Ποιος ναρκοθετεί την ενοποίηση – Ευρωπαϊσμός, ηγεμονισμός και ευρωπαϊκός επαρχιωτισμός

Είναι πλέον κοινός τόπος ότι η κρίση έχει επηρεάσει τον τρόπο που οι πολίτες της Γηραιάς Ηπείρου αντιμετωπίζουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση και ειδικότερα το εγχείρημα του κοινού νομίσματος. Η ευρωαισιοδοξία των προηγούμενων δεκαετιών ανήκει πλέον στο παρελθόν. Την έχει αντικαταστήσει μία αμφισβήτηση, η οποία εδώ και χρόνια έχει προσλάβει όχι μόνο πολιτικά, αλλά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Το διαπιστώνουμε όπου και όποτε γίνουν εκλογές στη Γηραιά Ήπειρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι άλλοτε πρωταθλητές στον ευρωπαϊσμό Ιταλοί. Στην Ελλάδα, όμως, ο ευρωπαϊκός επαρχιωτισμός καλά κρατεί.

Η αμφισβήτηση του ευρωπαϊκού οράματος, ο νέου τύπου ευρωσκεπτικισμός, εκδηλώνεται –με ειδική μορφή– και στις χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα. Είναι, όμως, πιο έντονος στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, επειδή είναι αυτές που υφίστανται πολύ πιο επώδυνα τις επιπτώσεις της μονοδιάστατης λιτότητας, την οποία επιβάλει το ευρωιερατείο. Πρώτη η Ελλάδα, η οποία ενώ τυπικά συνεχίζει να είναι ισότιμο μέλος της Ευρωζώνης, στην πραγματικότητα έχει περιέλθει σε καθεστώς μεταμοντέρνας αποικίας στο πλαίσιο μίας Ένωσης που λειτουργεί πλέον με άτυπο αφεντικό και άτυπη ιεραρχία.

Η εξέλιξη αυτή δεν ήταν αναπόφευκτη λόγω της εσωτερικής οικονομικής ανισορροπίας και του χρέους των αδύναμων κρίκων. Ούτε αποτέλεσμα μόνο της ισχύος και της αποφασιστικότητας του Βερολίνου, το οποίο κατέχει δεσπόζουσα θέση στους κόλπους του ευρωιερατείου. Η κατάσταση θα ήταν διαφορετική εάν οι κυβερνήσεις της ευρωπαϊκής περιφέρειας είχαν συντονισθεί για να ορθώσουν ανάστημα στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια και στο Ευρωκοινοβούλιο.

Αντ’ αυτού, λόγω και της στάσης των τοπικών αρχουσών ελίτ, οι μεν χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας εξωθήθηκαν προς την οικονομική και κοινωνική παρακμή, η δε Ενωμένη Ευρώπη –δια της διολισθήσεως– μεταλλάχθηκε σε “γερμανική Ευρώπη”. Ας σημειωθεί ότι μόνο αφού επί της ουσίας “έφαγε πόρτα” από τη Μέρκελ, ο Μακρόν έχει αρχίσει να απομακρύνεται από το γαλλικό δόγμα της προσκόλλησης στο Βερολίνο.

Ευρωπαϊκός επαρχιωτισμός

Ο τρόπος που ειδικά οι ελληνικές μνημονιακές κυβερνήσεις και ευρύτερα οι εγχώριες άρχουσες ελίτ αντιμετώπισαν την κρίση ανέδειξε το σύνδρομο εξάρτησής τους. Έδωσε, μάλιστα, και το κακό παράδειγμα στις υπόλοιπες άρχουσες ελίτ της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Είναι σκάνδαλο ο τρόπος, με τον οποίο οι κυρίως υπεύθυνοι για την κατάντια της Ελλάδας κατέφυγαν στην αγκαλιά των ξένων κηδεμόνων και από εκεί κατηγορούσαν τους απλούς πολίτες. Όχι ότι η ελληνική κοινωνία ήταν αθώα, αλλά, όπως πάντα, “το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι”.

