Ποιος έχει πει ότι οι Ανεξάρτητες Αρχές περιορίζουν τον λαϊκό έλεγχο
15/03/2025
Συνεχίζω την παρουσίαση των προβληματισμών, των επιφυλάξεων και των αρνητικών χαρακτηρισμών κι άλλων ειδικών, οι οποίοι επεσήμαιναν ότι ανεξάρτητες αρχές εντάχθηκαν με σχετική άνεση στο σύστημα εξουσίας, μολονότι σφυροκοπήθηκαν ότι συμβάλλουν στην αποδημοκρατικοποίηση του κράτους, ότι λειτουργούν ως ανεξέλεγκτοι θύλακες άσκησης πολιτικής και τυποποιούν τον επάρατο νεοφιλελευθερισμό, καθώς αποδυναμώνουν τον λαϊκό έλεγχο από τις κοινωνίες, επικαλούμενοι μερικοί τον Καστοριάδη, ο οποίος τόνιζε ότι η δημοκρατία και η πολιτική δεν γεννιούνται μέσα από το Νόμο, αλλά θεσμοποιούνται όταν το κοινωνικό σώμα μπορεί να καταργεί το Νόμο όχι μόνο με πολιτική συμμετοχή και δράση.
Σκοπός όλων των κοινωνιών πρέπει να είναι η εμβάθυνσή της, η οποία επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την ενδυνάμωση του λαϊκού ελέγχου, πράγμα στο οποίο οι Ανεξάρτητες Αρχές, όχι μόνο δεν συμβάλλουν, αλλά περιορίζουν. Έτσι, όπως επισημαίνουν, η μετάθεση αρμοδιοτήτων από το πολιτικό σύστημα προς τις ανεξάρτητες αρχές χαρακτηρίζεται ως μία βολική λύση, γιατί μεταφέρει την υλοποίηση συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, οι οποίες συνήθως σχετίζονται με τον πυρήνα του οικονομικού συστήματος, σε ένα εξωπολιτικό απυρόβλητο θύλακα, τον οποίο η κοινωνία δεν δύναται να εγκαλέσει ούτε να του αποδώσει πολιτική ευθύνη, εξασφαλίζοντας έτσι την εφαρμογή τους αλλά και εδραιώνοντας αυτές τις πολιτικές ως αναμφισβήτητες και αναπότρεπτες.
Η περίπτωση αυτή, όπως τονίζεται, είναι πιο επικίνδυνη για τη δημοκρατία, αν συσχετιστεί με τη διαπίστωση ότι η μετάθεση αρμοδιοτήτων είναι σε μεγάλο βαθμό εικονική. Ειδικότερα:
- Οι αντιφάσεις, οι ελλείψεις και τα κενά εντοπίζονται και στην αντίφαση ότι, πέρα από την ξεκάθαρη προσπάθεια ουδετεροποίησης και αποπολιτικοποίησης μεγάλων τμημάτων της κρατικής δράσης, η εκτελεστική εξουσία κράτησε για τον εαυτό της μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων που σχετίζονται κυρίως με τον έλεγχο της αγοράς.
Δηλαδή, ενώ “συνταγματοποίησε” κάποιες (πέντε) ανεξάρτητες Αρχές, με ανεξαρτησία και μηχανισμούς ελέγχου, δεν έκανε το ίδιο για τις πάνω από … 150 ρυθμιστικές αρχές της αγοράς, αφού τις άφησε στον έμμεσο έλεγχο της Κυβέρνησης.
- Χαρακτηριστική είναι και η επισήμανση ότι, ενώ τα πολιτικά κόμματα θεωρούνται εκ φύσεως “ανήθικα”, η δράση ενός προσώπου, που θα μετέχει στη διοίκηση μίας Αρχής, να θεωρείται εκ προοιμίου ηθική, γεγονός, όπως τονίζεται, που σχετίζεται με τη γενικότερη απαξίωση της πολιτικής και των κομμάτων που πηγάζει από τις ευρύτερες ανακατατάξεις στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και θεσμικό γίγνεσθαι.
- Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα: Για το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), το οποίο είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή και θεσμοθετήθηκε για να επιφέρει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία στις προσλήψεις στη δημόσια διοίκηση, με αλλεπάλληλες τροποποιήσεις του ιδρυτικού του νόμου θεσμοθετήθηκαν τόσες εξαιρέσεις που ο νόμος κατέστη ουσιαστικά ανίσχυρος!
“Τα παιδία παίζει” με τις Ανεξάρτητες Αρχές!
Προβλήματα προέκυψαν και κατά τη συγκρότηση της διοίκησης των ανεξάρτητων αρχών, ότι δηλαδή αποτελούν νησίδα μέσα στη διοίκηση, η οποία (νησίδα) έχει αποσυνδεθεί πλήρως από κάθε είδους έλεγχο, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό προσκρούει στην ίδια την ιδέα της πολιτικής ευθύνης των φορέων της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία αποτελεί, κατά τους διαπρεπείς καθηγητές συνταγματολόγους, καίριο θεσμικό εργαλείο για τη δημοκρατική λειτουργία του Κράτους, αν όχι τον ακρογωνιαίο λίθο για την πραγμάτωση της λαϊκής κυριαρχίας μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Έτσι, τονίζουν, σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα η θέσπιση μίας ανεξάρτητης αρχής δεν μπορεί να ταυτίζεται με τη λειτουργία μίας ανέλεγκτης Αρχής. Διότι, λόγω της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας που καλύπτει τα μέλη των ανεξαρτήτων αρχών, ο έλεγχος που προβλέπεται για τις πράξεις τους είναι μόνο ο δικαστικός και ο κοινοβουλευτικός, αποκλειομένου του διοικητικού ιεραρχικού ελέγχου, ο οποίος προβλέπεται να γίνεται συνήθως με τη δυνατότητα αίτησης ακυρώσεως ενώπιων του Συμβουλίου της Επικρατείας ή σε κάποιες περιπτώσεις και προσφυγή στο Διοικητικό Εφετείο.
Προσέξτε τώρα τι σημαίνουν όλα αυτά: Για τις αποφάσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) προβλέπεται η αίτηση ακυρώσεως ενώπιων του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών. Για τις αποφάσεις της Επιτροπής Ανταγωνισμού προβλέπεται η προσφυγή ενώπιων του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών και σε αναίρεση ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Για την Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων προβλέπεται η προσφυγή ενώπιων του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, για τις αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων, και η αίτηση ακυρώσεων ενώπιων του Συμβουλίου της Επικρατείας, για τις οριστικές αποφάσεις. Για τις συνταγματικά κατοχυρωμένες Αρχές προβλέπεται αίτηση ακυρώσεων ενώπιων του Συμβουλίου της Επικρατείας.
