προικοδοτηθεί με επαρκείς πόρους και με τα αναγκαία εργαλεία. Τέτοια πολιτική δεν υφίσταται.

Μηδενική ανοχή στην παράνομη μετανάστευση

Βασική πτυχή μίας τέτοιας πολιτικής πρέπει να είναι η μηδενική ανοχή στην παράνομη μετανάστευση. Προφανώς, οι εισροές δεν μπορούν να μηδενιστούν, αλλά εάν ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα αφενός για την αποτροπή παράνομης εισόδου, αφετέρου για τον επαναπατρισμό όσων δεν δικαιούνται άσυλο, ο αριθμός θα συρρικνωθεί. Είναι αδιανόητο η Ευρώπη όχι μόνο να επιδεικνύει ανοχή, αλλά και να χρηματοδοτεί πλουσιοπάροχα ΜΚΟ (Μη κυβερνητικές Οργανώσεις), που λειτουργούν ουσιαστικά ως επαγγελματίες διακινητές στο όνομα της διάσωσης και προστασίας προσφύγων. Το έργο το έχουμε δει τόσες φορές που δεν δικαιολογείται καμία αυταπάτη για τον ρόλο της μεγάλης πλειονότητας των ΜΚΟ που ασχολούνται με το προσφυγικό-μεταναστευτικό.

Αλλά και το ελληνικό κράτος είναι αδιανόητο να ανέχεται στην επικράτειά του διάφορες ΜΚΟ, που οξύνουν το πρόβλημα άλλοτε για ιδεοληπτικούς λόγους και ενίοτε με ύποπτα κίνητρα. Παράγοντες κάποιων ΜΚΟ και επαγγελματίες αλληλέγγυοι, άλλωστε, έχουν κατά καιρούς υποκινήσει εκδηλώσεις διαμαρτυρίας παράνομων μεταναστών, οι οποίες συχνά κατέληξαν σε βίαια επεισόδια. Την περασμένη άνοιξη, μάλιστα, είχαν υποκινήσει το καραβάνι προς τα Διαβατά, το οποίο υποτίθεται πως θα υποχρέωνε στο άνοιγμα του βαλκανικού διαδρόμου!

Η παράνομη είσοδος δεν μπορεί να μηδενιστεί, αλλά μπορεί να συρρικνωθεί. Η FRONTEX θα ήταν ισχυρό αποτρεπτικό εργαλείο εάν –με βάση διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με τα γειτονικά κράτη– πραγματοποιούσε κοινές περιπολίες με την τοπική αστυνομία και ακτοφυλακή, στα σημεία που εκκινούν οι παράνομοι μετανάστες για να εισέλθουν στην Ευρώπη. Δηλαδή, εντός των τουρκικών παραλίων και της ανατολικής όχθης του Έβρου, όπως και στις μεσογειακές ακτές της Αφρικής.

Η στρόφιγγα του Ερντογάν και η υπηρεσία “υποδοχής”

Το κρίσιμο αυτό ζήτημα θα έπρεπε όχι απλώς να έχει τεθεί, αλλά να έχει διασυνδεθεί με την εκταμίευση της οικονομικής βοήθειας. Σήμερα, η FRONTEX ουσιαστικά είναι ένα είδος υπηρεσίας “υποδοχής” όσων καταφθάνουν από τα τουρκικά παράλια, παρά ένας μηχανισμός αποτροπής της παράνομης εισροής μεταναστών. Κι αν η Τουρκία και τα αφρικανικά κράτη αρνηθούν η FRONTEX να περιπολεί στο έδαφός τους, ας επιτρέψουν στα σκάφη της να περιπολούν με την παρουσία Τούρκων λιμενικών στις μικρασιατικές ακτές, ώστε να αποτρέπουν τον απόπλου πλοιαρίων με πρόσφυγες-μετανάστες.

Προς το παρόν, πάντως, σε συνεργασία και με χρηματοδότηση της ΕΕ η κυβέρνηση Μητσοτάκη σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει θερμικές κάμερες και drones, με σκοπό να εντοπίζει τα πλοιάρια των διακινητών όταν αυτά αποπλέουν από τις μικρασιατικές ακτές με κατεύθυνση τα ελληνικά νησιά. Σκοπός είναι να ειδοποιείται αμέσως η τουρκική ακτοφυλακή με σκοπό να παρεμβαίνει εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων και να συλλαμβάνει το εντοπιζόμενο σκάφος των διακινητών πριν εισέλθει στα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Με δεδομένες τις δηλώσεις Ερντογάν, αλλά και την αποδεδειγμένη ανοχή των τουρκικών αρχών, είναι αμφίβολο εάν η πρακτική αυτή θα είναι αποτελεσματική. Κατά πάσα πιθανότητα, οι τουρκικές αρχές –με διάφορες δικαιολογίες– δεν θα επεμβαίνουν εγκαίρως. Ο έγκαιρος εντοπισμός, ωστόσο, μπορεί να αποτρέψει διακινητές να αποβιβάζουν πρόσφυγες-μετανάστες στα ελληνικά νησιά, επειδή αυτοί θα κινδυνεύουν να συλληφθούν και να κατασχεθεί το σκάφος τους.

Από επιχείρηση απώθησης επιχείρηση διάσωσης

Η ενίσχυση της επιτήρησης και η έντονη παρουσία σκαφών του Λιμενικού πιθανότατα θα οδηγήσει τους διακινητές σε άλλη τακτική. Θα φορτώνουν παλιές βάρκες με πρόσφυγες-μετανάστες και να τους στέλνουν μόνους τους προς τα ελληνικά νησιά, ή τουλάχιστον θα τους οδηγούν μέχρι το νοητό θαλάσσιο σύνορο. Εάν το σκάφος του Λιμενικού εντοπίσει το πλεούμενο, οι διακινητές φεύγουν με ταχύπλοο. Οι δε μετανάστες, όταν οι λιμενικοί τους πλησιάσουν προκαλούν τεχνητό ναυάγιο, με αποτέλεσμα η επιχείρηση απώθησης να μετατραπεί σε επιχείρηση διάσωσης και οι πρόσφυγες-μετανάστες να μεταφερθούν στο κοντινότερο ελληνικό νησί.

Στην περίπτωση αυτή, λίγα μπορούν να γίνουν για να αποτραπεί η παράνομη είσοδος. Επειδή, όμως, αρκετοί πρόσφυγες και μετανάστες δεν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν το σχετικό ρίσκο, επειδή προτιμούν πιο ασφαλή είσοδο στην Ελλάδα, η εντατική επιτήρηση των θαλασσίων συνόρων είναι δεδομένο πως θα συρρικνώσει τις ροές. Μπορεί, λοιπόν, να μην αποτελεί ριζική λύση, αλλά οπωσδήποτε θα αμβλύνει κάπως το πρόβλημα.

Για να επιλυθεί κατά το δυνατόν το πρόβλημα θα πρέπει να υιοθετηθεί μία συνολική στρατηγική, η οποία να προβλέπει ταχύτατη διαδικασία διαχωρισμού των προσφύγων που δικαιούνται άσυλο από τους παράνομους οικονομικούς μετανάστες. Στη συνέχεια, οι παράνομοι μετανάστες να επαναπατρίζονται με ταχύρυθμες διαδικασίες. Γι’ αυτή την πτυχή, όμως, θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο.