Ο κοινός παρονομαστής των Βανς και Ντράγκι για την Ευρώπη

Ο αντιπρόεδρος Vance “σόκαρε” απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους  σε μία αίθουσα όπου είχαν συνηθίσει δεκαετίες τώρα να κάθονται αναπαυτικά και να αναλώνονται σε ασκήσεις ρητορικής ισορροπίας και μόνον. “Eκστόμισε” κουβέντες που για τους Ευρωπαίους δεν ήταν πολιτικώς ορθές (politically proper).

Δεν αναφέρομαι σε “κουβέντες σωστές” (correct), για το απλούστατο λόγο ότι όποιοι παρακολουθούν τις πολιτικές εξελίξεις στις ΗΠΑ θα πρέπει να έχουν αντιληφθεί εδώ και χρόνια, πως όταν το απαιτούν οι συγκυρίες, οι εκπρόσωποι της χώρας δεν περιορίζονται σε λεκτικές φιοριτούρες, αλλά “στοχεύουν” στην ουσία των επισημάνσεών τους. Κατά τον τρόπο αυτό διαμορφώνουν άμεση πολιτική. Σε αντίθεση με την Ευρώπη που εδώ και δεκαετίες έχει αποτύχει στον τομέα αυτό.

Με την ευρύτερη τοποθέτησή του, ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ με τον τρόπο του απλά ανέδειξε το γεγονός ότι οι πολιτικοί στην Ευρώπη έχουν αναγάγει την “πολιτική” σε ένα κράμα φτιασιδωμάτων και στρογγυλοποιήσεων. Επί χρόνια οι προσεγγίσεις αυτές εκτρέφουν μία ΕΕ εκείνων που προτιμούν να σχεδιάζουν επί χάρτου ενώ το “επί του πρακτέου” βασίζεται στην δυναμική των ισχυρότερων της εκάστοτε περιόδου.

Η Ευρώπη

Πιο συγκεκριμένα η Ευρώπη με την ευρύτερη έννοια δεν είναι ένοχος. Η Ευρώπη είναι κυρίως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (δηλαδή οι κυβερνήσεις), ενώ ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τους “διορισμένους” επιτρόπους. Οι ένοχοι έχουν συγκεκριμένο ονοματεπώνυμο: είναι οι κυβερνήσεις των κρατών – μελών που επαναπαύονται σε βολικά και αόριστα “άλλοθι”. Αλήθεια τι έχουν προσφέρει διαχρονικά οι επίτροποι της χώρας μας προς την κατεύθυνση της προώθησης ευρύτερων ουσιαστικών πολιτικών, αλλά και πιο συγκεκριμένα για την χώρα μας;

Φωνές υπάρχουν, αλλά δεν ακούγονται, καθώς το “politically proper” υπερισχύει της πραγματικής αναγκαιότητας. Μέχρι που η “φωνή” που ενόχλησε ακούσθηκε από την άλλη όχθη του Ατλαντικού. Ή μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι; Άλλωστε, αυτά που επεσήμανε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ απλά αναδεικνύουν ως επιτακτική την ανάγκη της πλήρους αναμόρφωσης του τι πρέπει να καθίσταται ως δημοκρατική στόχευση συνολικής ανάπτυξης από τις χώρες της Ευρώπης.

Επισημάνσεις που κατά καιρούς έχει αναδείξει και ο Μάριο Ντράγκι. Τόσο κατά την γνωστή έκθεσή του, όσο και σε πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times. Γιατί λοιπόν ενόχλησε η τοποθέτηση Vance; Επισημάνσεις, που όπως και να τις διαβάσει κανείς, στιγματίζουν με τον ιδιαίτερο τρόπο η κάθε μία πως εάν επιθυμούν οι πολιτικοί ηγέτες να διατηρήσουν μία κάποια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, θα πρέπει να αναγνωρίσουν πως οι θεωρητικές στοχεύσεις των γραφειοκρατών στην παρούσα φάση ενισχύουν τις κοστολογικές επιβαρύνσεις.

Υπάρχει βιωσιμότητα;

Μειώνεται κατά συνέπεια η προοπτική κάποια στιγμή της ανάκτησης της δυνατότητας διείσδυσης στις παγκόσμιες αγορές. Πολύ απλά η έννοια της “βιωσιμότητας” πρέπει να προσαρμοστεί άμεσα στα νέα δεδομένα ενός νέου παγκόσμιου συστήματος ανταγωνισμών. Η παγκοσμιοποίηση στο όνομα της οποίας η κοινωνική στόχευση χάθηκε, αλλάζει όψη δραματικά.  Όσο οι ηγέτες καθυστερούν να το αντιληφθούν και να στοχεύσουν σε νέες πολιτικές για το ευρύ φάσμα των πολιτών και όχι των ολίγων, τόσο οι ακραίες φωνές θα καθίστανται ελκυστικές στου ψηφοφόρους.

Αν δεν μπορεί η Ευρώπη ταχέως να το πράξει – απορροφημένη από τα προβλήματά της και τον πόλεμο της Ουκρανίας – τότε κάθε κράτος – η χώρα μας εν προκειμένω – πρέπει να επιλέξει τον σχεδιασμό του δικού του μοντέλου που θα την καταστήσει ανταγωνιστική. Το σχέδιο Πισσαρίδη, για παράδειγμα, στην βάση του οποίου πορεύθηκε λανθασμένα μέχρι σήμερα η κυβέρνηση, δεν έχει πλέον αξιοποιήσιμη βάση. Το διαχειριστικό πλαίσιο πρέπει να αλλάξει άμεσα.

Η έκθεση Ντράγκι

Η έκθεση Ντράγκι για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα παρουσιάζει μια μελανή προοπτική για τη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη σκηνή της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, καθώς «η Ευρώπη οφείλει να βρει άμεσα 800 δις ευρώ για επείγουσες επενδύσεις αν θέλει να παραμείνει ανταγωνιστική έναντι των ΗΠΑ, Κίνας αλλά και Ρωσίας». Στο δε άρθρο του στους Financial Times επισημαίνει πως «οι τελευταίες εβδομάδες υπενθύμισαν έντονα τα τρωτά σημεία της Ευρώπης». Η Ευρώπη «ανέδειξε διαχρονική αδυναμία στην αντιμετώπιση των εσωτερικών “φραγμών” και των ρυθμιστικών εμποδίων».

Το ΔΝΤ εκτιμά πως τα εσωτερικά εμπόδια της Ευρώπης ισοδυναμούν με δασμούς 45% για την μεταποίηση και 110% για τις υπηρεσίες. Ταυτόχρονα εκτιμά πως η ΕΕ επέτρεψε σε ρυθμιστικούς κανόνες να διέπουν το πιο καινοτόμο σκέλος των υπηρεσιών. Το ψηφιακό. Εμποδίζοντας την ανάπτυξη των εταιριών τεχνολογίας.

Επιπρόσθετα το κόστος συμμόρφωσης με τον GDPR εκτιμάται ότι έχει μειώσει τα κέρδη για τις μικρές ευρωπαϊκές εταιρίες τεχνολογίας έως και 12%. Μία ποιο “διορατική” χρήση της δημοσιονομικής πολιτικής – με την μορφή υψηλότερων παραγωγικών επενδύσεων – θα στείλει ισχυρό μήνυμα στις επιχειρήσεις να επενδύσουν περισσότερο στο R&D. Αυτό το μονοπάτι απαιτεί “αλλαγή νοοτροπίας” όμως κατά τον Ντράγκι.

Τι μας λέει με τεχνικούς όρους ο πρώην Κεντρικός τραπεζίτης: Επί της ουσίας, ότι η ιστορική διαδρομή της ΕΕ από μόνη της αναδείκνυε στρεβλότητες που χρόνια τώρα το πολιτικό κατεστημένο αλλά και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών επέλεξε να βάζει “κάτω από το χαλί” αδυνατώντας να ασπασθεί την ανάδειξη της “στρατηγικής αυτονομίας” (strategic autonomy) ως βασική αναπτυξιακή συνισταμένη της Ευρώπης.

Η εκλογή Τραμπ

Έπρεπε να εκλεγεί ο πρόεδρος Τραμπ για να αναγκασθούν οι χώρες που αντιδρούσαν σε μία τέτοια στρατηγική να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι. Ακόμα και αν αυτό σε πρώτη φάση αφορά την ενίσχυση της στρατιωτικής βιομηχανίας. Την ίδια κριτική που ο Ντράγκι άσκησε με τον πολιτικά αποδεκτό (ορθό) ευρωπαϊκό τρόπο προσέγγισης των θεμάτων, άσκησε και ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. Απλά μίλησε “έξω από τα δόντια” για ένα σοβαρό θέμα όπως οι δημοκρατικοί θεσμοί. Μίλησε πολιτικά επικρίνοντας το ίδιο πολιτικό κατεστημένο που με τον τρόπο του επέκρινε ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης, επικεντρώνοντας την τοποθέτησή του όμως σε θέματα θεσμικής λειτουργίας.

Σημείωσε πως γίνεται όλο και λιγότερο σαφές για ποιο λόγο η Ευρώπη αμύνεται. «Ποιο είναι το θετικό όραμα που εμψυχώνει αυτό το σύμφωνο ασφαλείας» ρωτά. Προφανώς η αναφορά του εστιάζει στην αναγκαστική ποινικοποίηση της ακροδεξιάς. Μία βαθύτερη ανάγνωση όμως, θα μπορούσε να αναδείξει το γεγονός ότι για την ίδια την άνοδο της ακροδεξιάς και την προώθηση πολιτικών περιορισμού της ευθύνεται η ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος. “Εκτρέφεται” κάτι όταν υπάρχει βάση να αναπτυχθεί. Όταν δε το πολιτικό σύστημα αισθάνεται την ανάγκη “επιβολής”, τότε είναι που το ίδιο το σύστημα έχει αναδείξει τις αδυναμίες του, εξαιτίας των οποίων οι πολίτες επιλέγουν τα “άκρα”.

Ο Ντράγκι αναλύει την “ασφάλεια” σε πλαίσιο της αναγκαίας νέας οικονομικής και αναπτυξιακής εγρήγορσης. Ο T.J. Vance προσεγγίζει τις δυσλειτουργίες της Ευρώπης με βάση την δική του θεώρηση των δημοκρατικών αξιών. Δημοκρατικές αξίες όμως κατά την άποψή μου δεν είναι μόνον οι θεωρητικές πολιτικές προσεγγίσεις.

Η έλλειψη κοινής βάσης ανάπτυξης και συναντίληψης της ανάγκης κοινών πολιτικών (οικονομικής, εξωτερικής, αμυντικής, κοινωνικής) διαμορφώνει ένα ανάλογης βαρύτητας έλλειμμα δημοκρατικής προσέγγισης. Ως προς τούτο, η στόχευση της κριτικής (άσχετα από το ύφος και τις λεκτικές διατυπώσεις) έχει κοινό παρανομαστή τόσο για τον Ντράγκι, όσο και για τον Vance.