Ο ιός “ξεβράκωσε” τον οικονομικό εθνικισμό της Γερμανίας

Το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα οικοδομήθηκε σε δύο αρχές-θεμέλια: Πρώτον στην ισοτιμία κάθε κράτους-μέλους, ανεξαρτήτως μεγέθους και ισχύος. Δεύτερον, στην αλληλεγγύη. Αυτές οι δύο αρχές ήταν, άλλωστε, που το κατέστησαν ελκυστικό. Αρχές που εδώ και χρόνια έχουν ακυρωθεί από τον οικονομικό εθνικισμό της Γερμανίας, αλλά σήμερα ο ιός αφαιρεί και τον φερετζέ.

Παλαιότερα, ο γαλλογερμανικός άξονας λειτουργούσε σαν ατμομηχανή, αλλά οι σύνοδοι κορυφής ήταν πάντα πεδία σκληρής, αλλά εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης. Προφανώς, ποτέ η Γερμανία δεν μετρούσε το ίδιο με τη Μάλτα, αλλά υπήρχε χώρος για τα συμφέροντα ακόμα και του πιο μικρού εταίρου. Κι αυτό ήταν που στο πολιτικό επίπεδο ενίσχυε τον συνεκτικό δεσμό και την ελκτική δύναμη. Η εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, μάλιστα, θεσμοθετήθηκε για να συμβολίσει ακριβώς τη θεμελιακή αρχή της ισοτιμίας, η οποία σήμερα έχει καταντήσει άδειο κέλυφος.

Καταλύτης για να εκδηλωθούν οι υφέρπουσες ηγεμονιστικές τάσεις του Βερολίνου και για να μεταλλαχθεί η ΕΕ ήταν η οικονομική κρίση του 2008. Η σημερινή Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική από αυτό που ήταν πριν. Αντί για “ευρωπαϊκή Γερμανία” που ήθελαν όχι μόνο οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γαλλία, αλλά και η προηγούμενη γενιά Γερμανών πολιτικών που βίωσε τον απόηχο του ναζισμού, έχουμε προ πολλού διολισθήσει στη “γερμανική Ευρώπη”.

Η Ευρώπη έχει ατύπως αλλά ουσιαστικά αποκτήσει αφεντικό και οι χώρες-μέλη έχουν ιεραρχηθεί. Το είδαμε καθαρά στον τρόπο που αντιμετωπίσθηκε η ελληνική κρίση. Αυτό δεν θα είχε καταστεί δυνατόν εάν η πολιτική της Μέρκελ για επιβολή μονοδιάστατης λιτότητας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια δεν συνέπλεε με τα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος.

Το Βερολίνο είχε σχέδιο

Εάν για τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού νότου η πολιτική του ευρωιερατείου (στους κόλπους του ο γερμανικός παράγοντας κατέχει δεσπόζουσα θέση) συνιστούσε σκληρή δοκιμασία, για την Ελλάδα συνιστούσε καταστροφή. Ορισμένοι θεωρούσαν ότι τα Μνημόνια ήταν απλώς ένα λάθος των καλοπροαίρετων εταίρων μας. Εάν ίσχυε αυτό, οι αλλεπάλληλες παταγώδεις διαψεύσεις των προβλέψεων θα είχαν οδηγήσει το ευρωιερατείο σε αναθεώρηση της μνημονιακής πολιτικής. Το γεγονός, όμως, ότι επέμεινε μέχρι το τέλος στην ίδια καταστροφική “θεραπεία” κατέδειξε ότι είχε κρυφή ατζέντα.

Οι εγχώριες άρχουσες ελίτ δεν είχαν σχέδιο για την Ελλάδα, αλλά το Βερολίνο είχε. Με όπλο το χρέος μετέτρεψε την Ελλάδα σε μεταμοντέρνα αποικία στο πλαίσιο της γερμανικής Ευρώπης. Τυπικά, βεβαίως, παρέμενε ισότιμη χώρα-μέλος. Στην πράξη, όμως, είχε συρρικνωμένα δικαιώματα. Είναι ενδεικτικό ότι λαμβάνονταν αποφάσεις για την Ελλάδα, χωρίς τη συμμετοχή της.

Το Βερολίνο είχε τότε ηθικολογήσει με κραυγαλέο λαϊκισμό, μιλώντας για “μερμήγκια” και “τζιτζίκια”. Η Ελλάδα είχε, βεβαίως, καταλυτικές ευθύνες που είχε μετατραπεί σε αδύναμο κρίκο. Οι παθογένειες των αδύναμων κρίκων, όμως, είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη είναι ότι –λόγω της ανισομερούς ανάπτυξης– πάντα και παντού θα υπάρχουν αδύναμοι κρίκοι. Γι’ αυτό και μετά την Ελλάδα ακολούθησαν και οι άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, διαψεύδοντας τον τότε ισχυρισμό του ευρωιερατείου ότι η Ελλάδα ήταν ειδική περίπτωση.

Σε δύο βάρκες η Γερμανία

Το 2010, η Ευρωζώνη είχε την ευκαιρία να προχωρήσει σε διορθωτικές παρεμβάσεις με σκοπό να ενισχυθεί το ενοποιητικό εγχείρημα. Αντ’ αυτού, όμως, η Γερμανία επέβαλε λύσεις που ήταν συμβατές με τον οικονομικό εθνικισμό της. Η Ευρωζώνη δεν αντέδρασε ως πραγματική ένωση. Γι’ αυτό και τότε οι Αγορές είχαν επιτεθεί και στους άλλους αδύναμους κρίκους.

Μετά από τόσα χρόνια, ο απολογισμός της καθιέρωσης του ευρώ μιλάει από μόνος του. Ωφελημένες είναι οι πιο ανταγωνιστικές οικονομίες, με πρώτη τη γερμανική, και ζημιωμένες οι οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Η ανισορροπία αυτή συνιστούσε από μόνη της ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ευρωζώνης. Αρνούμενες να πληρώσουν το κόστος της διάσωσης του ευρώ, οι χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα είχαν οχυρωθεί πίσω από τη μονοδιάστατη λιτότητα, η οποία, όμως, ισοδυναμούσε με ασύμμετρο οικονομικό πόλεμο εναντίον του ευρωπαϊκού Νότου.

Η πολιτική αυτή εξυπηρέτησε βραχυμεσοπρόθεσμα τα συμφέροντα του ευρωπαϊκού πυρήνα, αλλά με κοινοτικά κριτήρια ήταν καταστροφική. Το Βερολίνο και οι σύμμαχοί του πατούσαν και πατάνε σε δύο βάρκες. Θέλουν τα πλεονεκτήματα του ευρώ, αλλά όχι και τις υποχρεώσεις που συνεπάγεται η ύπαρξη του κοινού νομίσματος. Η πολιτική τους περνούσε, επειδή τα θύματα του ασύμμετρου πολέμου αντιδρούσαν περισσότερο ή λιγότερο υποτονικά. Πρώτον, επειδή η μακρά περίοδος ευημερίας είχε αμβλύνει τα αντανακλαστικά τους. Δεύτερον, επειδή είχαν τότε αρκετά να χάσουν.

Όσο οι κοινωνικές αντιδράσεις παρέμεναν υποτονικές οι άρχουσες ελίτ των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας χρησιμοποιούσαν την κρίση όχι τόσο για να επιβάλλουν επιβεβλημένες μεταρρυθμίσεις και να αλλάξουν την πολιτική της Ευρωζώνης, όσο για να προωθήσουν μέτρα με ταξικό πρόσημο. Εκτός αυτού, ήταν τόσο ιδεολογικά και λειτουργικά ταυτισμένες με το ευρωπαϊκό οικοδόμημα που αδυνατούσαν να συνειδητοποιήσουν ότι η γερμανική ηγεμονία και η μονοδιάστατη λιτότητα ουσιαστικά ναρκοθετούσαν το ενοποιητικό εγχείρημα. Με τη συμπεριφορά τους επιβεβαίωναν την πολιτική τύφλωσή τους. Έβλεπαν τα δένδρα κι όχι το δάσος.

Φοβού τον οικονομικό εθνικισμό των Γερμανών

Γιατί θυμηθήκαμε όλα τα παραπάνω; Για τον απλούστατο λόγο ότι το χθες ερμηνεύει το σήμερα, έστω κι αν οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές. Ο τρόπος που το Βερολίνο αντιμετωπίζει την πανδημία και τις καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις της πηγάζει από την ίδια μήτρα: από τον εξόφθαλμο πλέον οικονομικό εθνικισμό των Γερμανών και των συμμάχων τους.

Πριν χρόνια η κρίση χρέους απέδειξε και σήμερα η πανδημία επιβεβαιώνει ότι οι συνεκτικοί δεσμοί στην ΕΕ είναι πιο αβαθείς απ’ όσο θεωρούνταν. Είναι τυχαίο, άραγε, ότι η σε πολύ καλύτερη κατάσταση ευρισκόμενη Γερμανία δεν ένοιωσε την ανάγκη να προσφέρει έστω και συμβολικά βοήθεια στην δεινοπαθούσα Ιταλία, ενώ το έπραξαν η Ρωσία, η Κούβα και η Κίνα;

Αυτή τη φορά, μάλιστα, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον προπαγανδιστικό μηχανισμό που είχαν χρησιμοποιήσει το 2010 για να στιγματίσουν ηθικά την Ελλάδα. Έχει σημασία να υπενθυμίσουμε την ταχύτητα και την ένταση, με την οποία είχαν κυριαρχήσει αρνητικά στερεότυπα που πολλοί πίστευαν ότι είχαν οριστικά πεταχθεί στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας.

Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι την προπαγανδιστική αυτή εκστρατεία είχαν εξαπολύσει οι γερμανικές άρχουσες ελίτ και τα γερμανικά ΜΜΕ, ακολουθούμενα και από άλλα ευρωπαϊκά. Το 2010 είχαν μετατρέψει συνειδητά την Ελλάδα σε “μαύρο πρόβατο”, ακριβώς για να επικαλύψουν το γεγονός ότι η ελληνική κρίση δεν ήταν παρά η κορυφή του παγόβουνου. Και το παγόβουνο ήταν και παραμένει η κρίση του ευρώ.

“Ηθικός κίνδυνος” και γερμανική υποκρισία

Τότε είχαν αρνηθεί την έκδοση ευρωομολόγων, επικαλούμενοι τον “ηθικό κίνδυνο”, ότι θα επιβράβευαν τους “τεμπέληδες Έλληνες”. Λίγο αργότερα δεν έπρεπε να επιβραβευτούν “τεμπέληδες Νότιοι” που δεν μιμούνται το γερμανικό παράδειγμα! Εάν ίσχυε όλη εκείνη η προπαγάνδα περί “ηθικού κινδύνου”, γιατί σήμερα το Βερολίνο αρνείται την έκδοση ειδικού ευρωομολόγου για τη χρηματοδότηση των βαρύτατα πληττόμενων από την πανδημία οικονομιών του ευρωπαϊκού Νότου;

Πίσω από τις υποκριτικές ρητορείες κρύβεται ο κραυγαλέος οικονομικός εθνικισμός. Δεν είναι τυχαίο ότι η άρνηση έκδοσης ευρωομολόγου (αμοιβαιοποίηση του νέου χρέους) έχει τη στήριξη σύσσωμου του πολιτικού συστήματος, αλλά και της κοινής γνώμης στη Γερμανία και στις βορειοευρωπαϊκές χώρες που συμπλέουν μαζί της. Στην πραγματικότητα, οι μεγάλοι ωφελημένοι από τη δημιουργία του ευρώ, δεν είναι διατεθειμένοι να επιβαρυνθούν ούτε ευρώ από το κόστος αντιμετώπισης της πανδημίας σε Ιταλία και Ισπανία.

Το γεγονός αυτό ακυρώνει εμπράκτως την θεμελιώδη αρχή της κοινοτικής αλληλεγγύης, επιβεβαιώνοντας ότι στην πράξη έχει υποκατασταθεί από την αρχή “ο καθένας για την πάρτη του”. Ο κορονοϊός παίζει τον ρόλο του καταλύτη για να πεταχτούν στα σκουπίδια τα προσχήματα και να βγουν με δύναμη στην επιφάνεια οι αντιφάσεις της Ευρωζώνης-ΕΕ που την έχουν οδηγήσει σε υπαρξιακή πλέον κρίση.

Αυτή τη φορά, οι κυβερνήσεις και ευρύτερα οι άρχουσες ελίτ Ιταλίας και Ισπανίας είναι με την πλάτη στον τοίχο. Όπως έδειξε και η τελευταία τηλεδιάσκεψη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δεν έχουν περιθώρια να υποκύψουν στα γερμανικά τερτίπια. Ο κόμπος φθάνει στο χτένι και τα δύο στρατόπεδα στην ΕΕ θα μετρηθούν σ’ αυτό το ιδιότυπο στρατηγικής σημασίας μπραντεφέρ.