Ουκρανικό και ενέργεια: Οι γκάφες της Αθήνας

Από την έναρξη της πολεμικής κρίσης στο Ουκρανικό, με την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων, υποστηρίχθηκε ορθώς ότι πρέπει να υιοθετηθεί μια αποστασιοποιημένη από συναίσθημα στάση, με κριτήριο την εξυπηρέτηση του ελληνικού εθνικού συμφέροντος. Η θέση αυτή στηρίζεται τόσο στην ιστορική εμπειρία, όσο και στις καθημερινές εξελίξεις. Διότι εάν αποδεικνύεται κάτι και σ’ αυτόν τον πόλεμο, είναι ότι η συμπεριφορά των δρώντων στο “παιχνίδι των εθνών” παραμένει ίδια. Οι ψευδαισθήσεις οδηγούν σε περιπέτειες.

Η Ελλάδα δεν είχε επιλογή από το να καταδικάσει με καθαρότητα τη ρωσική εισβολή. Δεν είχε, όμως, κανέναν λόγο να εμφανίζεται βασιλικότερη του βασιλέως. Η φόρτιση που προκαλούν τα δεινά ενός δοκιμαζόμενου λαού, εν προκειμένω των Ουκρανών, αποτελούν κι αυτά μέρος της στρατηγικής που χαράσσουν οι εμπλεκόμενοι. Η παγκόσμια ανθρωπιστική κινητοποίηση εξυπηρετεί τη στρατηγική αύξησης του κόστους που καταβάλει ο επιτιθέμενος. Γι’ αυτό αξιοποιείται από τον αμυνόμενο και τους υποστηρικτές του. Ο βασικός στόχος στο γεωστρατηγικό επίπεδο, όμως, ποτέ δεν ήταν ανθρωπιστικός. Μια σύγκρουση περιγράφεται ως άσκηση πίεσης από κάθε πλευρά, με στόχο να προσαρμοστεί η άλλη στη θέλησή της.

Μια από τις βασικές συνέπειες της σύγκρουσης αφορά την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια. Η παραδοσιακά “χαλαρή” Ελλάδα, αρκούνταν στο να επενδύσει το σύνολο σχεδόν των ετήσιων εσόδων από τον τουρισμό στην κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών, εισάγοντας υδρογονάνθρακες, μεγάλο μέρος από τη Ρωσία. Δεν ασχολήθηκε ποτέ συστηματικά για να μετατραπεί από πελάτης σε παραγωγό. Ούτε και οι σημερινοί κατήγοροι της Ρωσίας είχαν εγείρει ζήτημα δυσανάλογης εξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.

Σε αντίθεση με όλες σχεδόν τις άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, αντί να ασχοληθεί ενεργά με την αξιοποίηση των σημαντικών κοιτασμάτων που εικάζεται βάσιμα ότι υπάρχουν σε θάλασσες ελληνικής δικαιοδοσίας, η Αθήνα επέλεξε αυτοκαταστροφικά να συνταχθεί με δημοφιλή ιδεολογήματα περί “πράσινης μετάβασης”, που είναι βολικά σε χώρες που πουλάνε ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά.

Η Αθήνα πήγαινε παραδοσιακά όπου φυσούσε ο άνεμος. Αντί να εκπονήσει στρατηγική για τη χώρα, θεωρούσε ότι εξυπηρετεί το ελληνικό συμφέρον, μετατρεπόμενη σε κόλακα και υποστηρικτή των ιδιοτελών σχεδιασμών τρίτων. Όταν η πραγματικότητα απέδειξε ότι τα ιδεολογήματα ήταν το λιγότερο πρόωρα και επιπόλαια εφαρμοσμένα, η φούσκα έσκασε και οδηγηθήκαμε στο σημερινό ενεργειακό αδιέξοδο και στις κοινωνίες που υποφέρουν.

Συνάντηση προς εξυπηρέτηση του Ερντογάν!

Αυτό που δεν δείχνει να έχει γίνει επαρκώς κατανοητό στην Αθήνα, είναι ότι η επικοινωνιακά “πληθωρική” καταδίκη της Ρωσίας κινδυνεύει να περιπλέξει το σύνολο των διεθνών σχέσεων της χώρας. Η ελληνική θέση θα έπρεπε να συνδύαζε την ξεκάθαρη καταδίκη της εισβολής και την συμμετοχή στις ευρωπαϊκές κυρώσεις, με αποφυγή περιττών υψηλών τόνων και πρωτοβουλιών που κανείς δεν μας ζήτησε, που τίποτα δεν προσφέρουν, αλλά τραυματίζουν τις σχέσεις με τη Ρωσία.

Η αίσθηση που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία, είναι ότι για μια ακόμη φορά η Ελλάδα επέλεξε την απόλυτη ταύτιση με τις επιλογές των ΗΠΑ, μετατρεπόμενη σε βασιλικότερη του βασιλέως. Αυτό δεν έχει σχέση με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Ελλάδας ως χώρας-μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Αφορά το σύνολο της πολιτικής που αγγίζει όλα τα εθνικά μέτωπα, μεταξύ των οποίων και το ενεργειακό.

Ενώ υποτίθεται ότι η στάση της Ελλάδας κατά της ρωσικής εισβολής υπαγορεύεται από το πρόβλημα του τουρκικού αναθεωρητισμού, οι υπερβολές συνδέονται μάλλον με έναν ευδιάκριτο ευσεβή πόθο, όχι με μετρήσιμη ρεαλιστική προσδοκία: Ότι σε περίπτωση τουρκικής στρατιωτικής ενέργειας σε βάρος ελληνικού εδάφους, η Δύση θα άλλαζε τη γνωστή πολιτική ίσων αποστάσεων, αντιδρώντας με την ίδια σφοδρότητα που το πράττει για την Ουκρανία.

Άρα δεν εκπλήσσει το ότι στην πράξη δεν έκανε κάτι ουσιαστικό για να αξιοποιήσει τη συγκυρία ασκώντας πίεση στην Τουρκία. Αντ’ αυτού, με τη συνάντηση κορυφής Μητσοτάκη-Ερντογάν, μάλλον εξυπηρετεί το ισλαμικό καθεστώς που κάνει δημόσιες σχέσεις προς κάθε κατεύθυνση για να αποφύγει την ταύτιση της Τουρκίας με τη ρωσική συμπεριφορά, ενώ δεν εφαρμόζει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας!

Η επαφή με στόχο τη διατήρηση της θερμοκρασίας σε χαμηλά επίπεδα δεν είναι λανθασμένη πολιτική. Λάθος είναι η εκτροφή της βολικής ψευδαίσθησης περί “μετάστασης” της καταδίκης κατά της Ρωσίας και στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Αλλά κι αυτήν την υπονομεύουμε στην πράξη, προσφέροντας πιστοποιητικό στον Ερντογάν, τώρα που υποτίθεται ότι το χρειάζεται! Σε τελική ανάλυση, οι Ουκρανοί δεν περίμεναν μοιρολατρικά να έρθουν άλλοι να τους σώσουν. Αντελήφθησαν βέβαια με καθυστέρηση ότι με την εξωτερική πολιτική τους να εκπονείται στην Ουάσιγκτον, το τίμημα που πληρώνουν είναι πολύ υψηλό. Γίνεται άραγε κατανοητή αυτή η παρατήρηση από ελληνικής πλευράς;

Η ενέργεια στο προσκήνιο

Στο ενεργειακό πεδίο και μετά την επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου στην Τουρκία, ρητορικά τουλάχιστον, το ενδεχόμενο κατασκευής αγωγού που θα μεταφέρει φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας παραμένει ανοικτό. Ας το δούμε όμως ψύχραιμα. Προτεραιότητα για το Ισραήλ δεν είναι να σώσει τους Ευρωπαίους εάν αποφασίσουν, μετά τη Ρωσία, να παραδώσουν τα κλειδιά της ενεργειακής τους ασφάλειας στην Τουρκία. Προτεραιότητα είναι να αποκαταστήσει ένα αποδεκτό επίπεδο σχέσεων με μια σημαντική χώρα της περιοχής όπως η Τουρκία.

Ως παραγωγός χώρα καλύπτει τις ανάγκες της, ενώ μπορεί το πλεονάζον φυσικό αέριο να το κατευθύνει προς άλλες αγορές. Επίσης, δε δίστασε να πάρει αποστάσεις από τις ΗΠΑ στο ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία και για ενεργειακούς λόγους, σπεύδοντας στη Μόσχα! Με μια νέα συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν προ των πυλών, οι Ισραηλινοί αντελήφθησαν ότι η χώρα που θεωρούν βασική απειλή για την εθνική τους ασφάλεια, μπορεί να αναδειχθεί σταδιακά σε εναλλακτική πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας της Δύσης, αναβαθμίζοντας την αξία της στο γεωπολιτικό χρηματιστήριο! Άρα, δεν είναι μόνο η εβραϊκή διασπορά σε Ρωσία και Ουκρανία, ούτε τα ρωσικά στρατεύματα στη Συρία. Το αντιλαμβανόμαστε στην Ελλάδα;

Επανερχόμενοι στα της ενεργειακής ασφάλειας, ας μην ξεχνούμε ότι ειδικοί του τομέα της ενέργειας έχουν προειδοποιήσει ότι οι ποσότητες υδρογονανθράκων που υπάρχουν στην Ανατολική Μεσόγειο επαρκούν για να συντηρήσουν και αγωγό μέσω Τουρκίας και τον EastMed και μια διαδρομή μέσω Αιγύπτου. Όλες οι χώρες εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους αφήνοντας ανοικτές πολλαπλές επιλογές. Το κάνει αυτό και η Ελλάδα, ή έχει ταυτιστεί άκριτα ως παρακολούθημα των αμερικανικών επιλογών σε όλους τους τομείς;

Όπου φυσάει ο άνεμος…

Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ινδία και άλλες χώρες της Ασίας έχουν πάρει σαφείς αποστάσεις από τη στάση της Δύσης στο ουκρανικό μέτωπο. Όταν δε επιχειρείται η άσκηση πίεσης με κηρύγματα ανθρωπιστικού περιεχομένου, καθεμιά από τις χώρες υπενθυμίζει είτε έμμεσα είτε με περισσότερη ευθύτητα, το ψυχρό-κυνικό παρελθόν της αποικιοκρατίας και της στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ σε διάφορες περιφέρειες, με κίνητρα που ουδεμία σχέση έχουν με τα ανθρωπιστικά.

Με την ίδια ακριβώς κυνική οπτική, οι χώρες αυτές απέφυγαν και να τοποθετηθούν στο θέμα, δίνοντας προτεραιότητα στις συμφωνίες με τη Ρωσία που αφορούν την παγκόσμια αγορά ενέργειας. Αν έχουν κατανοήσει κάτι οι χώρες αυτές είναι ότι ο πλανήτης δεν χαρακτηρίζεται από μονοπολισμό ή διπολισμό. Μετατρέπεται ταχέως σε ένα παγκόσμιο πολυπολικό σύστημα, το οποίο δίνει περισσότερες δυνατότητες ελιγμών στα κράτη. Μήπως είναι αυτή η εξέλιξη που τρομάζει την ελληνική εξωτερική πολιτική και την αποσταθεροποιεί;

Έχουν εξεταστεί συστηματικά οι επιπτώσεις που έχει η αμετροεπής –ειδικά στο επίπεδο του ύφους– ελληνική στάση στο Ουκρανικό, στις σχέσεις μας με άλλες χώρες της περιοχής που θεωρούμε δυνάμει συμμάχους στην αντιμετώπιση του τουρκικού αναθεωρητισμού; Διότι άλλη αντιμετώπιση θα έχει μια Ελλάδα που κατηγοριοποιείται οριστικά σαν παρακολούθημα των αμερικανικών επιλογών και άλλο εάν αρθρώνει πειστικό λόγο με κριτήριο τα εθνικά της συμφέροντα.

Η Ελλάδα επιθυμεί γενικώς και αορίστως την εξομάλυνση με την Τουρκία. Ποιες υποχωρήσεις είναι, όμως, διατεθειμένη να κάνει γι’ αυτό και πόσο σίγουρη είναι ότι στο ήδη γεμάτο καλάθι των τουρκικών επεκτατικών διεκδικήσεων δεν θα προστεθούν κι άλλες; Άλλο η συμπερίληψη της Τουρκίας σε μια μεσογειακή “ενεργειακή χάρτα” κι άλλο η άνευ όρων εκχώρηση της ενεργειακής ασφάλειας στον οποιονδήποτε.

Εκτός αυτού, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η δημιουργία ενός “δικαίου” προσαρμοσμένου στις τουρκικές διεκδικήσεις για να υπάρξει συμβιβασμός. Το μπαλάκι βρίσκεται στο γήπεδο της Άγκυρας. Μακάρι η Αθήνα να επεδείκνυε τη μισή κατηγορηματικότητα που παρουσίασε στην υπόθεση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και απέναντι στην Τουρκία. Διότι η Ουάσιγκτον στην περιοχή μας συνήθως αναζητά δικαιολογίες και μάλιστα πιέζει για εκπτώσεις στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα…