Περί μεταπολιτικής και άλλων δαιμονίων στον ΣΥΡΙΖΑ

Το “φαινόμενο Κασσελάκη”, άνοιξε έναν διάλογο για την «μεταπολιτική», (σύμφωνα με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο), την «μεταδημοκρατία» όπως εισηγούνται κάποιοι άλλοι και εν τέλει για την ιδεολογική και πολιτική φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ που θα πρέπει να ξεκαθαρίσει στο Συνέδριό του, όπως επιχειρηματολογεί στη αρθρογραφία του ο καθηγητής Κώστας Δουζίνας, για να ανταπεξέλθει στο επίμαχο: «πώς επιλέγει ένα κόμμα την ηγεσία του, όταν αρνείται την βασική δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας». Έγινε και τίτλος βιβλίου που πρόλαβε να εκδώσει για να εκμεταλλευτεί τον αφρό των ημερών, ο καθηγητής Ξενοφών Κοντιάδης.

Στην βάση όλων αυτών βρίσκεται η απόφανση του καθηγητή Αριστείδη Μπαλτά: «Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να έχει αρχηγό έναν πολιτικό σαν τον Κασσελάκη και ο Κασσελάκης δεν μπορεί να ηγείται ενός αριστερού κόμματος όπως ο ΣΥΡΙΖΑ». Θα ήταν πιο απλό και πιο έντιμο αντί να επιχειρούν την με διάφορους τρόπους αποδόμηση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, κακοποιώντας τις έννοιες της πολιτικής θεωρίας και αποκρύπτοντας τα επίμαχα να πουν από την αρχή:

“Δεν γουστάρουμε τον νέο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, αδιαφορούμε αν εξελέγη από μία πλειοψηφία την οποία θεωρούμε χαμηλού πολιτικού επιπέδου ή “χυλό” των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και αναζητούμε τρόπους ανατροπής του κι ας καταρρίπτουμε τον δημοκρατικό κανόνα της πλειοψηφίας”.

Τι είναι “μεταπολιτική”;

Για την μεν μεταπολιτική – την οποία χρησιμοποίησαν με πολεμική διάθεση εναντίον του νέου προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ – η χρήση του όρου είναι τουλάχιστον ατυχής, αφού μεταπολιτική δεν υφίσταται. Το ξεκαθάρισε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος εισήγαγε τον όρο στα καθ’ ημάς, διευκρινίζοντας σε πρόσφατες παρεμβάσεις του ότι είναι η παρατήρηση και η θεωρητική ενασχόληση με την πολιτική, δίχως τους περιορισμούς και τις υπαγορεύσεις της πρακτικής πολιτικής δράσης, της βουλευτικής εκπροσώπησης ή της άσκησης διοίκησης. Λογικό άλλωστε αφού η πολιτική είναι υπαρξιακή κατάσταση του ανθρώπου, όπως και ο πόλεμος και άρα δεν μπορεί να υπάρξει κάτι μετά την πολιτική.

Ο κ. Κοντιάδης δεν πρόλαβε να αποσύρει τον όρο και τον χρησιμοποιεί για να δηλώσει την χρήση των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας και των social media τα οποία απαξιώνει, όπως και τους χρήστες τους, και την δήθεν επικράτηση της εικόνας του πολιτικού αρχηγού σε βάρος της πολιτικής ουσίας. Παράλληλα χρησιμοποιεί και τον όρο μεταδημοκρατία για να χαρακτηρίσει το «φαινόμενο Κασσελάκη».

Ο όρος είναι πιο δόκιμος, τον εισήγαγε διεθνώς με το φερώνυμο βιβλίο του ο Κόλιν Κράουτς το 2004, ορίζοντάς το ως την εξέλιξη των σύγχρονων δημοκρατιών όπου ενώ διατηρείται ο πυρήνας της εκλογής των κυβερνήσεων και οι βασικές δομές – ενίοτε μάλιστα ενισχύονται – εντούτοις η πολιτική ζωή και η κυβέρνηση τίθενται υπό τον έλεγχο προνομιούχων στρωμάτων και των μεγάλων επιχειρήσεων.

Έτσι όμως η “μεταδημοκρατία” δεν ορίζεται με ειδοποιά στοιχεία που να την διακρίνουν από την δημοκρατία και άρα ο όρος είναι προβληματικός. Άλλωστε και αυτό δεν είναι καινούργιο, με την μεταμοντέρνα κοινωνία η πολιτική εκπροσώπηση των τάξεων στην άσκηση της εξουσίας υποκαταστάθηκε από διαφορετικές ελίτ που εναλλάσσονται, ενώ διατηρείται η βασική δομή.

Υποχώρηση της δημοκρατίας

Βεβαίως η απίσχανση της δημοκρατίας με την υποχώρηση του θεσμικού της πλαισίου, τόσο σαν διασφάλιση της έκφρασης της λαϊκής βούλησης, όσο και σαν φίλτρο ελέγχου των κυβερνώντων και της άσκησης της εξουσίας έχει επισημανθεί.

Παρομοίως έχει επισημανθεί η “ιδιωτικοποίηση της πολιτικής”, μέσω της ρευστοποίησης του ιδιωτικού και του δημοσίου χώρου στην μαζικοδημοκρατική εποχή και πιο πεζά μέσω της αύξησης της ισχύος των ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων – που εξ ορισμού κινούνται έξω από την δημόσια σφαίρα αλλά καθορίζουν τις πολιτικές και κρατικές αποφάσεις – και της αιμομικτικής τους σχέση με τα ΜΜΕ που δεν βάζουν απλώς την ατζέντα της πολιτικής αντιπαράθεσης αλλά ελέγχουν τις συνειδήσεις και την νοοτροπία ατόμων και κοινωνιών.

Κάπως έτσι η πολιτική αντιπαράθεση γίνεται υπόθεση των ακριβοπληρωμένων ειδικών της επικοινωνίας. Εκεί εντάσσεται και η υπερπροβολή της εικόνας και των προσωπικών στοιχείων του πολιτικού αρχηγού σε βάρος του πολιτικού λόγου και του δημόσιου ήθους. Αυτά όμως υπερβαίνουν κατά πολύ το “φαινόμενο Κασσελάκη”.

Το περισσότερο που μπορεί να ισχυριστεί κανείς είναι ότι η διεκδίκηση και η κατάκτηση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ από τον Στέφανο Κασσελάκη διήλθε τρόπων και μεθόδων που εντάσσονται στην ίδια εννοιολογική δομή που ορίζει την σύγχρονη πολιτική και δημοκρατία. Θα ήταν πιο δόκιμο αντί για «μεταπολιτική», «μεταδημοκρατία», «υποβάθμιση του λόγου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», να μιλήσουν για πολιτική και δημοκρατία στην μεταμοντέρνα εποχή, αλλά ο όρος μεταμοντέρνο αφενός έχει παλιώσει και αφετέρου δεν έχει την απαξία που θέλουν να προσδώσουν.

Από τον Μητσοτάκη στον Κασσελάκη;

Τα στοιχεία που ορίζουν την «μεταδημοκρατία» θα μπορούσαν να είναι το manual που έχει ακολουθήσει από την ανάρρησή του στην ηγεσία της ΝΔ ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Χρήση της προσωπικής εικόνας του αρχηγού – από τις φωτό με μαγιό, με ποδηλατική περιβολή, με την σύζυγο του, με τα παιδιά του κλπ. Ώσμωση κρατικής οικονομικής και μιντιακής εξουσίας – και όχι απλώς διαπλοκή ή αμοιβαίος επηρεασμός – όπως δείχνουν οι συνεχείς οικονομικές επιχορηγήσεις των ΜΜΕ που ανήκουν σε μερικούς από τους πιο ισχυρούς επιχειρηματίες, οι οποίοι ανταποδίδουν με στήριξη της κυβέρνησης εναντίον του κοινού εχθρού που ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ ως συνεταίροι πλέον στην άσκηση της εξουσίας, υπερβαίνοντας κατά πολύ τα ανεκτά σε μία δημοκρατία όρια.

Και βεβαίως η ενίσχυση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων από την κυβέρνηση με το σύνολο της οικονομικής πολιτικής, από την κατεύθυνση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανασυγκρότησης και την ανοχή της ακρίβειας, μέχρι την ολιγοπωλιακή λειτουργία της αγοράς ενέργειας και την ασυδοσία των συστημικών τραπεζών. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η ανάθεση της επικοινωνίας και της διαμόρφωσης της εικόνας του Μητσοτάκη-ηγέτη σε έναν από τους πιο καλοπληρωμένους ειδικούς της επικοινωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο, τον Σταν Γκρήνμπερκ. Το σκάνδαλο των υποκλοπών και η συγκάλυψη είναι η πλήρης απαξίωση του θεσμικού πλαισίου της δημοκρατίας, όπως και η ποδηγέτηση της Δικαιοσύνης.

Αν και προέρχονται από τον ΣΥΡΙΖΑ, οι επικριτές του Κασσελάκη έχουν ασχοληθεί πολύ λίγο με το φαινόμενο Μητσοτάκης και τη στρέβλωση της δημοκρατίας. Το εάν ο Στέφανος Κασσελάκης στην περίπτωση που στο μέλλον γίνει πρωθυπουργός διατηρήσει τα βασικά αυτά στοιχεία που συνιστούν τον πυρήνα της συνολικής αναδιάρθρωσης του ελληνικού κοινωνικο-οικονομιού και πολιτικού σχηματισμού σε νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση είναι ερωτηματικό. Το να το προεικάσει κανείς, θεωρώντας το σαν συμπέρασμα για να τον καταδικάσει, είναι εκτός από λογικό παράδοξο και παρακινδυνευμένο.

Πώς εκλέγεται ένας πρόεδρος;

Οι επικριτές του κ. Κασσελάκη που αναζητούν τρόπο ανατροπής του δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα: εάν καταργηθεί η δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας τότε πώς εκλέγεται ο αρχηγός ενός κόμματος; Το να μεταθέσουν την εκλογή από την άμεση έκφραση των κομματικών μελών σε ένα σώμα συνέδρων δεν απαντά στο ερώτημα. Θα μπορούσε κάλλιστα ένα σώμα 5000 συνέδρων να εκλέξει ένα πρόσωπο σαν τον Κασσελάκη.

Μήπως ότι ένα κονγκλάβιο με κομματικά διαπιστευτήρια (πχ οι κ.κ. Φίλης, Σκουρλέτης, Βίτσας, Βούτσης, Μπαλτάς, Δουζίνας, Αναγνωστοπούλου κα) θα επιλέξουν με κριτήρια ιδεολογικής καθαρότητας τον πρόεδρο και θα τον υποδείξουν προς επικύρωση σε ένα στενό ή ευρύτερο σώμα; Έτσι όμως καταργείται κάθε επίφαση δημοκρατίας και εν τέλει υπερβαίνουν ακόμη και την «μεταδημοκρατία» που αποτάσσονται. Πάντως, καθώς το καταστατικό του ΣΥΡΙΖΑ προβλέπει καθαίρεση του προέδρου από την Κεντρική Επιτροπή, στην αρχή οι αντιφρονούντες το σκέφθηκαν.

Όταν διαπίστωσαν ότι δεν βγαίνουν τα κουκιά το εγκατέλειψαν. Τώρα παραπέμπουν στο Συνέδριο και ζητούν να επισπευσθεί, προκειμένου να μην προλάβει να εδραιωθεί ο νέος πρόεδρος. Καθώς το Συνέδριο εκλέγεται από την βάση, είναι το μόνο όργανο με ίση τυπική ισχύ όσο και ο αρχηγός. Προφανώς υπαινίσσονται ότι με την μεσολάβηση του γραφειοκρατικού μηχανισμού θα καθοδηγηθεί η βούληση των μελών, σε ένα πρόσωπο που θα έχουν επιλέξει. Το ότι είτε με τον έναν τρόπο είτε με τον άλλο διαλύουν τον ΣΥΡΙΖΑ το αντιπαρέρχονται.

Το κοινωνικά επίμαχο

Οι πολέμιοι του Κασσελάκη αποφεύγουν το πραγματικά επίμαχο το οποίο αντιλήφθηκε ο “χυλός” των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που απαξιώνουν. Αυτό δεν είναι εάν ένα κόμμα είναι ή όχι αριστερό – με ποιο μέτρο άλλωστε; – αλλά εάν ένα κόμμα θα πρέπει να προσαρμόσει τις θέσεις του αλλά και τον τρόπο επικοινωνίας του προκειμένου να αγγίξει τις ευρύτερες μάζες και να κερδίσει την αποδοχή τους για να διεκδικήσει την εξουσία, αντί να διολισθαίνει συνεχώς προς την πολιτική ανυπαρξία.

Ο ΣΥΡΙΖΑ και αριστερές αρχές είχε και πρόγραμμα που να απαντά σε σύγχρονα προβλήματα, όπως η ακρίβεια ή το στεγαστικό και προικισμένο πολιτικό αρχηγό διέθετε. Παρ’ όλα αυτά έπεσε στο 17,8%. Η επιμονή στα ίδια στοιχεία είναι εγγύηση περαιτέρω πτώσης και αυτό αντιλήφθηκαν οι μάζες με το ένστικτό τους. Σε αυτό οι πεφωτισμένοι πολέμιοι δεν έχουν απάντηση. Άλλωστε δεν τους ενδιαφέρει. Ενδιαφέρει όμως την κοινωνία.

Εν τέλει οι μορφές άμεσης δημοκρατίας, τις οποίες απαξιώνουν, όπως η εκλογή αρχηγού και οργάνων από την βάση, η ευθεία έκφραση των πολιτών, ακόμη και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η αδιαμεσολάβητη σχέση της ηγεσίας με την κομματική ή κοινωνική βάση και η δημιουργία δικτύων, που υποκαθιστούν σε μία ρευστή κοινωνία τον παραδοσιακό κομματικό μηχανισμό, μπορεί να είναι τρόποι για να ξεπεραστούν οι στρεβλώσεις της σύγχρονης δημοκρατίας (ή μεταδημοκρατίας) τόσο στο επίπεδο του κόμματος, όσο και στην μεγάλη εικόνα της πολιτικής διακυβέρνησης.

Η σεχταριστική πολιτική μιας γραφειοκρατίας που επιχειρεί να αντιπαρέλθει την βούληση της κοινωνίας, ακόμη και όταν στηρίζει τον αρχηγό που επέλεξε, όπως γινόταν από το 2019 και μετά στον ΣΥΡΙΖΑ, σίγουρα δεν είναι η δημοκρατική απάντηση στο πρόβλημα.