Η βιτρίνα του ευρωπαϊσμού και του εκσυγχρονισμού των εγχώριων αρχουσών ελίτ συνήθως κρύβει το δίδυμο του ιδεολογικού μεταπρατισμού και του μετέωρου κοσμοπολιτισμού. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ευρωπαϊκό επαρχιωτισμό, ο οποίος αντανακλά πλέγματα κατωτερότητας και τάσεις στρουθοκαμηλισμού που εμποδίζουν την ισότιμη συμμετοχή της Ελλάδας στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Δεν θα αναφερθώ στον τρόπο που κατά κανόνα οι εγχώριες άρχουσες ελίτ αντιμετωπίζουν τον έμπρακτο τουρκικό επεκτατισμό για να μην ξεφύγω από το θέμα, αν και υπάρχει κοινή μήτρα με τον ευρωπαϊκό επαρχιωτισμό.

Όταν, λοιπόν, εκδηλώθηκε η κρίση, ο ευρωπαϊκός επαρχιωτισμός των εγχώριων αρχουσών ελίτ προσέλαβε διαστάσεις υποτέλειας. Το σύνδρομο εξάρτησης τις ώθησε να υιοθετούν πολιτικές που έχουν ευρωπαϊκό περιτύλιγμα, ακόμα κι αν αποσαθρώνουν την εγχώρια οικονομία και υποθηκεύουν την εθνική κυριαρχία. Αυτό συνέβαινε επί όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων, μη εξαιρουμένης της κυβέρνησης Τσίπρα. Και βεβαίως συνεχίζεται επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη.

Όταν ταπεινώνεις κοινωνίες

Οι κατά κανόνα υποτονικές λαϊκές αντιδράσεις αντανακλούν την επί της ουσίας ήττα της ελληνικής κοινωνίας, μετά την προσπάθειά της στα πρώτα μνημονιακά χρόνια να αντισταθεί με τις κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων και στη συνέχεια με την ανατρεπτική ψήφο στις εκλογές του 2012 και 2015. Το γεγονός ότι οι Έλληνες από ένα χρονικό σημείο και μετά ουσιαστικά αποδέχθηκαν τη μοίρα τους και εστίασαν τις προσπάθειές τους να επιβιώσουν κατακερματισμένοι ανά νοικοκυριό, επέτρεψε και επιτρέπει στις άρχουσες ελίτ να χρησιμοποιούν την κρίση σαν πολιτικό εργαλείο. Στόχος τους δεν είναι να επιβάλλουν επιβεβλημένες μεταρρυθμίσεις με γνώμονα την ανάπτυξη και την κοινωνική ισορροπία, αλλά να προωθήσουν μέτρα με ιδιοτελές ταξικό πρόσημο.

Όταν, όμως, ως ΕΕ-Ευρωζώνη ταπεινώνεις κοινωνίες, όταν de facto ακυρώνεις την εθνική κυριαρχία των αδύναμων κρίκων κι όταν επιβάλεις μονοδιάστατη λιτότητα που υποσκάπτει την επιβίωση των λαϊκών τάξεων, ακόμα και στις χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα, τότε σπιλώνεις την ευρωπαϊκή ιδέα και ναρκοθετείς το ενοποιητικό εγχείρημα. Το Brexit δεν έπεσε από τον ουρανό και ούτε είναι μεμονωμένο φαινόμενο.

Το γεγονός ότι το ευρωιερατείο και οι άρχουσες ελίτ στην ηπειρωτική Ευρώπη δεν ένοιωσαν την ανάγκη να σταθούν αυτοκριτικά και να αναστοχαστούν για την περαιτέρω πορεία, καταδεικνύει έλλειψη ιστορικής συνείδησης. Το γεγονός, μάλιστα, ότι οι βασικοί υπεύθυνοι για την κρίση και παρακμή της Ευρώπης έχουν το θράσος να κουνάνε το δάκτυλο στις κοινωνίες για τη ραγδαία ανάπτυξη του νέου τύπου ευρωσκεπτικισμού και την άνοδο αντισυστημικών κομμάτων, κυρίως με εθνικιστικό-ακροδεξιό πρόσημο, είναι απόδειξη ότι δεν διδάχθηκαν τίποτα και άρα είναι έτοιμοι να επαναλάβουν τα ίδια…