Οι προϋποθέσεις για να αποκτήσουμε αποτελεσματικό κράτος

Ένα κρίσιμο πλεονέκτημα για την Ελλάδα που εγκυμονεί η επικείμενη ολοκλήρωση του προγράμματος στήριξης από την ΕΕ, είναι η δυνατότητα της επανεκκίνησης σχεδόν από το μηδέν, δεδομένου ότι υπάρχει και η ευκαιρία της συνταγματικής αναθεώρησης. Κι αυτό, γιατί μέσω μιας ρηξικέλευθης συνταγματικής αλλαγής μπορεί η χώρα να αποδράσει οριστικά από τον σφικτό εναγκαλισμό του κοτζαμπασισμού και του πελατειακού κράτους. Να υπερβεί την κρίση του κράτους που μαστίζει όλες τις δυτικές κοινωνίες και να εμβαθύνει και να διευρύνει τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Πρόσφατα επισημαίναμε ότι τρεις είναι κυρίως οι παράγοντες που αναμένεται να διαμορφώσουν το μεταμνημονιακό κράτος: οι συνθήκες εξόδου-ελέγχου που θα συμφωνηθούν, το εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο και η αναθεώρηση του Συντάγματος. Και οι τρεις αυτοί παράγοντες είναι ουσιαστικά άγνωστοι και φορτισμένοι πολιτικά. Τα κόμματα υποκρίνονται και δεν έχουν παρουσιάσει ακόμη τίποτε ουσιαστικό. Ειδικά για το Σύνταγμα οι προσεγγίσεις είναι συντηρητικές και εκτός των πραγματικών αναγκών του έθνους.

Υπό συνθήκες Ευρωζώνης, «παγκόσμιας οικονομίας του χρέους», επικείμενων τεχνολογικών ανατροπών, αλλά και της υψηλής ρευστότητας των γεωπολιτικών συμφερόντων και ομαδοποιήσεων, είναι σαφές ότι η ανάδυση του νεοεθνικισμού στην Ευρώπη συνδέεται ακριβώς με την κρίση του κράτους και ειδικότερα του κοινωνικού κράτους. Συνεπώς, το νέο Σύνταγμα της Ελλάδας πρέπει να διασφαλίζει σε ικανό βαθμό

• την αυτάρκεια σε τρόφιμα, φάρμακα και αμυντικό υλικό
• την επιβολή ορίων και φραγμών στα ελλείμματα (δημοσιονομικά και εξωτερικά)
• την θεσμική προσαρμοστικότητα

Στο νέο κόσμο που έρχεται, σύμφωνα με εκτιμήσεις της McKinsey, το 48% των θέσεων εργασίας στην Ελλάδα θα μπορούσε να αντικατασταθεί από ρομπότ, ήτοι περί το 1,8 εκατ. θέσεις, ενώ άλλη έκθεση θεωρεί ότι το 38% του πληθυσμού έχει δεξιότητες κατώτερες από τους υπολογιστές. Συνεπώς, η χώρα εισέρχεται σε ένα κόσμο που θα χαρακτηρίζεται από γρήγορες διαρθρωτικές ανατροπές.

Αν η χώρα καταφέρει να διαμορφώσει συνθήκες (θεσμικές και οργανωτικές, αλλά και κουλτούρας) ταχείας προσαρμογής, τότε, θα παίξει δυνατά στον διεθνή ανταγωνισμό. Αυτό είναι ουσιαστικά ένα πολιτικό πρόβλημα συνεννόησης και αποφασιστικότητας. Οι προσαρμογές στο Σύνταγμα πρέπει να γίνουν πιο εύκολες και γρήγορες, ενώ η συνεννόηση των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων μπορεί να επιτευχθεί μέσα από το σύστημα της απλής αναλογικής και την εκλογίκευση των μεγεθών των εκλογικών περιφερειών.

Οι άξονες του αποτελεσματικού κράτους

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις μία στρατηγική ανάπτυξης ενός σύγχρονου αποτελεσματικού κράτους με όρους 21ου αιώνα θα μπορούσε να κινηθεί τους εξής άξονες:

• αποκομματικοποίηση του κράτους και της Αυτοδιοίκησης
• δημιουργία θεσμών σταθερότητας και συνέχειας στη Δημόσια Διοίκηση (μόνιμοι υφυπουργοί με 7ετή θητεία)
• μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων σε μια αναδιαρθρωμένη Αυτοδιοίκηση
• εκδημοκρατισμός της Δικαιοσύνης και έλεγχος της αυθεντίας της
• ριζική αλλαγή της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες
• ισχυρά κίνητρα και χρηματοδότηση στην έρευνα
• μαζική ψηφιακή εκπαίδευση
• νέο πλαίσιο χορήγησης ιθαγένειας με πολιτισμικές παραμέτρους κ.ο.κ.

Ο κατάλογος των προϋποθέσεων είναι προφανώς πολύ μεγαλύτερος από τα προαναφερθέντα. Αυτό που έχει σημασία είναι ποιοι πολιτικοί και ποιοι σχηματισμοί μπορούν να λειτουργήσουν προς αυτή την κατεύθυνση. Ξέρουμε ποιοι δεν μπορούν, γιατί είναι ταυτισμένοι με την χρεοκοπία της χώρας και την παράδοσή της.

Η σημερινή κυβερνητική πλειοψηφία, παρά τα άλματα προσαρμοστικότητας που έχει κάνει, παραμένει φοβική καθώς είναι μονίμως αμυνόμενη απέναντι στον άκρατο λαϊκισμό της αντιπολίτευσης και στα μίντια της διαπλοκής, ενώ παραμένει ιδεοληπτική και χαμηλής τεχνικής κατάρτισης. Αν φιλοδοξεί να διεκδικήσει το ρόλο του καινούργιου στην επόμενη φάση, πρέπει να προχωρήσει σε ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας, και στην διεύρυνση του χώρου επιρροής της με πρόσωπα. Κάτι που δυστυχώς δεν ευνοούν οι πρόσφατες παραιτήσεις διακριτών προσώπων.